به گزارش خبرگزاری ایمنا از مازندران، پا گذاشتن به دیاری با کهن آئین و رسم‌های دیرینه آن‌هم در ماه محرم خواه‌ناخواه هر کدامتان را به حال و هوای خاصی برای عزاداری آقا اباعبدالله الحسین (ع) می‌برد.
استانی که کوچه‌پس کوچه‌های آن هنوز محرم نیامده، رنگ و بوی شور حسینی می‌گیرد، بانوان دیارش آستین همت بالا می‌زنند و حسینیه‌ها، تکایا،، زینبیه، بقاع متبرکه و امام‌زاده‌های محله‌شان را تمیز می‌کنند و مردان نیز به‌دنبال واعظ و مداح و تدارکات سینه‌زنی می‌روند.
دیاری همچون مازندران با رسم‌های نام آشنایی چون قلک‌شکنی، آئین طشت‌گذاری و نوحه‌خوانی به استقبال ماه محرم می‌روند و با آئین‌هایی همچون نخل‌گردانی، علم‌گردانی، نقاره‌خوانی، پلاخواران، مجمع گردانی، صبح تیره دل یا همان مکن ای صبح طلوع و پیرعلم در سرتاسر این دیار به عزاداری برای سیدالشهدا (ع) می‌پردازند.
این آئین‌ها نسل به نسل در این دیار ریشه دوانده و در میان این‌همه رسم و رسوم‌های متعدد، آئینی که نشان از همبستگی و همت مردم این استان را به نمایش درمی‌آورد، آئین «اطعام‌دهی» است که در هر منطقه‌ای از استان مازندران بروید این رسم را در ایام محرم می‌بینید.
اهالی روستای اورطشت بخش سرخ‌رود شهرستان محمودآباد از سال‌های گذشته تاکنون این رسم «اطعام‌دهی» را به‌جا می‌آورند، رسمی که نه در تکیه یا حسینیه محل، بلکه هر یک از اهالی روستا در منزل خودشان پذیرای عزاداران حسینی می‌شوند؛ این رسم که قدمت دیرینه دارد و بزرگان روستا خودشان را سومین نسل از برپایی آن معرفی می‌کنند.
ناهاردهی رسمی دیرینه در اورطشت
مشهدی زینب از اهالی این روستا درباره آئین ناهاردهی می‌گوید: سال‌هاست این روستا در روز نهم محرم، تاسوعا به ناهاردهی می‌پردازند.
وی با بیان اینکه همسرم متولی و خادم تکیه، حسینیه و مسجد این روستاست، می‌افزاید: بانوان روستای اورطشت قبل از رسیدن روز تاسوعا خانه‌هایشان را آماده می‌کنند.
از این بانوی اورطشتی زمانی که می‌پرسیم، خسته نمی‌شوید برای چنین پذیرایی؟ تبسمی بر لب می‌آورد و بیان می‌کند: تمام این کار به عشق امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است و اصلاً خستگی وجود ندارد.
برای آقا اباعبدالله هر چه کنیم، کم است
ولی‌الله عزیزی، همسر مشهدی زینب میان صحبتمان می‌آید و می‌گوید: ما هر چه برای امام حسین (ع) کار کنیم، کم است؛ من از همان کودکی کنار مادرم برای نوکری آقا به کارهای خادمی و پذیرایی عزاداران حسینی می‌کردم و این ناهاردهی را به جا می‌آوردیم، با وجود آنکه ازتوانایی مالی زیادی برخوردار نبودیم، اما برگزاری این رسم در روز تاسوعا سر جای خودش بود.
جعفر خسروی، یکی از جوانان روستا در ادامه کلام عمو ولی‌الله اضافه می‌کند: من از زمانی که چشم باز کردم، در خانه‌های اهالی این روستا به روی عزاداران حسینی در روز نهم محرم باز بوده است.
وی یادآور می‌شود: هر خانه‌ای از ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفر به پذیرایی ناهار می‌پردازند.
برکتی که در ناهاردهی نهفته است
مشهدی زینب ادامه می‌دهد: شیفتگی به امام حسین (ع) آن‌قدر در میان اهالی زیاد است که خودمان وظیفه می‌دانیم تا این ناهاردهی را حتماً انجام دهیم و جالب اینکه هیچ‌وقت غذا برای عزاداران آقا امام حسین (ع) کم نمی‌آید و به‌نوعی به این رسم برکت زیاد داده می‌شود.
زلیخا زنده‌دل، دیگر بانوی روستای اورطشت می‌گوید: محرم که می‌رسد، خانم‌های محل همه به تکاپو و تلاش می‌افتند تا به‌غیر از تمیزکاری و نظافت منازل، تدارکات پذیرایی از عزاداران حسینی را بچینند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته برای پذیرایی قبل از ناهار، پخت شیرینی محلی و نان خانم‌های روستا در خانه‌هایشان انجام می‌دادند، بیان می‌کند: اما امروزه از بیرون تهیه و خریداری می‌شود اما مرغ و اردک را اکثر خانم‌ها خودشان برای پذیرایی این رسم پرورش می‌دهند.
زلیخاخانم تصریح می‌کند: فعالیت خانم‌ها از صبح روز هشتم شروع می‌شود و تا آخرین پذیرایی یعنی عصر روز نهم محرم ادامه دارد.
این بانوی خوشرو نگاهی به همسرش که کنار دستش نشسته می‌اندازد و لبخندی بر لب می‌آورد و می‌گوید: مردان برای آماده کردن غذا و تدارکات پذیرایی حضور ندارند و معمولاً بستگانی که خارج از این روستا زندگی می‌کنند، برای کمک می‌آیند.
قدمت ۳۰۰ ساله ناهاردهی در اورطشت
علی‌اصغر عزیزی، همسر زلیخاخانم که خودش را ۶۳ ساله معرفی می‌کند در تصدیق حرف خانمش می‌گوید: سال‌هاست همراه برادرم متولی و خادم تکیه روستا هستیم و از آنجایی که بانی آئین نخل‌گردانی در این روستا هستم، معمولاً برای آماده‌سازی این آئین کار زیادی برعهده دارم و وقت برای کمک به منزل نمی‌ماند.
وی ادامه می‌دهد: این رسم ناهاردهی که خیلی‌ها می‌گویند به‌خاطر وقف بودن این روستاست، در واقع این‌طور نیست و رسم ناهاردهی از زمان‌های گذشته بوده و اهالی روستا یک دنگ و نیم سهمیه وقفی خودشان را به‌طور سالانه پرداخت می‌کنند.
یکی از خادمان نخل اورطشت با اشاره به معجزات این نخل و جایگاه آن در بین اهالی منطقه، یادآور می‌شود: برپایی این رسم به قدمت ۳۰۰ ساله برمی‌گردد و ممکن است که رسم ناهاردهی روستاهای اورطشت و افراتخت هم به این مدت برگردد.
وی خاطرنشان می‌کند: اما چیزی که در این مراسم و آئین زیباست، باور و اعتقاد مردم و عشق آنها به امام حسین (ع) و فرزندان و یارانش بوده که ما اهالی روستای اورطشت هر ساله پرشورتر و بیشتر در روز نهم محرم این عشق را می‌بینیم، به‌طوری‌که پذیرایی ما به ۳۰۰ نفر هم می‌رسد و حتی آن فردی که توانایی مالی چندانی هم ندارد پذیرایی می‌کند و می‌گوید: امام حسین (ع) روزی‌اش را بیشتر و با برکت می‌کند.
ثبت رسم اطعام دهی مازندرانی‌ها در فهرست ملی میراث معنوی کشور
طوبی اصانلو، کارشناس مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به برپایی هر یک از آئین‌ها در مازندران قدمت آنها را طولانی می‌داند و به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برپایی هر یک از این آئین‌ها در مراحل انجام تحقیقات کامل میراث فرهنگی استان قرار می‌گیرد تا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت برسد.
وی با بیان اینکه آئینی چون نخل‌گردانی نوا که در روز ششم محرم در منطقه ییلاقی نوا شروع و تا روز دهم ادامه دارد، هر ساله با شور عاشقانه خاصی و با حضور عزاداران زیادی از نقاط مختلف استان و سایر نقاط برگزار می‌شود.
کارشناس مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی مازندران از ثبت شدن این کهن آئین در فهرست آثار ملی میراث معنوی کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: همچنین در این ایام در مناطق مختلف شهر به طور وسیع شروع به اطعام‌دهی می‌کنند مثل مراسم پلاخوران شهر کیاسر که حدود هزار کیلو برنج در هر روز پخت می‌کنند که البته این عدد در روزهای منتهی به عاشورا قدری افزایش پیدا می‌کند یا ناهاردهی دو روستای اورطشت و رودبار دو شهرستان آمل و محمودآباد که در روزهای تاسوعا و عاشورا برپا می‌شود.
وی یادآور می‌شود: در ایام دهه اول زمانی که نوای «بسم‌الله، بسم الله، در کیاسر به گوش‌تان خورد، یعنی بفرمائید دعوتید، مراسمی که خبری از قاشق و چنگال نیست و بر اساس سنت قدیمی با آفتابه لگنی مسی که دور می‌دهند، دستان شسته می‌شود.
اصانلو با اشاره به ثبت آئین مذهبی «محرم پلاخوار» در شهر کیاسر را در سال ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی معنوی تصریح می‌کند: در ادامه ثبت این آئین‌ها، دو اثر مراسم «علم سلام» رستم‌کلای بهشهر و «ش پیشکشان» تکیه ابوالفضل (ع) ساری هست که در لیست آثار ملی قرار گرفتند.
این کارشناس میراث‌فرهنگی مازندران با اشاره به آئین مجمع گردانی روستای کوهستان بهشهر اضافه می‌کند: در این آئین، کدبانوهای روستایی غذاهای مختلفی برای پذیرایی از عزاداران حسینی در روزهای تاسوعا و عاشورا تدارک می‌بینند و غذاها را داخل سینی بزرگی که مجمع نامیده می‌شود قرار می‌دهند و به حسینیه و محل عزاداری می‌برند تا از عزاداران پذیرایی کنند؛ این سنت نیز در فهرست آثار ملی معنوی قرار دارد.
وی تاکید می‌کند: با توجه به وجود رسم و سنت‌های دیرینه در جای جای مازندران، تلاش و تداوم بر شناسایی و حفظ این آئین‌ها از سوی سازمان دستور کار است.
به گزارش ایمنا، ناهاردهی در مازندران نه تنها آئینی برای یاد و بزرگداشت امام حسین (ع) است، بلکه پلی است میان دل‌ها که همدلی، مهربانی و حس نوع‌دوستی را در روزهای محرم زنده نگه می‌دارد.
نظر شما