به گزارش خبرگزاری ایمنا، گاز کلر (Cl₂) یکی از گازهای پایه در شیمی صنعتی به شمار میرود و در زنجیره تأمین بسیاری از فراوردههای حیاتی نقش کلیدی دارد و از ضدعفونی کردن آب آشامیدنی و تصفیه فاضلاب گرفته تا تولید محصولات شیمیایی، دارویی، کشاورزی و پلیمری، رد پای کلر در بیش از ۶۰ درصد فرایندهای شیمیایی دیده میشود و این گستره کاربرد، کلر را به عنصری غیرقابل چشمپوشی در توسعه صنعتی تبدیل کرده است.
یکی از شناختهشدهترین کاربردهای کلر، گندزدایی و ضدعفونی آبهای آشامیدنی و صنعتی است، کلر با اثرگذاری سریع بر میکروارگانیسمها، تضمینی برای کاهش بیماریهای آبیمنشأ در جوامع بزرگ شهری محسوب میشود و از این رو، نقش آن در بهداشت عمومی در کنار بهرهوری صنعتی، اهمیت دوچندانی دارد، اما همین مزیت اگر بهدرستی مدیریت نشود، میتواند به آلایندگی زیستمحیطی و تهدید سلامت انسان بینجامد.
کلر در ساخت پلیوینیل کلراید (PVC)، یکی از پرکاربردترین مواد پلیمری دنیا، نقشی اساسی ایفا میکند، همچنین در سنتز داروها، سموم کشاورزی، رنگها، حلالها و شویندهها استفاده میشود و این کاربردها نهتنها در صنایع بزرگ، بلکه در تولیدات خانگی نیز قابلردیابی است و وابستگی صنایع به کلر، لزوم آشنایی با ابعاد ایمنی آن را اجتنابناپذیر میسازد.
کلر گازی سمی، خورنده و بسیار واکنشپذیر است که در صورت کنترل نشدن، میتواند به سادگی از یک ابزار مفید به یک عامل بحرانآفرین بدل شود و تماس با این گاز حتی در غلظتهای پایین موجب تحریک مجاری تنفسی، چشم و پوست میشود و در غلظت بالا ممکن است به اختلالات حاد تنفسی، آسیب ریوی یا حتی مرگ منجر شود، کلر بهسرعت با ترکیبات آلی، آمونیاک و حتی آب واکنش داده و مواد بسیار سمی و خورنده ایجاد میکند.
گاز کلر چه کاربردی دارد و عوارض استفاده از آن چیست؟
حجتالله کارگران، مدیرعامل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری خمینیشهر در گفتوگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به نقش دوگانه گاز کلر در صنعت و ایمنی عمومی اظهار کرد: کلر یکی از گازهای راهبردی در صنایع مختلف است که در فرایندهایی همچون ضدعفونی آب آشامیدنی، تولید پلیوینیل کلراید (PVC)، صنعت کاغذ و ساخت مواد شیمیایی کاربرد گسترده دارد و با این حال، ویژگیهایی مانند خورندگی شدید، سمیت بالا و واکنشپذیری زیاد، این گاز را به یکی از چالشبرانگیزترین عناصر در حوزه ایمنی صنعتی تبدیل کرده است و رعایت نکردن اصول ایمنی در استفاده از گاز کلر میتواند پیامدهای متعددی برای انسان، تجهیزات و محیطزیست به همراه داشته باشد.
وی با اشاره به خطراتی که از نشت یا کاربرد نادرست گاز کلر ناشی میشود، افزود: حتی مقادیر اندک گاز کلر در محیط بسته میتواند موجب آسیب جدی به سیستم تنفسی شود و در مقادیر بیشتر، منجر به مسمومیتهای شدید یا فوت افراد خواهد شد و علاوه بر این، گاز کلر به سرعت با رطوبت، ترکیبات آلی و بعضی گازهای دیگر مانند آمونیاک واکنش میدهد و گازهای سمی دیگری تولید میکند و خوردگی تجهیزات صنعتی نیز از دیگر چالشهای مهم مرتبط با این گاز است که در بلندمدت ایمنی سازهها را با تهدید جدی روبهرو میکند.
مدیرعامل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری خمینیشهر با تأکید بر اینکه پیشگیری مؤثر از حوادث، نیازمند نهادینهسازی استانداردهای ایمنی است، تصریح کرد: پیادهسازی سیستمهای انتقال بسته، بهرهگیری از مخازن ایزوله با تهویه مناسب و فشار منفی، استفاده از شیرهای خودکار قطع اضطراری، نصب اسکرابرهای خنثیساز، سنسورهای گاز متصل به سیستم هشدار و آلیاژهای مقاوم در برابر خوردگی، از جمله تدابیر کلیدی در مدیریت خطرات گاز کلر به شمار میرود که این اقدامات، باید با دقت طراحی، نظارت مستمر و اجرای کامل همراه باشد.
سازمان آتشنشانی آماده همکاری با صنایع در قالب طرحهای پیشگیرانه، ارزیابی ایمنی و اجرای مانورها است
کارگران با اشاره به ضرورت آموزش مستمر و آگاهیبخشی در میان کارکنان واحدهای صنعتی گفت: دانش عملی افراد شاغل در محیطهای پرخطر، تأثیر مستقیم در توانایی واکنش به بحرانها دارد و آموزش تخصصی، برگزاری مانورهای منظم، پایش از راه دور مناطق خطرناک، و شبیهسازی سناریوهای نشت یا آتشسوزی میتواند باعث شود که نیروهای عملیاتی نهتنها در برابر مخاطرات آمادهتر باشند، بلکه از بروز آن نیز جلوگیری کنند و باید توجه داشت که ایمنی یک فرایند پویا است و تنها با استمرار آموزش و تمرین میتوان آن را زنده نگه داشت.
وی با تأکید بر نقش نهادهای امدادی در تعامل با صنعت خاطرنشان کرد: سازمان آتشنشانی همواره آماده همکاری با صنایع در قالب طرحهای پیشگیرانه، ارزیابی ایمنی، اجرای مانورها و طراحی سناریوهای تخلیه اضطراری است و لازم است صنایع نگاه پیشگیرانه را جایگزین نگاه واکنشی کنند و از ظرفیت تخصصی آتشنشانی در طراحی سیستمهای ایمنی بهره بگیرند و چنین همکاریهایی باعث افزایش تابآوری شهری و کاهش هزینههای انسانی و مالی در درازمدت خواهد شد.
مدیرعامل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری خمینیشهر گفت: کار با گازهایی مانند کلر، مسئولیتی چندبعدی در قبال سلامت انسانها و حفظ محیطزیست است و بیتوجهی به الزامات ایمنی، علاوه بر پیامدهای حقوقی و مالی، نوعی بیمسئولیتی اخلاقی نیز محسوب میشود که جامعه را در برابر فجایع احتمالی آسیبپذیر میکند و مدیران ایمنی باید همواره دید بلندمدت داشته باشند و تصمیمات آنها بر پایه اصل پیشگیری و مسئولیتپذیری اجتماعی استوار باشد؛ باید ایمنی را به فرهنگ تبدیل کنیم تا در این فرهنگ، رعایت دستورالعملها، استفاده از فناوریهای نوین و همکاری نهادها به یک عادت حرفهای بدل شود.
کلر علاوه بر تهدیدات انسانی، قابلیت آسیبزدن به زیرساختهای صنعتی را نیز دارد، خوردگی شدید تجهیزات فلزی، نشتی در خطوط انتقال و فرسایش تدریجی مخازن، بخشی از پیامدهای استفاده بدون مراقبت از این گاز است، این آسیبها، بهویژه در صنایع پتروشیمی، تصفیهخانهها و کارخانجات بزرگ، میتواند منجر به اختلال در تولید، هزینههای سنگین تعمیرات یا حتی انفجارهای بزرگ شود.
ایمنسازی محیطهایی که با کلر سروکار دارند نیازمند رعایت اصول مهندسی از جمله استفاده از سیستمهای انتقال بسته، سنسورهای نشتیاب، مخازن تحت فشار با تهویه مناسب، شیرهای اضطراری، اسکرابرهای خنثیساز و متریال مقاوم به خوردگی است و در کنار این تدابیر ساختاری، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسکهای تنفسی، لباس مخصوص و آموزشهای مداوم به کارکنان، الزامی و غیرقابل اغماض است.
نظر شما