به گزارش خبرگزاری ایمنا از گیلان، با فرارسیدن ماه محرم، حال و هوای گیلان دگرگون می‌شود. در شهرها و روستاهای این استان، پرچم‌های سیاه بر سر در خانه‌ها و مساجد برافراشته می‌شود و نوای نوحه و سوگ در کوچه‌ها می‌پیچد. مردم گیلان همه‌ساله در ایام عزای سیدالشهدا (ع) و یاران وفادارش، با برگزاری آئین‌های متنوع و ریشه‌دار سوگواری، ارادت دیرینه خود را به خاندان عصمت و طهارت به نمایش می‌گذارند.
این آئین‌ها که ریشه در باورهای مذهبی و فرهنگ بومی مردم این خطه دارد، در دهه نخست محرم با شکوه و گستردگی ویژه‌ای در مناطق شهری و روستایی برگزار می‌شود. مساجد، تکایا و حسینیه‌ها پر از جمعیت عزادارانی است که با سینه‌زنی، زنجیرزنی، نوحه‌خوانی، تعزیه و دیگر رسوم سنتی، یاد حماسه عاشورا را زنده نگه می‌دارند؛ آیین‌هایی که برخی از آن‌ها قدمتی چندصدساله دارند و بخشی از هویت فرهنگی گیلان به‌شمار می‌روند.
طشت‌گذاری در تالش و آستارا
آئین سنتی طشت‌گذاری، در مناطق مختلفی از تالش و آستارا برگزار می‌شود. در این مراسم، عزاداران با پوشیدن لباس سیاه، سینه‌زنی و طی آئینی خاص، طشت‌هایی از جنس مس را به‌صورت نمادین در جایگاه خیمه‌گاه حضرت ابوالفضل العباس (ع) قرار می‌دهند. این طشت‌ها که معمولاً توسط ریش‌سفیدان حمل می‌شود، تا پایان ایام محرم در محل مشخص باقی می‌ماند و اطراف آن با شمع‌های روشن احاطه می‌شود. مردم به نیت تبرک و شفا، از آب درون طشت‌ها می‌نوشند.
علم‌بندی در ماسوله
علم‌بندی از آئین‌های برجسته عزاداری در گیلان و به‌ویژه در ماسوله است. این مراسم از یک روز مانده به محرم آغاز شده و تا روز هفتم ادامه دارد. در آن، مردم با تشکیل دسته‌های عزاداری، نوحه‌خوانی و پذیرایی از عزاداران، پرچم‌های سیاه عزای سیدالشهدا (ع) را بر سردر مساجد و گنبدها نصب می‌کنند. علم‌بندی در ماسوله بر اساس روایات، قدمتی حدود ۸۰۰ سال دارد و هر ساله گردشگران و علاقه‌مندان بسیاری را به این منطقه می‌کشاند.
شاخسی واخسی در آستارا و تالش
یکی دیگر از آئین‌های قدیمی محرم در گیلان، مراسم «شاخسی واخسی» یا همان شاه‌حسین‌گویان است. این آئین در شب‌های منتهی به تاسوعا، در بسیاری از مساجد و محله‌های آستارا و تالش اجرا می‌شود. در این مراسم، عزاداران به دو صف روبه‌روی هم تقسیم می‌شوند و هر صف با سردسته‌ای که چوب‌دستی نمادین در دست دارد، شعارهایی مانند "حیدر" و "علی"، "شاخسی" و "واخسی" را به‌صورت هماهنگ تکرار می‌کنند.
شمع‌گردانی در آستارا
مراسم شمع‌گردانی که در عصر تاسوعا برگزار می‌شود، از آئین‌های ویژه و محبوب در شهرستان آستارا است. در این آئین، خانواده‌ها به نیت حاجت‌خواهی، شمع‌هایی را با خود به مساجد می‌برند و در کنار طشت‌های آب روشن می‌کنند. این مراسم با حال و هوایی خاص همراه است و نقش پررنگی در باورهای مذهبی مردم منطقه دارد.
مراسم زاره زاره
آئین «زاره زاره» یا به معنای زاری و فغان، سحرگاه روز عاشورا برگزار می‌شود. زنان و دختران با نوحه‌خوانی و ذکر مصائب اهل‌بیت، به یاد زنان دشت کربلا می‌گریند. مراسم با پذیرایی از عزاداران با خرما، شیر و چای نذری همراه است و معمولاً چند ساعت ادامه دارد.
چهل منبران در لاهیجان
مراسم «چهل منبران» یا «چهل منبر» از دیگر آئین‌های قدیمی گیلان است که شب عاشورا در برخی شهرها مانند لاهیجان برگزار می‌شود. در این آئین، در ۴۰ خانه، ظرف‌هایی حاوی خرما، برنج، و شمع قرار داده می‌شود. افراد نذرکننده با روشن کردن شمع در این منازل و برداشتن چند دانه برنج، به نیت افزایش برکت و استجابت دعا، مراسم را اجرا می‌کنند. در برخی روایات، عدد ۷۲ به‌نشانه شهدای کربلا نیز به این آئین افزوده می‌شود.
مراسم علم واچینی
آئین «علم واچینی» در روز عاشورا یا سومین روز شهادت امام حسین (ع) برگزار می‌شود. در این مراسم، پارچه‌های بسته شده بر دور علم باز می‌شود و علم در پارچه‌ای پیچیده و درون خمره‌ای در مسجد نگهداری می‌شود. افرادی که حاجت‌روا شده‌اند، نذری می‌دهند یا گوسفند قربانی می‌کنند.
کرب‌زنی در لاهیجان
کرب‌زنی از آئین‌های خاص شهر لاهیجان است. این مراسم که با حرکات موزون و ابزار چوبی خاصی اجرا می‌شود، یادگار عزاداری‌های سنتی در کربلاست که توسط فردی به نام محمد ابراهیم غبرائی در قرن دوازدهم هجری به این شهر آورده شده است. کرب‌زنی در شب هشتم و روز عاشورا برگزار می‌شود.
کرنانوازی در آستانه‌اشرفیه و رحیم‌آباد
کرنانوازی از دیگر آئین‌های خاص مردم گیلان در ایام محرم است. این مراسم عمدتاً در آستانه‌اشرفیه، رحیم‌آباد، واجارگاه و کلاچای اجرا می‌شود. گروه‌های کرنانواز، متشکل از ۱۰ نفر با سرگروه، با سازهای بلند و بدون سوراخی به‌نام کرنا، نوای عزا را در سطح شهر و روستا می‌نوازند.
آئین لال‌پله
لال پله از رسوم منحصر به‌فرد گیلان در ایام محرم است. زنانی که بیمار یا نیازمند هستند، با نقاب و چادر سیاه به در خانه‌هایی که غذای نذری تهیه کرده‌اند می‌روند. صاحب‌خانه بدون گفتگو، قابلمه آنان را پر کرده و تحویل می‌دهد. این آئین در سکوت کامل انجام می‌شود و به‌همین دلیل «لال» نامیده شده است.
خیمه‌سوزان و نماز ظهر عاشورا
در روز عاشورا، آئین خیمه‌سوزان و اقامه نماز ظهر عاشورا در مناطق مختلف استان گیلان برگزار می‌شود. این مراسم با حضور گسترده مردم و عزاداران حسینی همراه است.
شام غریبان حسینی
«شام غریبان» از مهم‌ترین آئین‌های عزاداری مردم گیلان در تاسوعا و عاشورا است. در این مراسم عزاداران حسینی در روز عاشورای حسینی دسته‌های سینه‌زنی تشکیل می‌دهند و شمع‌های روشن در دست می‌گیرند و در کوچه و خیابان راه می‌روند و نوحه می‌خوانند.
تعزیه‌خوانی
تعزیه‌خوانی از آئین‌های دیرینه مردم گیلان در ایام محرم است که در بسیاری از شهرها و روستاها برگزار می‌شود. تعزیه در شهرهایی مانند آستانه اشرفیه و ضیابر با شکوه خاصی برگزار می‌شود و واقعه عاشورا را به‌تصویر می‌کشد. تعزیه ضیابر با قدمتی چند صد ساله، در فهرست آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده است.
نظر شما