به گزارش خبرگزاری ایمنا، در قلب کویرِ فرهنگ و تاریخ ایران، در دامن شهر اصفهان، جایی فراتر از یک گورستان عادی، شهر خاموشی قرار دارد که نفسهای تاریخ را در سنگهایش حبس کرده است؛ تختفولاد، این مکان تنها مدفن مردگان نیست؛ روایتگر زندهای است از عرفان، هنر، دانش و حماسهای که قرنها در بطن این سرزمین جریان داشته است.
قدم به این حریم که مینهی، گویی از دروازه زمان عبور کردهاید، سکوت عمیق، تنها با نجوای باد در لابهلای درختان کهنسال سرو و کاج شکسته میشود؛ این سکوت نجوایی از هزاران حکایت ناگفته است؛ سنگهای قبر با آن خطوط ظریف و اسلیمیهای پرپیچوخم گویی کتیبههای سنگیِ کتابی عظیم هستند که هر صفحهاش روایتی از عشق، ایثار، معرفت و هنر را بازگو میکند.
تختفولاد تنها خاک نیست؛ گنجینهای است از نامها، عارفان وارستهای همچون میرفندرسکی که سنگ مزارش هنوز هم مرشد سالکان راه حقیقت است، دانشمندان و حکیمانی نظیر آقا جمال خوانساری که خردورزیشان بر تارک این مکان میدرخشد؛ شهدای حماسهساز دوران دفاع مقدس که یادشان در کنار بزرگان تاریخ، پیوند جاودانه ایمان و مقاومت را فریاد میزند؛ هنرمندان چیرهدستی که کتیبههای مزارشان خود شاهدی بر اوج هنر خوشنویسی و حجاری اصیل ایرانی است.
معماری تختفولاد، موزهای بیبدیل است؛ بقعههای آجری با گنبدهای خوشترکیب، یادآور شکوه معماری اسلامی-ایرانی است؛ حجاریهای استادانه بر سنگهای مرمر و گرانیت از گلوبوته تا آیات قرآن که هر یک تابلویی از اعتقاد و زیباییپرستی است؛ ایوانهای سایهگستر و حیاطهای دلباز که فضایی برای تأمل و خلوت با خویشتن فراهم میکند؛ سقاخانههای قدیمی با کاشیهای فیروزهای، نمادی از زندگی و زلالی در دل این شهر خاموش است.
هوا در تختفولاد گویی سنگینتر است؛ نه از سنگینی مرگ که از وقار تاریخ و عطر معنویت؛ اینجا زمین با آسمان در گفتوگویی ابدی است؛ هر قدم، احترام به قرنها زیستن، عشق ورزیدن، جهاد کردن و دانستن است؛ تختفولاد موزهای زنده است که نه اشیا بلکه روح تمدن اصفهان را در خود نگاه داشته است؛ تمدنی که عرفان و هنرش در هم تنیده، دانش و جهادش همپا بوده و یادگارانش در این خاک مقدس برای همیشه نمادِ اصالت، عمق و جاودانگی شدهاند.
تختفولاد تنها یک اثر تاریخی نیست؛ کتاب سنگیِ هویت ماست، صفحههایش را باید با دل خواند و روایتش را باید با جان شنید.
قبرستان تاریخی تختفولاد یکی از مهمترین و کهنترین قبرستانهای ایران، با وسعتی بالغبر ۷۵ هکتار در جنوب غربی اصفهان قرار دارد؛ این مجموعه ارزشمند که تا سال ۱۳۶۳ بهعنوان قبرستان عمومی شهر مورد استفاده قرار میگرفت، محل دفن بسیاری از شخصیتهای برجسته از جمله رجال، شاعران، هنرمندان و بزرگان این دیار بوده است که با احداث آرامستان باغ رضوان در همان سال، دفن عمومی در تختفولاد متوقف شد و از آن پس، تنها افراد برجسته و نامآور شهر در این مجموعه تاریخی به خاک سپرده میشوند.
بهدنبال پیگیریهای انجامشده در دهه ۷۰، این قبرستان تاریخی بیستوششم خرداد ۱۳۷۵ به ثبت ملی رسید و از آن زمان، ۲۶ خرداد هر سال بهعنوان «روز نکوداشت تختفولاد» گرامی داشته شده است و برنامههای مختلفی بهمنظور پاسداشت این میراث ارزشمند برگزار میشود.
سال ۱۳۸۰ با رهبر انقلاب به اصفهان، تختفولاد مورد توجه ویژه قرار گرفت و احیای آن در دستور کار مدیریت شهری و اداره کل میراث فرهنگی استان قرار گرفت که از آن زمان تاکنون اقدامات گستردهای برای حفاظت، مرمت و بازآفرینی این مجموعه تاریخی انجام شده است.
این قبرستان که دارای بیش از ۲۰ تکیه و بالغبر ۴۰ عرصه دفن است، شامل مجموعهای از بناهای آرامگاهی و عمارتهای تاریخی است که تعداد آنها به بیش از ۶۰ اثر تاریخی میرسد و بعضی از این آثار بهطور جداگانه نیز در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.
در سراسر ایران، قبرستانهای تاریخی متعددی وجود دارد که از جمله آنها میتوان به دارالسلام شیراز و گورستان تاریخی یزد اشاره کرد، اما تختفولاد بهواسطه اهمیت تاریخی، فرهنگی و اقدامات حفاظتی انجامشده بهعنوان الگویی منحصربهفرد در احیای قبرستانهای تاریخی کشور شناخته میشود.
در بررسی یک شخصیت، تنها به ظاهر او توجه نمیشود، بلکه ریشههای هویتی و میراث ناملموس او نیز مورد تحلیل قرار میگیرد؛ تختفولاد نیز تنها یک بافت تاریخی نیست، بلکه بخشی از هویت، فرهنگ و تمدن اصفهان را در خود جای داده است و نقش برجستهای در تاریخ و هویت ملی ایران ایفا میکند.
بهدلیل مداخلات و حوادث تاریخی که در گذشته بر این مجموعه تأثیر گذاشته است، آمار دقیقی از تعداد متوفیان تختفولاد در دست نیست؛ با این حال بررسیهای انجامشده نشان میدهد که این گورستان تاریخی در حال حاضر بیش از ۱۰۰ هزار سنگ مزار را در خود جای داده است و حدود ۲۰۰۰ نفر از مشاهیر و نامآوران شهر در آن آرمیدهاند.
چلهنشینی در عصر دیجیتال؛ تختفولاد، پیوند سنت و گردشگری معنوی
ابراهیم عمرانی، مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تختفولاد شهرداری اصفهان میگوید: تختفولاد اصفهان سرشار از ظرفیتهای زیارتی، گردشگری و فرهنگی است و مأموریت اصلی ما در این مجموعه این است که بتوانیم این سرمایههای ارزشمند و ظرفیتهای فرهنگی، تاریخی و معنوی را بهنحو شایسته معرفی کنیم و در اختیار عموم مردم قرار دهیم تا همگان بتوانند از آن بهرهبرداری کنند.
وی میافزاید: یکی از میراثهای ناملموس شناساییشده در مجموعه تختفولاد، سنت کهن چلهنشینی است، چلهنشینی بخشی از سبک زندگی علما و بزرگان دینی در اصفهان قدیم بوده است؛ آنها نیت میکردند و چهل روز را در خلوت به عبادت و ریاضت اختصاص میدادند.
مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تختفولاد شهرداری اصفهان با بیان اینکه این فضاها امروز در خدمت زائران و گردشگران قرار دارد، ادامه میدهد: در حال حاضر چلهخانههای مجموعه تختفولاد در قالب یک فرایند مشخص به علاقهمندان ارائه میشود، بهگونهای که مراجعهکنندگان میتوانند ضمن بهرهمندی از فضای معنوی، به عبادت فردی نیز بپردازند.
عمرانی خاطرنشان میکند: علاقهمندان برای استفاده از این فضای معنوی میتوانند با شماره ۰۹۰۲۸۰۱۱۳۵۵ تماس بگیرند تا همکاران ما اطلاعات لازم و نشانی مرتبط با چلهخانهها را در اختیار آنها قرار دهند.
وی با اشاره به اینکه برای سومین سال متوالی، مجموعه تختفولاد میزبان شهروندان در برنامه «پنجشنبههای تختفولاد» است، عنوان میکند: با توجه به تعطیلات پنجشنبهها بهدلیل ناترازیهای انرژی و افزایش انگیزه شهروندان برای شرکت در برنامههای معنویگردشگری خانوادگی، مجموعه تختفولاد تصمیم گرفت دامنه برگزاری این برنامه را توسعه دهد و بر همین اساس، از این هفته برنامهای تحت عنوان «عصر دلگشا» در نوبت صبح و عصر روزهای پنجشنبه، از ساعت ۰۹:۰۰ تا ۱۹:۰۰ برگزار میشود.
مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تختفولاد شهرداری اصفهان میگوید: در کنار زیارت و بازدید از جاذبههای تاریخی، مجموعه تختفولاد تلاش کرده است با برگزاری رویدادهای میدانی، هنری و فرهنگی، جذابیت مضاعفی برای شهروندان و گردشگران فراهم آورد.
عمرانی تصریح میکند: از جمله برنامههای تدارک دیدهشده در قالب «عصر دلگشا» میتوان به نمایشهای خیابانی، مسابقات عکاسی ویژه شهروندان و گردشگران، قصهگویی و روایتگری از تاریخ مجموعه و نمایش اسناد تاریخی موجود در تختفولاد اشاره کرد.
وی تاکید میکند: در راستای حفظ و احیای این مجموعه تاریخی و با رویکرد توسعه گردشگری، پروژههای متعددی در دو بخش «فرهنگی و گردشگری» و «مرمتی و کالبدی» تعریف و اجرا شده است.
مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تختفولاد شهرداری اصفهان میگوید: در حوزه نورپردازی، عملیات روشنایی و زیباسازی بناهای تاریخی و آرامگاهی در ۱۱ بخش مجموعه انجام شده است و در این پروژهها تلاش شد تا با حداقل مداخله در بافت تاریخی، استانداردهای فنی رعایت شده و جلوهای مطلوب برای گردشگران و زائران ایجاد شود.
عمرانی خاطرنشان میکند: علاوهبر اقدامات عمرانی و مرمتی، چندین پروژه نرمافزاری نیز اجرا شده است که از جمله این پروژهها میتوان به مستندسازی سنگ مزارهای تاریخی مجموعه اشاره کرد که در آن اطلاعات جامع مربوط به سنگمزارها استخراج و ثبت شده است، همچنین پروژه شناسایی میراث ناملموس تختفولاد با همکاری دانشگاه تهران انجام شده است.
وی بیان میکند: در سالهای اخیر بیش از ۴۳۰ سنگ مزار که با بافت تاریخی مجموعه همخوانی نداشت، شناسایی شد و با هماهنگیهای انجامشده با نهادهای قضائی و امنیتی، همچنین دریافت مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح، روند ضابطهمند کردن این سنگهای مزار آغاز شد.
مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تختفولاد شهرداری اصفهان میگوید: برای ارتقای امنیت مجموعه تختفولاد، پروژههایی با هدف حذف نقاط بیدفاع شهری و تأمین روشنایی در شش محور اصلی تعریف شد تا حضور زائران و گردشگران با ایمنی بیشتری همراه باشد، همچنین مجموعه اقدامات رفاهی مانند فراهمسازی آب آشامیدنی، سرویسهای بهداشتی، وسایل حملونقل و مکانهای استراحت نیز در دستور کار قرار گرفت.
عمرانی میافزاید: پس از شیوع کرونا که موجب توقف مرمت بسیاری از تکایا شد، با حمایت شهرداری و سازمان نوسازی شهری، ۲۰ پروژه مرمتی مهم به اجرا درآمد؛ در زمینه گردشگری مجازی نیز با تهیه بیش از ۱۲ هزار عکس ۳۶۰ درجه، بستری آنلاین برای بازدید از مجموعه فراهم شد.
وی ادامه میدهد: «در محضر ۱۲ بابارکنالدین» نیز ویژه برنامهای برای واکاوی شخصیت بابارکنالدین و شرح فصوص الحکم است که روز پنجشنبه بیستودوم خرداد ساعت ۰۹:۰۰ در خیابان آزادگان، بقعه تاریخی بابا رکن الدین برگزار میشود.
به گزارش ایمنا، تختفولاد فراتر از یک گورستان، آینهای زنده از هویت تاریخی، فرهنگی و معنوی ایران است؛ گنجینهای که در دل خاک، روح یک تمدن را به یادگار دارد؛ آنچه این مجموعه را از دیگر گورستانهای تاریخی ایران متمایز میسازد، نهتنها قدمت و شکوه معماری آن، بلکه پیوند ژرفی است که میان عرفان، دانش، هنر، حماسه و مردم برقرار کرده است؛ پیوندی که در سنگمزارهای خوشنقش، چلهخانههای رازآلود، سقاخانههای فیروزهای و روایتهای خاموش آن به چشم میخورد.
نظر شما