به گزارش خبرگزاری ایمنا، از گذشته‌های دور محله‌های شهرها در شکل‌گیری و سازماندهی امور شهری جایگاه ویژه‌ای داشتند و هر محله با ارائه خدمات روزمره مورد نیاز خود و با ایجاد نمادهای محله‌ای و ویژگی‌های خود موجب می‌شد ساکنان آن نوعی احساس تعلق و نوعی هویت داشته باشند، تا جایی که هر شهروند با نام محله‌ای که در آن می‌زیسته است شناخته می‌شد.
شهر حاصل تکامل تاریخی و طبیعی جوامع زیستی انسان است و در مکانی طبیعی قرار دارد، از این‌رو هویت یک شهر با پیرامون آن آمیخته است، در جامعه امروز شهری، برای دستیابی به توسعه پایدار شهر، محلات بنیادی‌ترین عناصر شهری و حلقه واسط بین شهر و شهروندان هستند.
هویت محله‌ای یعنی آن ویژگی‌هایی که موجب می‌شود یک محله از محله‌های دیگر متمایز شود؛ این هویت نه‌تنها در فرم معماری و بافت کالبدی، بلکه در سبک زندگی، مناسبات اجتماعی، آئین‌ها، گویش‌ها و حتی بوها و طعم‌ها نمود دارد.
هویت محله‌ای مفهومی پیچیده، اما ملموس است، ترکیبی از عناصر اجتماعی، فرهنگی، کالبدی و تاریخی که به یک فضای شهری معنا و شخصیت می‌بخشد و هر محله با خیابان‌ها، کوچه‌ها، صداها، رنگ‌ها و مردمانش، داستانی منحصربه‌فرد را روایت می‌کند؛ داستانی که در گذر زمان شکل گرفته و با زندگی روزمره ساکنان آن تنیده شده است.
محله رکنی بین خانواده و شهر است که از خانه‌های مجاور در یک فضای جغرافیایی خاص تشکیل می‌شود و خانواده نسبت به محله مسکونی خود احساسی مشابه خانه مسکونی خود را دارد و با ورود به محله، خود را در یک محیط آشنا و خودی همچون خانه می‌بیند، همچنین محله از تجمع و به‌هم‌پیوستگی، معاشرت نزدیک، روابط محکم همسایگی و اتحاد غیررسمی میان گروهی از مردم به وجود می‌آید.
در این زمینه، پیشینه تاریخی محله، رویدادهای مهم و خاطرات نسل‌های ساکن، در شکل‌گیری هویت آن نقش اساسی دارد، معماری خانه‌ها، نوع کوچه‌بندی، فضاهای عمومی و نمادهای بصری همچون مسجد، بازارچه یا درختان کهنسال نشان‌دهنده چهره فیزیکی هویت هستند، محله‌هایی که تعاملات همسایگی قوی دارند، هویت اجتماعی پویاتری تجربه می‌کنند، آئین‌ها، جشن‌ها، غذاهای محلی و زبان گویشوران، روح فرهنگی محله را زنده نگه می‌دارند و نام‌گذاری محله و تصویری که در ذهن شهروندان دارد نیز بخشی از هویت آن محسوب می‌شود.
هویت مشترک، حس تعلق ایجاد می‌کند و موجب همبستگی اجتماعی می‌شود، شناخت هویت محله‌ای می‌تواند راهنمای خوبی برای برنامه‌ریزی شهری و طراحی مکان‌محور باشد، محله‌هایی با هویت قوی، می‌توانند به قطب‌های گردشگری شهری تبدیل شوند و هویت محله‌ای ابزاری برای مقابله با روند هم‌شکل‌سازی ناشی از جهانی‌شدن است.
چالش‌های امروزی این موضوع شامل نوسازی‌های بدون توجه به بافت تاریخی، جابه‌جایی جمعیت و قطع پیوندهای اجتماعی، کاهش فضاهای جمعی و تعامل‌ساز و تجاری‌سازی افراطی فضاهای شهری می‌شود که با راهکارهای از جمله مشارکت مردمی در طراحی شهری، مستندسازی تاریخ شفاهی و فرهنگی محلات، حمایت از فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی محله‌ای، حفظ عناصر شاخص فیزیکی و طبیعی محله و آموزش هویت‌محور در مدارس محلی قابل حل است.
دوره ششم مدیریت شهری اصفهان نگاه ویژه‌ای به محلات داشته است
عباس حاج‌رسولی‌ها، رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: هویت محله‌ای، منطقه‌ای، شهری و ملی شهروندان ارزش زیادی دارد و ارتباط با اطراف در محله از ارزش بالایی برخوردار است.
وی ادامه می‌دهد: اصفهان محلات سابقه‌دار و با هویت تاریخی بسیاری از جمله بیدآباد و علی قلی‌آقا دارد، همچنین این محلات فرهنگی و اسلامی هستند و مردم هر محله ویژگی خود را دارند.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: شهروندان به ترتیب باید به محله، شهر و کشور خود علاقه‌مند و دغدغه خدمت‌رسانی به محله خود را داشته باشند.
حاج‌رسولی‌ها با بیان اینکه هویت محله‌ای موجب رشد و شکوفایی شهر و کشور می‌شود، اضافه می‌کند: دوره ششم مدیریت شهری اصفهان نگاه ویژه‌ای به محلات داشته است و پروژه‌های محله‌محور بسیاری برای محلات این کلان‌شهر در نظر گرفته است.
قوت و تحکیم هویت محله‌ای موجب افزایش قوام و یکپارچگی ذهنی و شخصیتی افراد می‌شود
فریاد پرهیز، دکتری برنامه‌ریزی شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از گذشته‌های دور محله‌های مسکونی شهرها، به‌عنوان سلول‌های حیات شهری نقش اساسی در زندگی ساکنانشان داشته است؛ به این معنی که با تجمع افراد با ویژگی‌های مشترک در یک محدوده، آن بخش از شهر دارای هویت خاص و شناخته‌شده‌ای بوده است که سبب تمایز آن از دیگر بافت‌های اطراف می‌شد.
وی با بیان اینکه رابطه بین فضاهای شهری و هویت در ادبیات شهرسازی مورد تاکید اندیشمندان و متفکران این حوزه است، تاکید کرد: از این منظر، شهر نه‌تنها به‌عنوان یک مجموعه ساخته شده است، بلکه به‌عنوان یک فضا در نظر گرفته می‌شود که تأثیر عمیق و جدی بر ذهنیت، تصورات، باورها و هنجارهای شهروندان دارد.
دکترای برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: این مسئله، جدا از موضوع هویت مکان است که به تأمل درباره ویژگی‌های هویتی خاص هر مکان می‌پردازد، همچنین هویت مکانی یکی از سطوح و انواع هویت‌های جمعی به‌شمار می‌آید، به این معنی که کنشگران اجتماعی می‌توانند هویت خود را به وسیله یا با سطوح متعددی شناسایی و بازنمایی کنند و در میان این لایه‌های مختلف که به‌عنوان منابع هویت‌بخش نیز می‌توان از آن‌ها یاد کرد، هویت محله‌ای یا اجتماع محلی، خردترین سطح هویت جمعی را شکل می‌دهد.
پرهیز اضافه می‌کند: در سطح بالاتر هویت شهری، سپس هویت قومی و در سطح کلان‌تر هویت ملی و هویت جهانی مطرح می‌شود و در این میان، هویت محله‌ای در ساختار هویتی فرد نقش مهمی دارد و تأثیرات آن بسیار عمیق و قابل توجه است.
وی می‌گوید: قوت و تحکیم هویت محله‌ای موجب افزایش قوام و یکپارچگی ذهنی و شخصیتی افراد شده، میزان مشارکت آن‌ها در امور شهری و محلی را تقویت کرده است و در نهایت موجب تسهیل در اداره امور و مدیریت شهری خواهد شد، اما باوجود اهمیت هویت محله‌ای در دوره مدرن به‌ویژه در کلان‌شهرها، یکی از نخستین سازه‌های ذهنی و فرهنگی مورد تخریب، هویت محله‌ای است، به این معنی که به‌نظر می‌رسد رشد سریع شهرنشینی و صنعتی شدن، به سرعت هویت و تعلقات هویتی را در محلات به‌ویژه محلات سنتی و پرسابقه تاریخی، تضعیف می‌کند و به تحلیل می‌برد.
دکترای برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: در این میان از دیدگاه توسعه محله‌ای پایدار به‌عنوان نظریه‌ای که رفع مشکلات کنونی شهرها و زندگی شهری را در گرو بازگشت به مفهوم محله می‌داند، با استفاده از نیروهای توانمند درون‌زا و سرمایه‌های اجتماعی موجود در آن می‌توان به رفع مشکلات شهری موجود پرداخت.
به گزارش ایمنا، با تحولات سریع دوران معاصر، ورود به مرحله گذار و تغییر زیربناهای معیشتی و روابط اجتماعی، فعالیت مردم به هم ریخت، در گذشته برای مدیریت آبادانی، پاک‌سازی، ایجاد امنیت و سایر موارد از اهالی محله مشارکت می‌خواستند و نقش شهروندان در تمام مسائل مربوط به محله، حائز اهمیت بود، اما به مرور زمان این نقش از دوش مردم برداشته شد و ساکنان محله‌ها از هویت خاص محله خود تهی شدند؛ در چین وضعیتی شهروندان خود را منفعل و جدا از محله و شهر احساس می‌کردند و مسائل شهر در غیبت شهروندان اداره می‌شد.
در هر محله کوچه‌ای است که برای ساکنانش معنایی خاص دارد؛ جایی برای بازی کودکی، عاشقانه‌های جوانی یا سکوت پیری، این فضاها حامل هویت جمعی هستند و در دل خود روایت‌هایی پنهان دارند و حفاظت از آن‌ها، حفظ حافظه اجتماعی یک شهر است.
نظر شما