به گزارش خبرگزاری ایمنا، با پیشرفت تکنولوژی ابزارهایی همچون تصاویر ماهوارهای با قدرت تفکیک بالا، سامانههای اطلاعات جغرافیایی (GIS)، حسگرهای اینترنت اشیا (IoT) و الگوریتمهای هوش مصنوعی به شکلگیری رویکردی جدید در پایش فضای سبز انجامیدهاند؛ دادههای ماهوارهای نظیر Sentinel-2 بههمراه تحلیلهای یادگیری ماشین به پژوهشگران این امکان را میدهد که با دقتی بالا وضعیت سلامت، پراکندگی و تغییرات پوشش گیاهی را رصد و شاخصهایی همچون HUGSI (شاخص جهانی فضای سبز شهری) را استخراج کنند.
در کنار آن استفاده از مدلهای سهبعدی شهری و دادههای بلادرنگ در سامانههایی چون «سنگاپور مجازی» امکان تحلیل ساختار سبز شهر را در ارتباط با عوامل محیطی نظیر کیفیت هوا، حرارت و رطوبت فراهم ساخته است؛ حسگرهای محیطی که در دل خاک پارکها و درختان تعبیه شده است، بهصورت مستمر اطلاعات رطوبت، دما و حتی تعداد بازدیدکنندگان را مخابره میکند و تصمیمگیری را برای مدیران شهری هوشمندانهتر میسازد.
شهرداری هلسینکی در فنلاند با اجرای یک پروژه پیشرو از ترکیب تصاویر هوایی، دادههای زمینی و لیزر اسکن برای پایش سلامت درختان استفاده میکند؛ در بریتانیا پروژه ملی با مشارکت شرکت Vodafone و پارکهای ملی این کشور از حسگرهای هوشمند و هوش مصنوعی برای نقشهبرداری زیستمحیطی بهره میبرد؛ سنگاپور با راهبرد «شهر باغ» و سیاست «طرح ملی سبز ۲۰۳۰» از مدلسازی دیجیتال و GIS برای توسعه پایدار و حفظ پوشش گیاهی استفاده کرده و اکنون نزدیک به نیمی از سطح کشور را به فضای سبز اختصاص داده است.
در آمریکا نیز یادبود ملی ۱۱ سپتامبر در نیویورک نمونهای از بهرهگیری موفق از آبیاری هوشمند برای حفظ فضای سبز در شرایط سخت شهری است یا حتی در آلمان پلتفرم «Gieß den Kiez» نهتنها اطلاعات کاملی از درختان شهری برلین را در اختیار عموم گذاشته، بلکه امکان مشارکت داوطلبانه مردم در آبیاری درختان را نیز فراهم آورده است.
در سطح سیاستگذاری مدلهایی همچون «۳-۳۰-۳۰۰» (سه درخت برای هر خانه، ۳۰ درصد پوشش درختی برای هر محله، حداکثر ۳۰۰ متر فاصله تا نزدیکترین فضای سبز) تبدیل به شاخصی جهانی برای توسعه فضای سبز شدهاند؛ اتحادیه اروپا برنامههای ملی توسعه سبز در شرق آسیا و چارچوبهای اهداف توسعه پایدار (SDG) سازمان ملل همگی بر ضرورت دسترسی برابر و پایدار به فضای سبز شهری تأکید دارند؛ این برنامهها با هدف افزایش تابآوری شهری، ارتقای سلامت روانی و جسمی شهروندان و تعدیل اثرات تغییرات اقلیمی طراحی شدهاند.
در ایران نیز شهرهایی همچون تهران، مشهد، اصفهان و شیراز با چالشهایی در زمینه حفظ فضای سبز از خشکسالی گرفته تا گسترش ساختوساز بیرویه روبهرو هستند؛ در سالهای اخیر بعضی گامهای پراکنده برای استفاده از GIS و دادهبرداری هوایی برداشته شده، اما هنوز تا رسیدن به الگویی پایدار و هوشمند برای پایش فضای سبز فاصله داریم؛ طرحهایی همچون بانک اطلاعات درختان تهران یا نصب بعضی حسگرهای آبیاری در مناطق خاص، نمونههایی از تلاشهای اولیه هستند، اما برای رسیدن به سطحی مشابه پروژههای سنگاپور یا برلین نیاز به همافزایی میان فناوری، سیاستگذاری و مشارکت عمومی داریم.
برای کلانشهرهای ایران شاید امروز زمان آن فرارسیده که از مرحله «نگهداشت سنتی» فضای سبز به سمت «پایش بلادرنگ و هوشمند» حرکت کنیم؛ مسیری که اگرچه نیازمند سرمایهگذاری است، اما بازگشت آن در قالب سلامت، آسایش و تابآوری شهروندان بیتردید ارزنده خواهد بود.
استفاده از سیستم مانیتورینگ آبیاری فضای سبز در برخی پروژههای شهری آغاز شده است
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان میگوید: یکی از چالشهای اصلی در نگهداری فضای سبز شهری مشکلات مربوط به سیستم آبیاری بهویژه آبیاری غرقابی درختان است که در بسیاری از مواقع نه فقط بهدلیل نقص در فرهنگسازی، بلکه ناشی از اتفاقات پیشبینینشده رخ میدهد، بهعنوان مثال ممکن است کودکی هنگام عبور از کنار یک شیر آب بهصورت ناخواسته آن را باز کند یا سیستمهای برقی بهدلیل قطعی برق دچار اختلال شود و پس از بازگشت جریان برق شیر برقی بهطور خودکار باز و موجب جریان بیرویه آب شود.
وی میافزاید: در بسیاری از موارد نیز خرابی والفها امری طبیعی است؛ از میان هزاران لوله و والو نصبشده احتمال اینکه روزانه تعدادی از آنها دچار ترک یا شکستگی شوند، قابل پیشبینی است، حتی در منازل شخصی هم این اتفاق میافتد و خرابی تجهیزات موجب نشت آب میشود؛ تفاوت میان آبپاشی ناشی از ایراد فنی و بیدقتی در بهرهبرداری گاهی تنها از طریق تصاویر ثبتشده یا بازخوردهای میدانی قابل تشخیص است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان بیان میکند: در حال حاضر یکی از مشکلات موجود نبود مانیتورینگ لحظهای در نقاط پایانی شبکه آبرسانی است؛ اگرچه تلاشهایی برای کنترل و تنظیم جریان آب از تصفیهخانهها به مخازن صورت گرفته است، اما این مانیتورینگ هنوز در بسیاری از نقاط شهر وجود ندارد و نیازمند تکمیل زیرساختهاست.
بقایی تصریح میکند: در بعضی پروژهها از جمله بلوار هشت بهشت در خیابان باغ گلدسته شیرهای برقی برای تست نصب شدهاند؛ با استفاده از سیستم مانیتورینگ امکان دریافت هشدار در زمان باز و بسته شدن شیر فراهم شده است که میتواند در آینده به کاهش مشکلات کمک کند، با این حال این مسیر نیاز به زمان، سرمایهگذاری و آموزش فرهنگی دارد.
وی خاطرنشان میکند: در پروژههای جدید هوشمندسازی و مانیتورینگ شبکه آبیاری فضای سبز شهر اصفهان در حال پیگیری است؛ بهعنوان مثال تمام فاز ۳ آرامستان باغ رضوان بهطور کامل هوشمند شده است و میزان مصرف دقیق آب مانیتور میشود، اما اجرای این سیستم در تمام مناطق شهری همچنان با دشواریهای اجرایی و مالی همراه است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان عنوان میکند: نکته قابل توجه دیگر افزایش حساسیت اجتماعی نسبت به فضای سبز است؛ در گذشته شاید قطع یک درخت خطرآفرین واکنش عمومی خاصی ایجاد نمیکرد، اما اکنون اگر یک درخت بهدلایل ایمنی قطع شود با اعتراض شهروندان روبهرو میشویم؛ حتی در درون مجموعه سازمان پارکها نیز بحثهای زیادی شکل میگیرد؛ این موضوع اگرچه نشاندهنده افزایش آگاهی عمومی است، اما گاهی نیز میتواند اجرای پروژهها را با چالشهایی روبهرو کند.
بقایی تاکید میکند: با وجود پایین آمدن آمار خرابیها حتی یک مورد نشت آب در خیابان بهویژه در شرایط بحران آبی، برای ما اهمیت دارد، بنابراین ضروری است که در راستای مانیتورینگ فضای سبز اقدامات جدی صورت گیرد.
به گزارش ایمنا، پایش هوشمند فضای سبز با کمک فناوریهایی همچون GIS، حسگرهای محیطی و دادههای ماهوارهای در جهان بهسرعت در حال گسترش است و تجربیات موفقی از کشورهایی چون فنلاند، آلمان و سنگاپور وجود دارد؛ در ایران نیز اقدامات اولیه آغاز شده، اما برای رسیدن به مدیریت پایدار نیاز به زیرساخت قوی، فرهنگسازی و سرمایهگذاری مداوم است.
نظر شما