به گزارش خبرگزاری ایمنا، رسانههای آزاد، روزنامهها و مطبوعات در هر جامعهای از ارکان توسعه و دموکراسی بهشمار میآید، بر این اساس خبرگزاری ایمنا، مرور عناوین مطبوعات کشور را بهصورت روزانه در دستور کار خود دارد.
روزنامه ایران در صفحه نخست امروز خود با تیتر «عبور دوباره مذاکرات از پل مسقط - رم» نوشت: «سه ساعت مذاکره فشرده در پایتخت ایتالیا با نشانههایی از پیشرفت هرچند اندک پایان یافت. در پایان پنجمین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که روز گذشته به میزبانی «رم» برگزار شد، دو طرف اعلام کردند آمادهاند مسیر گفتوگو را تا رسیدن به یک نتیجه ملموس ادامه دهند.
سیدعباس عراقچی، رئیس هیأت مذاکره کننده ایران، در پایان این گفتوگوها با بیان اینکه در دور پنجم، یکی از حرفهایترین ادوار مذاکراتی را تجربه کردیم، به پیشنهادهایی که از سوی عمان برای عبور از موانع موجود مطرح شده بود، اشاره کرد و گفت: «فضای این دور از مذاکرات، احتمال دستیابی به پیشرفت را تقویت کرده است.» اظهارات او، اگرچه هنوز از دستاندازهای مسیر حکایت میکرد اما نشان داد که احتمالی از باز شدن فضای مانور دیپلماتیک پدیدار شده است. «سید بدر البوسعیدی»، وزیر خارجه عمان که کشورش نقش میانجی را در این گفتوگوها ایفا میکند نیز در پیامی که بلافاصله در پایان مذاکرات روز گذشته منتشر کرد، امیدوارانه خبر داد: «دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا با مقداری پیشرفت، اما بدون نتیجهگیری نهایی به پایان رسید.» او تصریح کرد که در روزهای آینده، باید مسائل باقیمانده روشن شود تا دو طرف بتوانند به هدف مشترک خود، یعنی دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه نزدیکتر شوند.
پنجمین دور مذاکرات ایران و آمریکا، در فضایی متفاوت از ادوار پیشین آغاز شد؛ فضایی که نه تنها از حساسیتهای فنی، بلکه از پیچیدگیهای سیاسی و تقابلهای رسانهای نیز رنگ گرفته بود. این بار تهران تصمیم گرفت سطح هیأت خود را در حد دیپلماتها نگه دارد و از اعزام کارشناسان فنی خودداری کند؛ نشانهای روشن از آنکه انتظار پیشرفت فنی در این مرحله وجود نداشت یا دستکم فضا برای آن فراهم نبود. این تصمیم در حالی اتخاذ شد که در روزهای منتهی به مذاکرات، تنش کلامی میان تهران و واشنگتن رسانهای شد. ادعای مقامهای آمریکایی مبنی بر لزوم رسیدن به «غنیسازی صفر» بهعنوان خط قرمز واشنگتن، عملاً آتش اختلاف را شعلهور کرد؛ موضعی که در تهران با تردید و واکنش تند مواجه شد. آمریکاییها با مطرح کردن این دیدگاه که در چهارچوب مذاکرات هیچ حقی برای غنیسازی ایران قائل نیستند، فضا را وارد مرحلهای کردند که برای بسیاری از ناظران، یادآور خطوط قرمزی بود که دیپلماسی را به لبه پرتگاه میبرد. این چنین بود که عراقچی در آستانه شروع گفتوگوها در رم، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» پیام صریحی ارسال کرد که به وضوح نشانهای از اراده تهران برای دفاع از اصول خود بود. او نوشت: «غنیسازی ما با توافق و یا بدون آن، ادامه پیدا میکند.» این جمله همچون یک هشدار به آن سوی میز مذاکرات بود که عبور از خط قرمز ایران، یعنی اصرار بر توقف غنیسازی، چیزی جز بنبست نخواهد بود.
عراقچی پیش از آغاز مذاکرات روز گذشته، دیداری مفصل با همتای عمانی خود داشت که این روزها بیش از همیشه، نقش یک میانجی بیطرف اما پرنفوذ را در معادله پیچیده تهران- واشنگتن ایفا میکند. البوسعیدی در گفتوگوهای جداگانه با مذاکرهکنندگان ارشد ایرانی و آمریکایی، پیامها و مواضع طرفین را منتقل کرد.
از سوی دیگر، استیو ویتکاف، ریاست هیأت مذاکرهکننده آمریکا را برعهده داشت و «مایکل آنتون»، مسئولیت هیأت فنی را عهدهدار بود. «ویتکاف»، به دلیل برنامه پروازی از پیش تعیینشده، ساعتی پیش از پایان مذاکرات، محل را ترک کرد اما مذاکرات متوقف نشد و تحت هدایت و تسهیل گری البوسعیدی میان دو هیأت ادامه یافت. به نظر میرسد عمان راهکارهایی روی میز گذاشته است، گرچه در پیچ وتاب بررسیهای پایتختها قرار خواهد گرفت اما میتواند با جلوگیری از قفل شدن مذاکرات نقشی کلیدی ایفا کند. نشانهای دیگر از اینکه گاهی در حاشیههای کمتر دیده شده نشستها، مسیرهای تازهای گشوده میشود.
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم، اعلام کرد: «دور پنجم امروز در رم برگزار شد. میتوانم بگویم یکی از حرفهایترین ادوار مذاکراتی بود که تا الان داشتیم. ما یکبار دیگر مواضع و اصول جمهوری اسلامی ایران را درخصوص مذاکرات بیان کردیم. مواضع ما کاملاً روشن است و ما بر آنها ایستادگی داریم.»
او در نهایت افزود: «ما هنوز در آن مرحله نیستیم، اما ناامید هم نیستیم. به نظر من، امروز، بهویژه با توجه به بحثهایی که صورت گرفت و راهکارهایی که از سوی عمان برای رفع موانع پیشنهاد شد، احتمال پیشرفت وجود دارد.»
روزنامه کیهان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «طغیان جهانی علیه کشتار غزه» نوشت: «واکنشها درباره جنگ غزه و رژیم صهیونیستی، رفتهرفته در حال تغییرات معناداری است. این تغییر هم در شکل و اندازه و محتوای واکنشها دیده میشود و هم در خودِ واکنشدهندهها! به عبارتی، چه آن کسانی که در حمایت از رژیم صهیونیستی «واکنش» نشان میدهند و چه آن کسانی که در محکومیت این رژیم بیانیه و پیام صادر کرده و تهدید و تحریم میکنند، نوع واکنششان دچار تغییرات محسوسی شده است. مثلاً برای نخستین بار میشنویم که آمریکاییهای حامی رژیم صهیونیستی، علناً و بدون اینکه خجالت بکشند، خواستار بمباران اتمی مردم غزه میشوند! یا از آن سو، رهبر حزب دموکرات اسرائیل یعنی «یائیر گولان» که از شدت جنایات رژیم اسرائیل به خشم آمده این طور «واکنش» نشان میدهد که «دولت اسرائیل برای تفریح کودکان غزه را میکُشد» اما بلافاصله از حزب و ارتش «اخراج» میشود. یا یک نماینده سابق کنگره در واکنش به جملات «یائیر گولان» میگوید، نهتنها کودکان بلکه خردسالان فلسطینی را هم باید کُشت! ناگهان خبر میرسد، یک شهروند آمریکایی برای نخستین بار در «واکنش» به جنایات اسرائیل در غزه درست در قلب آمریکا (واشنگتن) یک کارمند و یک دیپلمات رژیم صهیونیستی را به هلاکت میرساند و پس از موفقیت، در حمایت از مردم مظلوم غزه فریاد میکشد و...
در سطح کلان نیز، از این «کُنش-واکنش» های «بیسابقه» دیده میشود. محکومیت بیسابقه جنایات رژیم صهیونیستی در غزه از سوی کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه و سوئیس در کنار تهدید این رژیم به تحریم و تنبیه-که باعث خشم رژیم صهیونیستی شده است- از جمله این تحولات است. اظهارات برخی کشورهای غربی مثل فرانسه علیه رژیم صهیونیستی آنقدر غافلگیرکننده بود که تعجب رهبر انصارالله یمن را هم برانگیخت. همینطور بیانیه ۸۰ کشور جهان در محکومیت رژیم صهیونیستی و....کار به جایی رسیده است که «ران بن-ییشای»، تحلیلگر امنیتی روزنامه یدیعوت آحارونوت مینویسد: «اسرائیل با خطر از دست دادن مشروعیت بینالمللی و کاهش اثربخشی جنگ علیه غزه روبهرو است.... ما در صحنه بینالمللی طرد شدهایم و مشروعیت خود را از دست دادهایم.»
این روزنامه درگزارشی دیگر به نقل از مقامات وزارت خارجه مینویسد: «اسرائیل با یک سونامی واقعی روبهرو است که فقط بدتر خواهد شد. ما در بدترین شرایط ممکن قرار داریم و دنیا با ما یار نیست. هیچکس نمیخواهد با اسرائیل ارتباط داشته باشد… اسرائیل از نوامبر ۲۰۲۳ (آبان ۱۴۰۲) تاکنون، تصویری جز کشتار کودکان فلسطینی و ویرانی خانهها از خود به جهان ارائه نداده و این مسئله تأثیر مخربی بر وجهه بینالمللی ما گذاشته است.... ما هیچ راهکار و برنامهای برای دوران پس از جنگ ارائه نکردهایم؛ تنها مرگ و ویرانی است… تحریمهای بینالمللی بیصدا در حال گسترش است و نباید خطر آن را دستکم گرفت. بهزودی هیچکس تمایل نخواهد داشت که نامش با اسرائیل گره بخورد....» از آن سو میبینیم که «پیرز مورگان»، کارشناس و مجری مشهور انگلیسی حامی رژیم صهیونیستی که در طول تمام عمر خود و تا همین دور روز پیش، در حمایت از رژیم صهیونیستی سنگ تمام میگذاشت میگوید: «دیگه نمیشه از این رژیم حمایت کرد. من از امروز اختلافی با مخالفان اسرائیل ندارم و در کنار مخالفان میایستم....»
۵۹۰ روز پس از آغاز جنگ غزه، و کشتار وحشیانه نزدیک به ۱۰۰ هزار فلسطینی-که بنابر اعلام سازمان ملل بیش از ۷۰ درصد آنها غیر نظامیاند - میگذرد. چه اتفاقی افتاده که باعث تغییر در نوع و اندازه جنایات اسرائیل و همینطور واکنشها به این جنایات شده است؟ آیا محکومیت بیسابقه اسرائیل از سوی کشوری مثل فرانسه - که همیشه و به طور تاریخی از حامیان صهیونیستها بوده - واقعی است؟ چه اتفاقی رخ داده که شهروند آمریکایی جرأت میکند در قلب این کشور، یک دیپلمات صهیونیست و یک کارمند سفارت این رژیم را به گلوله ببندد!
به هر حال، چه «توهم پیروزی» و چه «استیصال» و چه هر عامل دیگر، هر آنچه باعث شدت یافتن این جنایات از سوی صهیونیستها شده، اتفاقات چند روز اخیر نشان میدهد، صهیونیستها در محاسبات خود واقعاً اشتباه کرده و دچار توهم بودهاند. امروز به دلیل این حجم وسیع از کشتارها، شاهد یک «اتحاد جهانی بیسابقه» علیه این رژیم هستیم. حتی اگر واکنشهای ضد صهیونیستی کشورهایی مثل فرانسه، تاکتیکی و با هدف فاصله گرفتن از چنین رژیمی و برای فرار از نفرت جهانی باشد، یک چیز قطعی است: «اسرائیل - به گفته نویسنده روزنامه عبری یدیعوت آحارونوت - مشروعیت تقلبی خود را هم از دست داده است.» و این رژیم امروز منفورترین رژیم جهان است، آن قدر منفور که در قلب بزرگترین حامیاش یعنی آمریکا، ضربهای بیسابقه میخورد.»
روزنامه جوان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «کندی مذاکرات بر لبه خط قرمزها» نوشت: «دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در رم ایتالیا در میانه اختلافات دو طرف برسر غنیسازی، کندتر از دورهای قبلی ادامه یافت. مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، ظاهراً برای دور ششم نیز ادامه خواهد یافت ولی به نظر میرسد خوشبینی سابق بر آن حاکم نیست. استیو ویتکاف، نماینده ترامپ، زودتر از دیگران از اتاق مذاکره بیرون رفت و وزیر امور خارجه ایران گفته که مذاکرات بهمراتب پیچیدهتر از آن است که بتوان در دو یا سه جلسه به نتیجه نهایی رسید، هرچند که عراقچی این را هم رد نکرده که در یکی دو جلسه آینده بتوان به راهکارهایی دست یافت که زمینهساز پیشرفت مذاکرات باشد.
مذاکرات هستهای ایران و آمریکا برخلاف دفعات قبل، روی دور کند افتاده و دیگر مثل چهار دور قبلی، نمیتوان درباره خوشبینی به نتیجهبخشی آن صحبت کرد. عصر دیروز استیو ویتکاف، سرپرست تیم امریکایی مذاکرهکننده در رم، زودتر از دیگران محل مذاکره را ترک کرد و همین باعث شد که حدس و گمانها درباره به دستانداز افتادن مذاکرات تقویت شود. رویترز گزارش کرد که ویتکاف به دلیل موضع سرسختانه ایران درباره غنیسازی میز مذاکرات را ترک کرده و حتی برخی منابع هم گفتند که مذاکرات بین آمریکا و ایران در آستانه شکست است و ویتکاف با عصبانیت از مذاکرات در رم خارج شده است. تا زمان تنظیم این گزارش، مقامهای امریکایی موضع رسمی خودشان را درباره دور پنجم اعلام نکردهاند، ولی از موضعگیری طرف ایرانی میتوان به مختصاتی از وضعیت مذاکرات دست پیدا کرد. بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان اولین نفری بود که درباره فضای دور پنجم مذاکرات صحبت کرد و ترجیح داد از عبارت «مقداری پیشرفت، اما بدون نتیجهگیری نهایی» برای آن استفاده کند. او گفته است: «امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقیمانده را روشن کنیم تا بتوانیم به سوی هدف مشترک دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه پیش برویم.»
عباس عراقچی، وزیر خارجه گفته که «مذاکرات بهمراتب پیچیدهتر از آن است که بتوان در دو یا سه جلسه به نتیجه نهایی رسید» ولی گفت که «همین که اکنون گفتوگوها در مسیر معقولی قرار گرفتهاند، خود نشانهای از پیشرفت است.» وزیر خارجه ایران گفته که حالا امریکاییها «برداشت روشنتری» از «مواضع جمهوری اسلامی ایران» دارند؛ موضعی که نشان میدهد او احتمالاً موضع ایران درباره غنیسازی را با زبان صریحتری به طرف امریکایی منتقل کرده است: «این دور یکی از حرفهایترین ادوار مذاکراتی بود که تاکنون داشتهایم. ما بار دیگر مواضع و اصول جمهوری اسلامی ایران را در خصوص مذاکرات بیان کردیم. مواضع ما کاملاً روشن است و بر آن ایستادگی داریم.» در حالی که از گفتههای وزیر خارجه ایران میتوان حدس زد که دو طرف به اختلاف خوردهاند، ولی به گفته عراقچی طرف عمانی «پیشنهادهایی برای رفع موانع» در مذاکرات ارائه کرده که «احتمال دستیابی به پیشرفت را تقویت کرده است.» وزیر خارجه ایران گفت: «امیدواریم در یکی دو جلسه آینده بتوان به راهکارهایی دست یافت که زمینهساز پیشرفت مذاکرات باشد.» عراقچی ادامه داد: «روی ایدههای مختلفی بحث شد. ایشان پیشنهاداتی داشتند که قرار شد بررسیهای کارشناسی بیشتری از سوی دو طرف روی آنها انجام و به پایتختها منتقل شود، بدون اینکه فعلاً هیچ تعهدی برای هیچیک از طرفین ایجاد شود.» بقایی نیز با تأیید پیشنهادهایی که طرف عمانی مطرح کرده، گفت: «وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایدههایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. قرار شد به موازات بررسی بیشتر در پایتختها، وزیر خارجه عمان کار روی جزئیات ایدههای پیشنهادی را ادامه داده و برای بررسیهای تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات متعاقباً تعیین و اعلام خواهد شد.» به گفته بقایی «مذاکرات در فضایی آرام و حرفهای» برگزار شده است. رویترز گزارش کرده که مذاکرات ایران و آمریکا ادامه پیدا میکند و عمان زمان و مکان دور بعدی را اعلام خواهد کرد. پایگاه خبری آکسیوس نوشت: «مذاکرهکننده ارشد آمریکا پیش از مذاکره با ایران با وزیر امور راهبردی اسرائیل و رئیس موساد دیدار کرده است.» آکسیوس از قول بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان نوشته که مذاکرات روز جمعه با «پیشرفتهای جزئی، اما نه قطعی» به پایان رسید.
در حالی که مقامهای امریکایی از جمله استیو ویتکاف مذاکرهکننده امریکایی طی روزهای گذشته بارها بر «غنیسازی صفر» اصرار کرده، طبیعتاً این انتظارت وجود داشت که دور پنجم مذاکرات بین طرفین مانند ادوار قبلی چندان مثبت نباشد.
کرولاین لویت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سهشنبه قبل گفته بود که غنیسازی خط قرمز ایالات متحده است و همین باعث شد که از قول عراقچی نقل شود که موضع طرف امریکایی «با هیچ منطقی سازگار نیست و مذاکرات را با مشکل مواجه میکند» و اینکه «به همین دلیل است که ما دور بعدی مذاکرات را هنوز تعیین نکردهایم.» به رغم همه این بگومگوهای علنی بین طرفین، آمریکا پنجشنبهشب، پیش از شروع دور پنجم مذاکرات تأکید کرد که اگر به پیشرفت مذاکرات امیدی نداشت، دور پنجم برگزار نمیشد. سخنگوی کاخ سفید که پنجشنبهشب درباره تماس تلفنی دونالد ترامپ با بنیامین نتانیاهو نخستوزیر اسرائیل درباره توافق احتمالی با ایران توضیح میداد، گفت که ترامپ معتقد است اوضاع در مسیر درست پیش میرود. کارولین لیویت، البته لفاظی مکرر واشینگتن را تکرار کرده و گفته بود که «رئیسجمهور به من و به همه شما گفته است، توافق با ایران میتواند به دو صورت به پایان برسد: میتواند به یک راهحل دیپلماتیک بسیار مثبت منجر شود، یا میتواند به یک وضعیت بسیار منفی برای ایران منجر شود.»
روزنامه وطن امروز در صفحه نخست امروز خود تیتر «امینالدوله» را برگزید و نوشت: «شهادت رئیسجمهور سیدابراهیم رئیسی در حادثه سقوط بالگرد در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، کشور را در شرایطی حساس و غیرمنتظره قرار داد. در آن برهه، محمد مخبر، معاون اول وقت رئیسجمهور بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی به عنوان سرپرست دولت منصوب شد تا امور اجرایی کشور را تا زمان برگزاری انتخابات ریاستجمهوری و استقرار دولت جدید مدیریت کند. دوره ۵۰ روزه سرپرستی مخبر (۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ تا ۸ مرداد ۱۴۰۳) فرصتی بود تا تواناییهای مدیریتی و سیاسی او بیش از گذشته در کانون توجه و معرض ارزیابی قرار گیرد. عملکرد او در آن دوره نهتنها از منظر مدیریت بحران و تداوم امور جاری کشور مورد توجه قرار گرفت، بلکه تصمیم او برای کاندیدا نشدن در انتخابات ریاستجمهوری، نشاندهنده تعهدش به حفظ شأن و اعتبار دولت و میراث رئیسجمهور شهید بود. مخبر با تجربهای که از سال ۱۳۸۶ در ستاد اجرایی فرمان امام و سپس در معاونت اول رئیس دولت سیزدهم کسب کرده بود، توانست با رویکردی غیرجناحی و متمرکز بر خدمت، دولت را بهگونهای هدایت کند که خلأ رئیسجمهور شهید احساس نشود.
مخبر در دوره ۵۰ روزه مدیریت دولت سیزدهم، مطابق انتظارات وظایفی را که به او محول شده بود انجام داد تا تصویری که مردم از شخص شهید رئیسی و دولت ایشان داشتند، پس از شهادتش مخدوش نشود. او با برگزاری منظم جلسات هیأت دولت و شوراها، بازدید از پروژههای استانی، افتتاح طرحهای عمرانی و حضور فعال در اجلاسهای بینالمللی، نشان داد توانایی مدیریت کشور در شرایط بحران را دارد. تصمیم او برای کاندیدا نشدن در انتخابات، نهتنها از التهاب سیاسی جلوگیری کرد، بلکه اعتبار و شأن دولت شهید رئیسی را نیز حفظ کرد. این عملکرد، مخبر را به عنوان امانتدار واقعی میراث رئیسجمهور شهید معرفی و جایگاه او را به عنوان سیاستمداری غیرجناحی و متعهد به منافع ملی تثبیت کرد. انتصاب او به عنوان دستیار و مشاور رهبر انقلاب، تأییدی بر این عملکرد موفق بود و فرصتی جدید برای نقشآفرینی او در نظام حکمرانی فراهم کرد. یکی از مهمترین اقدامات مخبر در دوره سرپرستی، برگزاری منظم جلسات هیأت دولت و شوراهای عالی بود.
مخبر در دوره سرپرستی، با تداوم رویکرد دولت سیزدهم در توجه به مناطق محروم، چندین بازدید استانی انجام داد. او نهتنها از پروژههای عمرانی و زیرساختی بازدید کرد، بلکه با مردم و مسؤولان محلی گفتوگو کرد تا از نزدیک با مسائل و چالشهای مناطق مختلف آشنا شود. به عنوان مثال، در سفر به استان سیستانوبلوچستان در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳، مخبر از پروژههای آبرسانی به مناطق محروم بازدید و دستورات لازم را برای تسریع در تکمیل این طرحها صادر کرد. همچنین در سفر به استان خوزستان در ۳۰ خرداد ۱۴۰۳، او از پروژههای صنعتی و کشاورزی بازدید و بر ضرورت حمایت از تولید داخلی تأکید کرد. یکی از نکات برجسته عملکرد مخبر، افتتاح چندین پروژه عمرانی و زیرساختی در آن دوره بود. ۱۰ تیر ۱۴۰۳ مخبر پروژه عظیم نیروگاه سیکل ترکیبی استان هرمزگان را افتتاح کرد که نقش مهمی در تأمین برق پایدار منطقه داشت. همچنین طرحهای آبرسانی و مسکن در چند استان دیگر نیز با حضور او به بهرهبرداری رسید. این اقدامات نشاندهنده تعهد مخبر به تکمیل پروژههای نیمهتمام دولت شهید رئیسی و حفظ دستاوردهای آن بود.
در کنار مدیریت داخلی، مخبر در عرصه دیپلماسی نیز فعال بود. او در دوره سرپرستی، چندین سفر خارجی انجام داد که مهمترین آنها شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در ۱۳ و ۱۴ تیر ۱۴۰۳ در قزاقستان بود. در این اجلاس، مخبر به نمایندگی از ایران با سران کشورهای عضو دیدار و بر تقویت همکاریهای اقتصادی و سیاسی تأکید کرد. حضور او در این اجلاس نشاندهنده تداوم سیاست خارجی فعال دولت سیزدهم بود که بر تقویت روابط با کشورهای همسایه و قدرتهای منطقهای متمرکز بود. علاوه بر اجلاس شانگهای، مخبر در سفر به ترکیه در ۲۵ خرداد ۱۴۰۳ با مقامات این کشور دیدار و درباره گسترش همکاریهای تجاری و انرژی گفتوگو کرد. این سفرها نهتنها جایگاه ایران در عرصه بینالمللی را حفظ کرد، بلکه نشاندهنده توانایی مخبر در مدیریت همزمان امور داخلی و خارجی بود.
مخبر در دوره سرپرستی، نهتنها از نظر اجرایی، بلکه از منظر سیاسی نیز میراث رئیسجمهور رئیسی را حفظ کرد. او با پرهیز از دوقطبیسازی سیاسی و جلوگیری از التهاب در فضای انتخاباتی، مانع انحراف دولت از مسیر خدمترسانی شد. همچنین در مواردی که برخی رقبای انتخاباتی اقدام به کوچکنمایی دستاوردهای دولت رئیسی کردند، مخبر با دفاع منطقی و مستدل از عملکرد دولت، اجازه نداد زحمات رئیسجمهور شهید مورد بیمهری قرار گیرد. به عنوان مثال، در جلسه هیأت دولت در ۸ تیر ۱۴۰۳، او به برخی اظهارات انتخاباتی پاسخ داد و گفت: «دولت شهید رئیسی با تمام توان برای خدمت به مردم تلاش کرد و دستاوردهای آن نباید نادیده گرفته شود». حتی بهرغم آنکه برخی نامهربانیها از برخی حلقههای قدرتمند داخل دولت با او شده بود اما زمانی که اداره دولت طبق قانون به او سپرده شد به دنبال تلافی یا تسویه حساب نبود.
این رویکرد مخبر، او را به عنوان امانتدار صدیق میراث رئیسی معرفی کرد. رهبر انقلاب نیز در پیام انتصاب مخبر به عنوان مشاورشان در تاریخ ۷ مرداد ۱۴۰۳، از او به عنوان «امتداد سیاست دولت شهید رئیسی» یاد کردند که نشاندهنده تأیید عملکرد او در آن دوره حساس بود.»
روزنامه شرق در صفحه نخست امروز خود تیتر «نه عقبنشینی، نه توافق» را برگزید و نوشت: «درست در لحظهای که دیپلماسی باید فصل تازهای از گرهگشاییها را رقم بزند، دور پنجم مذاکرات هستهای ایران و آمریکا در رم، بیش از آنکه نشانهای از پیشرفت باشد، آینهای شد تمامقد از بیاعتمادی مزمن، مواضع متناقض و فرسایش تدریجی واقعگرایی در دو سوی میز مذاکره. مذاکرهای که بهسختی هماهنگ شد؛ زیرا ایران حاضر نبود پشت میزی بنشیند که گزینه حذف غنیسازی روی آن بیاید.
دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم هستهای میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، روز گذشته در محل رزیدانس سفیر سلطنت عمان در رم در حالی برگزار شد که تیم آمریکایی پیش از هیئت ایرانی در محل مذاکره حاضر شد و دیداری با وزیر امور خارجه عمان داشت؛ بعد از این دیدارها هیئت ایرانی وارد شد تا نشست اصلی که در سایه افزایش تنشها، اختلافات ریشهدار و هشدارهای متقابل، با میانجیگری عمان برگزار شود. هرچند بعد از چهار دور حتی دیروز هم طرفها درگیر پیچیدگیهای جدی بودند.
بهویژه که براساس برخی گزارشها، «استیو ویتکاف»، مذاکرهکننده آمریکایی، پیش از دور پنجم مذاکرات هستهای در رم ایتالیا با «دیوید بارنیا»، رئیس موساد، دیدار و گفتوگو کرده است. براساس گزارش آکسیوس، بارنیا و درمر قصد دارند با ویتکاف مواضع خود را هماهنگ کنند و بلافاصله پس از پایان مذاکرات، از جزئیات آن مطلع شوند.
البته با توجه به خروج ویتکاف قبل از پایان مذاکره و رفتن به سمت فرودگاه، «به گفته منابع ایرانی» به دلیل پرواز مهمی که داشت، دیداری مبنی بر ارائه گزارش مذاکرات بین طرف آمریکایی و اسرائیلی حاصل نشد.
گره اصلی مذاکرات، بیهیچ تردیدی همچنان مسئله تداوم غنیسازی اورانیوم در داخل ایران است. تهران با صراحت اعلام کرده که غنیسازی حتی بدون توافق ادامه خواهد یافت و امکان توافق بر پایه «غنیسازی صفر» را رد کرده است. وزیر امور خارجه کشورمان بامداد جمعه و پیش از سفر به ایتالیا برای شرکت در این گفتوگوها در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «یافتن مسیر دستیابی به توافق، معادله پیچیدهای نیست: سلاح هستهای صفر = توافق داریم. غنیسازی صفر = توافقی در کار نیست». سیدعباس عراقچی خطاب به مقامات آمریکایی تأکید کرد: «زمان تصمیمگیری فرا رسیده است». به نظر میرسد این دور از مذاکرات که با تلاشهای وزیر خارجه عمان برگزار شده است، افق پیشروی این مذاکرات را تا حدودی مشخص کند. در سوی مقابل، آمریکا با افزایش فشارها و اصرار بر توقف کامل غنیسازی در ایران، بر موضعی پافشاری میکند که ایران آن را «غیرواقعبینانه» و «غیرقابل مذاکره» توصیف کرده است.
مقامهای ایرانی با انتقاد شدید از تحریمهای جدید آمریکا، از جمله تسری آن به بخش ساختوساز، این اقدامات را نشانهای از فقدان صداقت واشنگتن در مسیر دیپلماسی دانستهاند. در این میان، سخنگوی وزارت خارجه ایران در پیامی تصریح کرد: «مصمم به صیانت از حقوق و منافع عالیه ملت ایران هستیم».
آنچه از رم میماند، نه توافقی تازه که یادآوری این واقعیت است که تا وقتی واشنگتن از سیاست «هم تحریم، هم مذاکره» فاصله نگیرد و تهران نیز راهی برای عبور از روایتهای مبهم صرف نیابد، هیچ میز مذاکرهای در قلب دیپلماسی اروپا نخواهد توانست آن گره اصلی را بگشاید که نه در سانتریفیوژها، که در فقدان اعتماد و توازن درک متقابل نهفته است. آیندهای اگر هست، فعلاً از رم نمیگذرد؛ شاید از مسقط بگذرد البته اگر آنجا گفتوگو جای تهدید را بگیرد و آمریکاییها دست از تغییر مواضع بردارند و جدی پای میز مذاکره بیایند.»
روزنامه دنیای اقتصاد در صفحه نخست امروز خود تیتر «اندکی پیشرفت در رُم» را برگزید و نوشت: «شهر رم در شرایطی روز جمعه برای دومین بار میزبان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا بود که گفتوگوها بیش از همهچیز حول محور خط قرمز غنیسازی برای طرفین متمرکز بود. فرمولی که وزیر خارجه ایران ساعاتی پیش از راهی شدن به سمت رزیدانس سفیر عمان در شهر رم در توییتی بر آن تاکید و مذاکرات این دور را مساوی با موفقیت یا عدم موفقیت ارزیابی کرد.
بااینحال و بهرغم وجود فضای پرتنش و اظهارنظرهای متفاوتی که طی روزهای گذشته درباره دور جدید گفتوگوهای ایران و آمریکا مطرح شده بود، بهویژه بعد از طرح برخی خواستههای زیادهخواهانه از سوی واشنگتن، بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، عصر جمعه در توییتی از قدری پیشرفت در مذاکرات خبر داد.
این دور از مذاکرات رأس ساعت ۱۵ به وقت تهران برگزار شد و پس از ۳ ساعت به پایان رسید. در این دور از گفتوگوها نیز ریاست هیأت ایران بر عهده عراقچی بود و هیأت آمریکایی نیز به ریاست استیو ویتکاف، مذاکرهکننده ارشد این کشور در این نشست شرکت کرد. بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، پس از پایان مذاکرات درخصوص نتایج دور پنجم مذاکرات در توییتی نوشت: دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در رم با مقداری پیشرفت، اما بدون نتیجهگیری نهایی، به پایان رسید. امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقیمانده را روشن کنیم تا بتوانیم به سوی هدف مشترکِ دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه پیش برویم.
در همین چارچوب، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در جمعبندی این دور از گفتوگوها ضمن تاکید بر ایستادگی ایران بر مواضع خود نوشت: درک روشنی از مواضع ایران اکنون در طرف آمریکایی ایجاد شده است. قرار شد کار کارشناسی بیشتری انجام شود که میتواند راهگشا باشد. او با بیان اینکه امیدوارم در یکی دو جلسه آینده بتوانیم به راهکارهایی برسیم که مذاکرات قابل پیشرفت باشد، افزود: مذاکرات پیچیدهتر از آن است که با دو سه جلسه حلوفصل شود. اما با راهکارهای عمان برای رفع موانع، احتمال پیشرفت وجود دارد. عراقچی با اشاره به این راهکار عمان تاکید کرد: وزیر خارجه عمان پیشنهادهایی برای رفع موانع داده است. قرار است نظر پایتختها در مورد این پیشنهادها در دور بعدی بررسی شود. قرار است دو طرف دیدگاه خود را ارائه دهند. بعد از اعلام نظر دو طرف، دور بعدی مذاکرات برگزار میشود.
سخنگوی وزارت امور خارجه هم در شبکه ایکس در خصوص پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران-آمریکا نوشت: در این دور، مجدداً مواضع اصولی ایران به صورت صریح و شفاف تشریح شد. مذاکرات در فضایی آرام و حرفهای برگزار شد. وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایدههایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. قرار شد به موازات بررسی بیشتر در پایتختها، وزیر خارجه عمان کار روی جزئیات ایدههای پیشنهادی را ادامه داده و برای بررسیهای تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات متعاقباً تعیین و اعلام خواهد شد.
با تاکید عراقچی و بقایی بر نقش عمان و ایدهها و راهکارهای آن برای برونرفت از پیچیدگیهای کنونی، میتوان انتظار داشت نقش مسقط در هفتههای آینده بسیار پررنگ و فراتر از نقش میانجیگری و میزبانی شود.
عراقچی صبح روز گذشته بههمراه هیأتی دیپلماتیک عازم رم شد تا علیرغم اختلافنظرهایی که در یکی دو هفته اخیر بر سر موضوعاتی چون غنیسازی اورانیوم بروز کرده، روند گفتوگوها را ادامه دهد. عراقچی و البوسعیدی پیش از مذاکرات، دیدار و گفتوگویی دوجانبه داشتند. به نظر میرسد اراده سیاسی دو طرف برای حفظ مسیر دیپلماسی، همچنان پابرجاست و نقش میانجیگرانه عمان نیز همچون گذشته، در تسهیل این مذاکرات حائز اهمیت است.»
نظر شما