به گزارش خبرگزاری ایمنا از اردبیل، بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی بهعنوان یک میراث جهانی ثبت شده در یونسکو نه تنها مزار یک عارف نامدار، بلکه روایتگر مجموعهای تاریخی با تلفیق هنرهای مختلف است که با هر قدم در صحن آن از چلهخانه تا چینی خانه یا دارالحُفاظ صدایی از گذشته در گوش جان میپیچد که گویی در دلِ تاریخ قدم میزنی.
همواره آیتالله سیدحسن عاملی، امام جمعه اردبیل بر این باور است که شیخصفیالدین نه تنها یک عارف محلی بلکه شخصیت جهانی با تأثیرات عمیق در تاریخ عرفان اسلامی بوده است و بارها به نقل از مقام معظم رهبری (مدظلهالعالی) گفته است که شیخ صفی در ردیف شخصیتهای برجستهای همچون «سید بن طاووس» و «ابن فهد حلی» قرار دارد و معنویت و عرفان آن در سطحی بوده که شایسته است از بقعه ایشان، معنویت به فضای منطقه پمپاژ شود.
حسن یوسفی، کارشناس باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل درباره بنای تاریخی شیخ صفیالدین اردبیلی و شخصیت این عارف عرفانی و جهانی به خبرنگار ایمنا میگوید: مجموعه خانقاهی _آرامگاهی شیخ صفیالدین اردبیلی در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی قرار گرفت و به لحاظ معماری و هنری و همچنین مهمتر از آنها به لحاظ هویت که در اصل نماد استقلال و تمامیت ارضی ایران بوده از اهمیت و جایگاه بسیار والایی برخوردار است.
وی میافزاید: این بنای تاریخی در حدود سال ۷۰۰ هجری قمری (سده هشتم) توسط شیخ صفیالدین اردبیلی پیریزی شد و در طول زمان یعنی بیش از حدود ۲۰۰ سال ساختوساز ادامه داشته است.
یوسفی ادامه داد: به لحاظ معماری و تاریخی میتوان این مجموعه را در دو دسته و در دو دوره متفاوت پیوسته (دوره اول از سال ۷۰۰ هجری یعنی از زمان شکلگیری تا زمان شکلگیری دولت صفوی ۹۷۰ هجری قمری و دوره دوم تحت عنوان دوره سلطنت صفویان از سال ۹۷۰ شروع تا ۱۱۴۷) مورد نقد و بررسی قرار داد.
این کارشناس باستانشناسی و صفویشناس میگوید: به روایتی تا سال ۱۱۳۷ همچنان ساختوساز ادامه داشت و در این دو دوره، فضا گسترده و بیش از ۶۰ بنا در این مجموعه وجود داشته است، بیشترین ساختوسازها برخلاف اقرار رسانهها و فضاهای مجازی به دوره دوم و شاه عباس صفوی مربوط به دوره اول ۹۷۰_۷۰۰ هجری قمری است.
یوسفی با اشاره به اینکه این دوره به لحاظ ساختوسازها، عظمت و شکوفایی، دوره برجسته معماری شهر اردبیل و تاریخ ایران به شمار میآید، بیان میکند: بسیاری از مورخان هنر و باستانشناسان و معماران به عظمت بناها در سده هشتم تا دوره صفوی اشاره کردهاند، ویلبر نیز در کتاب معماری ایران و توران اشاره میکند که اردبیل یکی از پنج شهر کوچک خدا بود، یعنی به لحاظ معنویت، روحانی، دارالارشادی و تبلیغ اسلام اردبیل جز پنج شهر مهم ایران قلمداد میشده است.
مجموعه شیخ صفیالدین اردبیلی، بزرگترین مرکز خانقاهی در ایران
وی تشریح میکند: این بنای تاریخی بزرگترین مرکز زاویه و خانقاه در ارتباط با تبلیغ اسلام ایران شناخته شده است، هلن براند درباره این مجموعه گفته است مجموعه شیخ صفی با تمام امکانات مادی و معنوی در داخل شهر کوچک اردبیل طراحی و ساخته شده است، یعنی شهری در دل شهر بزرگ.
یوسفی میگوید: دوره دوم معماری از زمان شاه اسماعیل با ساخت دارالحدیث در مجاورت صحن شروع میشود و ساختوسازهای دیگر در زمان شاه طهماسب و همچنین تا اواخر دوره صفوی که بنا به لحاظ معماری _هنری به برجستهترین آرایههای هنری تجهیز میشود، به ویژه در دوره شاه عباس و در دوره شاه صفی که از نمونههای عینی آن میتوان به درهای نقرهکوب طلا، تزئینات نقاشی و آرایههای دیواری که تحت عنوان دیوارنگارهها در معماری از آنها نام برده شده است، اشاره کرد.
شیخ صفیالدین اردبیلی، بانی استقلال ایران جدید است
توحید دلاور قوام، معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی استان اردبیل نیز درباره شخصیت شناسایی شیخ صفی به خبرنگار ایمنا میگوید: در رابطه با شخصیت شیخ صفی ما دچار حجاب چند لایه فکری و فلسفی شدهایم، بهطوریکه ما به وجوه تمایز شخصیت و عرفان شیخ صفی پی نبردهایم که وی یک شخصیت متمایز در تاریخ و فرهنگ ایرانی اسلامی است.
وی میافزاید: شیخ صفی یک شخصیت متمایز است که معارف اسلامی را مبتنی بر خواص فرهنگی ایرانی ارائه کرده است.
معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی استان اردبیل میگوید: شیخ صفیالدین اردبیلی بانی استقلال ایران جدید است، در واقع شخصیتهای بزرگ جهانی، شیخ صفیالدین اردبیلی را نخستین بانی تقریب مذاهب میدانند.
وی با بیان اینکه شیخ صفیالدین اردبیلی از ادیان دیگر هم مریدانی داشت، میافزاید: تحلیل نظریهپردازان بزرگ بر این است که شیخ صفی نسخهای از اسلام رحمانی ارائه داده است که در جامعه امروز توانایی ایجاد صلح جهانی را دارد و بشر میتواند با عقاید و افکار مختلف در کنار هم میتوانند به یک زندگی آرمانی و توحیدی (صلح، برابری و آزادی اندیشه) دست پیدا کنند.
دلاور قوام ادامه میدهد: صهیونیسم که از مخالفان و معاندین اصلی تفکر شیخ صفی هستند، میدانند که اگر نسخه ارائه شده حضرت شیخ صفی در عالم حاضر ارائه شود میتواند نسخه شفابخش جامعه تلاطمزده جهان کنونی باشد.
معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی استان اردبیل میگوید: بر این اساس ما میتوانیم از نو این عقاید و چارچوبها را بازشناسی کنیم و نسل جدید را با ظرفیت و توانمندیها آشنا کنیم که چگونه یک شخصیت عرفانی میتواند تا این حد حتی در زمان حال حاضر که ۷۰۰ سال از فوت او میگذرد، همچنان اندیشههایش پابرجا بماند.
وی بیان میکند: شیخ صفی، عرفان ایرانی_ اسلامی را در نسخه اجتماعی ارائه کرده است تا ظهور شیخ صفی عرفان ایرانی اسلامی در گوشه خانقاهها و کنج ازلتها قرار داشت.
قوام تشریح میکند: شیخ یک نسخه اجتماعی از عرفان ایرانی اسلامی ارائه داد که نکته اساسی قابل توجه آن است که تمام عرفای اسلامی میتوانستند فرهنگساز شوند اما نتوانستند تمدنساز شوند، اما شیخ صفی یک نسخهای از عرفان اسلامی مبتنی بر معرفت اسلامی بر اساس چهره رحمانی دین ارائه داد که علاوه بر اینکه فرهنگساز شد، تمدنساز هم شد، یعنی شاه اسماعیل بر اساس آن آموزهها بعد از نزدیک به هزار سال توانست چهارچوب جغرافیایی و سیاسی ایران را دوباره مستحکم کند.
تأثیر فراملی اندیشه شیخ صفی خیلی مؤثر بوده است
وی ادامه داد: ما باید این را قبول کنیم که در شناخت جایگاه صفویه دچار اشتباه راهبردی شدهایم، ناخواسته صفویان را با جمع دیگری برابر گرفته و موجب خفگی این اندیشه شدهایم، اما در دیگر نقاط دنیا به ویژه در حوزه قفقاز، اروپای شرقی و مرکزی، بینالنهرین تأثیر فراملی اندیشه شیخ صفی خیلی مؤثر بوده است.
معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی استان اردبیل میگوید: زمانی که از کلمه دارالارشاد صحبت میکنیم، تنها از یک لفظ تکریمی استفاده نمیکنیم، بلکه واقعیت این است دارالارشاد است، چه در زمان شیخ و چه بعد از آن از بین النهرین، قفقاز، آسیای میانه و از حوزه اروپا برای زیارت و تلمذ از محضر شیخ حضور پیدا میکردند، بخشی از تفکراتی که هماکنون در کشورهای مختلف توسط علویان در سوریه، لبنان، فلسطین، عراق و بخش اعظم ترکیه زنده مانده است، نتیجه پویایی تفکر صفویه است.
به گزارش ایمنا، شیخ صفیالدین اردبیلی نه تنها بهعنوان یک شخصیت معنوی و مذهبی برجسته، بلکه به عنوان نماد هویت فرهنگی و تاریخی اردبیل نقش بسزایی ایفا کرده است، حضور آرامگاه وی بهعنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی و زیارتی، پیوندی عمیق میان گذشته تاریخی شهر و هویت معاصر آن برقرار کرده و موجب تقویت حس تعلق مردم به ریشههای معنوی و فرهنگیشان شده است.
بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی فراتر از یک آرامگاه، نمادی از پیوند عمیق عرفان، هنر و هویت ملی ایرانی است که نهتنها جایگاه ویژهای در تاریخ معنوی اردبیل دارد، بلکه بهعنوان یک میراث جهانی، نقش مهمی در نمایش شکوه تمدن اسلامی و انسجام فرهنگی ایران ایفا میکند، این مجموعه با معماری فاخر، تزئینات هنری بینظیر و بار معنوی عمیق، همچون شهری کوچک در دل شهر اردبیل، تجلیگاه میراثی است که هم تاریخ را روایت میکند و هم هویت را تقویت میبخشد. تأثیر شیخ صفی و این مجموعه در شکلگیری و حفظ هویت اردبیل، نشاندهنده پیوند ناگسستنی تاریخ، دین، فرهنگ و ملیت در بستر این شهر تاریخی است.
نظر شما