چالش‌های تغذیه‌ای مرتبط با سنگ‌های کلیوی

به گزارش خبرگزاری ایمنا، سنگ‌های کلیوی یکی از مشکلات شایع در سیستم ادراری است که می‌تواند موجب درد شدید و عوارض مختلف شود، این سنگ‌ها بیشتر در اثر تجمع مواد معدنی و ترکیبات خاص در کلیه‌ها شکل می‌گیرد و تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل تغذیه‌ای نقش مهمی در تشکیل و پیشگیری از این سنگ‌ها دارد، از همین رو شناخت دقیق ارتباط بین رژیم غذایی و تشکیل سنگ‌های کلیوی می‌تواند به افراد مستعد کمک کند تا با تغییرات مناسب در سبک زندگی خود از این مشکل جلوگیری کنند.

مصرف بی‌رویه قندهای افزوده‌شده یکی از عوامل مؤثر در افزایش دفع کلسیم از طریق کلیه‌ها و در نتیجه تشکیل سنگ‌های اگزالاتی و کلسیمی است و برخلاف قندهای طبیعی موجود در مواد غذایی، قندهای فراوری‌شده در نوشیدنی‌های شیرین، کیک‌ها و خوراکی‌های بسته‌بندی‌شده می‌تواند تعادل مواد معدنی را در بدن مختل کند و محدود کردن مصرف این نوع مواد غذایی گامی مؤثر در کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی است.

سدیم یکی دیگر از عناصر مهمی است که به تنظیم سطح کلسیم در بدن کمک می‌کند و مصرف زیاد سدیم موجب افزایش دفع کلسیم از کلیه‌ها می‌شود و احتمال رسوب مواد معدنی در دستگاه ادراری را بالا می‌برد و کاهش مقدار سدیم در رژیم غذایی به محدوده توصیه‌شده، علاوه بر فواید قلبی‌عروقی، تأثیر قابل‌توجهی در کاهش خطر ابتلاء به سنگ‌های کلیوی دارد.

پروتئین‌های حیوانی تأثیر چشمگیری بر ترکیب شیمیایی ادرار دارد و مصرف بیش از حد این نوع پروتئین‌ها می‌تواند موجب افزایش اسیدیته ادرار، کاهش سطح سیترات و افزایش خطر رسوب ترکیبات کلسیمی و اگزالاتی شود و تنظیم میزان مصرف پروتئین‌های حیوانی و جایگزینی بخشی از آن با منابع گیاهی، راهکاری مؤثر برای کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی است.

تأثیر قند بر تشکیل سنگ‌های کلیوی / مصرف پروتئین‌های حیوانی برای سنگ کلیه مفید است؟

پیمان صالحی، بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری اداری و ناباروری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به تأثیر قند در تشکیل سنگ‌های کلیوی اظهار کرد: مصرف بیش از حد قند و به‌ویژه قندهای افزوده‌شده، با افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی همراه است، باید توجه داشت که قندهای طبیعی موجود در مواد غذایی مانند میوه‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما غذاهای فراوری شده که حاوی مقدار زیادی شکر است می‌تواند دفع کلسیم را در ادرار افزایش دهد و این امر سبب رسوب کلسیم و افزایش احتمال تشکیل سنگ‌های اگزالاتی و کلسیمی در کلیه‌ها می‌شود و افراد مبتلا به سنگ‌های کلیوی باید از مصرف نوشیدنی‌های شیرین، شیرینی‌جات و خوراکی‌های قندی پرهیز کنند.

وی با بیان اینکه سدیم موجود در رژیم غذایی تأثیر مستقیمی بر مقدار کلسیم ترشح‌شده در ادرار دارد، افزود: تحقیقات نشان می‌دهند مصرف بیش از حد سدیم، سبب افزایش دفع کلسیم از کلیه‌ها و زمینه‌ساز ایجاد سنگ‌های کلیوی می‌شود، از همین رو کاهش مصرف سدیم به میزان توصیه‌شده (۲۳۰۰ تا ۳۵۰۰ میلی‌گرم در روز) می‌تواند به کنترل ترشح کلسیم و کاهش احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند و افراد مبتلا به سنگ‌های کلیوی باید مصرف نمک را محدود و از غذاهای فراوری شده که حاوی سدیم زیادی است، اجتناب کنند.

بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری اداری و ناباروری با بیان اینکه رژیم‌های غذایی غنی از پروتئین‌های حیوانی باعث تغییر در تعادل مواد معدنی موجود در ادرار می‌شود، تصریح کرد: مصرف بیش از حد این نوع پروتئین موجب افزایش اسیدیته ادرار، کاهش سطح سیترات و افزایش خطر رسوب ترکیبات کلسیمی و اگزالاتی می‌شود، به همین دلیل افراد با سابقه سنگ‌های کلیوی باید مصرف پروتئین‌های حیوانی را کنترل و به میزان نیاز بدن خود مصرف کنند.

کاهش احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی با مصرف فیبرهای محلول / نکات حائز اهمیت مصرف ویتامین C برای بیماران کلیوی

صالحی با اشاره به اینکه فیبر غذایی در دو نوع محلول و نامحلول وجود دارد، ادامه داد: فیبر نامحلول که در سبوس گندم، برنج و جو یافت می‌شود، تأثیر قابل‌توجهی در کاهش سطح کلسیم ادراری دارد و این نوع فیبر با ترکیب شدن با کلسیم در دستگاه گوارش، از جذب بیش از حد آن جلوگیری و کلسیم را از طریق مدفوع دفع می‌کند؛ علاوه بر این، افزایش سرعت حرکت مواد در دستگاه گوارش باعث کاهش فرصت جذب کلسیم می‌شود و احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی را کاهش می‌دهد.

وی با بیان اینکه ویتامین C در بدن به ترکیبات مختلفی تبدیل می‌شود که یکی از آن‌ها اگزالات است، گفت: مصرف مقادیر زیاد این ویتامین و به‌ویژه از طریق مکمل‌های دارویی، ممکن است سطح اگزالات ادراری را افزایش دهد و خطر تشکیل سنگ‌های اگزالاتی را بالا ببرد، از همین رو افرادی که به سنگ‌های اگزالاتی مبتلا هستند باید مصرف مکمل‌های ویتامین C را با احتیاط انجام دهند و با پزشک خود درباره میزان مناسب آن مشورت کنند.

بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری اداری و ناباروری با اشاره به اینکه در کنار رعایت محدودیت‌های مربوط به قند، سدیم، پروتئین حیوانی، فیبر و ویتامین C، بعضی اقدامات دیگر می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند، اضافه کرد: مصرف مایعات کافی و به‌ویژه آب، باعث رقیق شدن ادرار می‌شود و از رسوب مواد معدنی جلوگیری می‌کند و رعایت یک رژیم غذایی متعادل با تأکید بر میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای غنی از سیترات، می‌تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند.

فیبرهای غذایی و به‌ویژه فیبر نامحلول موجود در سبوس گندم و برنج، تأثیر بسزایی بر کاهش سطح کلسیم ادراری دارد، این مواد به ترکیب شدن با کلسیم در دستگاه گوارش کمک می‌کند و دفع آن از طریق مدفوع را افزایش می‌دهد و علاوه بر این، فیبر نامحلول موجب تسریع حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش می‌شود که کاهش جذب کلسیم و کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را به همراه خواهد داشت.

ویتامین C یک ماده ضروری برای بدن است، اما مصرف بیش از حد آن به‌ویژه از طریق مکمل‌ها، می‌تواند سطح اگزالات در ادرار را افزایش دهد و از آنجا که اگزالات یکی از عوامل اصلی تشکیل سنگ‌های کلیوی است، افرادی که مستعد ابتلاء به این نوع سنگ‌ها هستند باید مصرف ویتامین C را مدیریت و در صورت نیاز با پزشک مشورت کنند.

پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیوی تنها به محدود کردن قند، سدیم، پروتئین حیوانی، فیبر و ویتامین C ختم نمی‌شود و افزایش مصرف آب، حفظ تعادل اسیدی-بازی بدن و گنجاندن مواد غذایی غنی از سیترات مانند مرکبات در رژیم غذایی، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند و درک ارتباط بین تغذیه و سلامت کلیه‌ها راه را برای مد نظر داشتن تصمیمات بهتر در رژیم غذایی افراد هموار می‌کند.