به گزارش خبرگزاری ایمنا از کردستان، دلانگیزترین تصاویر طبیعت کردستان را میتوان در فصل بهار یافت، این سرزمین با ۲۳۵۰ گونه گیاهی و بیش از ۴۵۰ گونه جانوری، از گنجینههای تنوع زیستی ایران بهشمار میرود، اما این ظرفیت بیبدیل امروز در برابر چالشهایی جدی قرار گرفته است.
تغییرات اقلیمی، خشکسالی، کاهش بارندگی، آتشسوزیهای گسترده و بیتوجهی به ظرفیتهای طبیعی، بخشی از دلایل تضعیف این زیستبومها است.
بهرهبرداری بیرویه از گیاهان دارویی، تخریب مراتع، چرای دامهای مهاجر و توسعه بیضابطه راهها و معادن نیز زخمهایی تازه بر پیکره محیط زیست استان وارد کردهاند؛ زخمهایی که اگر مرهم نیابند، منجر به نابودی نسلهایی از گونههای ارزشمند خواهند شد.
اکنون مسئولان محیط زیست هشدار میدهند، برخی گونهها همچون پلنگ، خرس قهوهای، سمندر کوهستانی کردستان، سمندر آتشین و ۲۹ گونه پرنده نادر، در آستانه خطر جدی انقراض قرار دارند.
وجود زیستگاههای متنوع در کردستان
محمدمعروف قادری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان کردستان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا در کردستان اظهار میکند: استان کردستان بهدلیل شرایط اقلیمی و توپوگرافی ویژه خود، دارای زیستگاههای متنوعی است. در غرب استان اراضی جنگلی، در بخشهای مرکزی، شمالی و جنوبی اراضی مرتعی و تپهماهوری و در شرق استان اراضی دشتی و کشاورزی قرار دارد که این تنوع، استان را از نظر گونههای گیاهی و جانوری بسیار غنی کرده است.
وی میافزاید: بر اساس آخرین آمارها، حدود ۲۳۵۰ گونه گیاهی در استان شناسایی شده که از این تعداد، ۶۵۰ گونه دارویی و خوراکی و حدود ۶۰ گونه بومی (اندمیک) خاص کردستان هستند. از جمله گونههای گیاهی اندمیک استان میتوان به گل صدتومانی، زعفران وحشی، گل حسرت کردی و عناب وحشی اشاره کرد.
معاون محیط زیست طبیعی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان کردستان با بیان اینکه عوامل متعددی گونههای گیاهی کردستان را تهدید میکنند، میگوید: تعدادی از گونهها در معرض نابودی قرار دارند، زیرا آتشسوزیهای گسترده در جنگلها و مراتع طی سالهای اخیر، آسیبهای جدی به گونههای گیاهی و جانوری وارد کرده و زمینه فرسایش خاک را نیز فراهم کرده است.
عوامل تهدید کننده گونههای گیاهی و جانوری کردستان
قادری ادامه میدهد: برداشت غیراصولی گیاهان دارویی و خوراکی بیش از ظرفیت طبیعی در فصل برداشت، تخریب مراتع، تغییر کاربری اراضی بهویژه در شیبهای حفاظتی، خشکسالی، تغییر اقلیم، کاهش بارندگیهای مؤثر و چرای بیرویه دامها، حتی دامهای مهاجر از استانهای همجوار، از جمله مهمترین تهدیدات برای گونههای گیاهی استان بهشمار میروند.
وی درباره گونههای جانوری نیز بیان میکند: علاوهبر آتشسوزی و خشکسالی، عوامل دیگری نظیر وجود سلاحهای شکاری در دست مردم، تخریب زیستگاهها و تغییر کاربری، انتقال آب چشمهها از طریق لولهگذاری برای کشاورزی، فعالیت معادن، نبود مدیریت صحیح منابع آبی (که موجب فرونشست زمین در شرق استان شده)، آلودگی منابع خاک و آب ناشی از پسماندها و پساب و سوانح جادهای (نظیر حوادث تانکرهای سوخت)، جادهسازیهای غیراصولی بدون در نظر گرفتن گذرگاههای حیات وحش و چرای دام از عوامل تهدیدکننده حیات وحش استان هستند.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان کردستان تصریح میکند: تنوع زیستگاهی کردستان موجب شده است گونههای جانوری متنوع و ارزشمندی در استان وجود داشته باشد که تاکنون حدود ۴۵۷ گونه جانوری در استان کردستان شناسایی شده که شامل ۴۷ گونه پستاندار، ۳۱۱ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، هفت گونه دوزیست و ۵۴ گونه ماهی است.
پلنگ و خرس قهوهای، در معرض تهدید
قادری ادامه میدهد: در حال حاضر پلنگ و خرس قهوهای از جمله گونههای در معرض تهدید در استان کردستان هستند، همچنین هفت گونه پستاندار و ۲۹ گونه پرنده و دو گونه دوزیست شامل سمندر کوهستانی کردستان و سمندر آتشین که گونههای اندمیک (بومی) استان بهشمار میروند، در معرض تهدید جدی قرار دارند.
وی اضافه میکند: از جمله پرندگان در معرض تهدید میتوان به میشمرغ، غاز پیشانی سفید، عروس غاز، گیلانشاه خالدار و بسیاری از پرندگان شکاری همچون بالابان، بحری و طرلان اشاره کرد، همچنین برخی گونهها نیز نظیر گربه جنگلی، سیاهگوش، سنجاب زمینی و قوچ و میش ارمنی بهعنوان گونههای حمایتشده شناخته میشوند که در صورت حفاظت نشدن کافی، ممکن است به جمع گونههای در معرض خطر بپیوندند.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان کردستان میگوید: تعداد دقیق گونههای جانوری در معرض انقراض بهدلیل تفاوت در آمارها مشخص نیست و درباره ماهیها نیز آمار دقیقی وجود ندارد، اما برخی گونهها همچون مارماهی و سیاماهی خالدار در زریبار در معرض تهدید قرار دارند.
جمعیت پلنگ در استان کردستان بسیار کم است
قادری اضافه میکند: جمعیت پلنگ در استان کردستان بسیار کم است، در حالی که وضعیت خرس قهوهای نسبتاً بهتر بوده است و در زیستگاههای متعددی در بانه، سقز، مریوان، سروآباد و کامیاران مشاهده میشود.
وی میافزاید: پلنگ بیشتر در مناطق شاهو و کوسالان دیده شده است و بین استانهای کردستان، کرمانشاه و حتی عراق تردد دارد چون بهدلیل نیاز پلنگ به قلمرو وسیع، جمعیت زیادی نمیتواند در یک منطقه مستقر باشد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان کردستان ادامه میدهد: در حال حاضر اقداماتی برای ایجاد منطقه مشترک حفاظتی بین کردستان، کرمانشاه و عراق برای حفاظت بهتر از این گونه ارزشمند در حال انجام است.
قادری تصریح میکند: باید توجه داشت که پلنگ ایرانی و خرس قهوهای، گونههای اندمیک کردستان نیستند و در سایر نقاط کشور نیز حضور دارند.
بیمه گونههای در معرض تهدید و انقراض
وی بیان میکند: برنامههای حفاظتی مختلفی در سطح ملی و استانی اجرایی شده است که برای نمونه، درباره گونههایی همچون پلنگ و خرس که ممکن است به علت تخریب زیستگاه و کمبود غذا به مناطق مسکونی نزدیک شوند و خسارت وارد کنند، طرح بیمه این گونهها با همکاری صندوق ملی محیط زیست و شرکتهای بیمه به اجرا درآمده که تاکنون پروندههای متعددی تشکیل شده و خسارات وارده جبران شده یا در حال پیگیری است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان کردستان اضافه میکند: از دیگر اقدامات انجام شده میتوان به شناسایی زیستگاههای جدید و ارتقای سطح حفاظتی آنها تحت عنوان مناطق تحت مدیریت اشاره کرد؛ در حال حاضر هشت منطقه با مساحت تقریبی ۲۸۰ هزار هکتار (معادل ۹.۷ درصد از سطح استان) تحت مدیریت سازمان محیط زیست است و در این مناطق با اعمال قوانین و مدیریت متمرکز، حفاظت بیشتری صورت میگیرد.
قادری اظهار میکند: در زمینه مدیریت منابع آبی، کنترل و کاهش آتشسوزیها، مدیریت خشکسالی از طریق حفظ منابع آب موجود (در قالب آبشخور و آب انبار)، ایجاد گذرگاههای حیات وحش در جادهها با همکاری اداره راه و شهرسازی و مدیریت چرای دام در مناطق حساس، اقدامات مختلفی در دست اجرا است، همچنین در حوزه مدیریت پسماند و پساب نیز اقدامات خوبی در سطح استان انجام شده است.
وی با اشاره به اهمیت آموزش و آگاهسازی عمومی میگوید: ما برنامههای آموزشی متنوعی را بهصورت مجازی و حضوری در مدارس، مساجد و سایر مراکز برگزار میکنیم تا با جلب مشارکت مردم بهعنوان حامیان و محیطبانان افتخاری، حفاظت از زیستگاهها و تنوع زیستی استان را ارتقا ببخشیم.
به گزارش ایمنا، تلاش برای حفاظت از این ذخایر ژنتیکی، تنها به نهادهای دولتی محدود نمیشود، بلکه نیازمند مشارکت فعالانه مردم، آموزش همگانی، بازنگری در الگوهای توسعه و احترام به ظرفیتهای طبیعی هر منطقه است.
نظر شما