آمونیوم نیترات/ از کود کشاورزی تا انفجارهای مهیب

به گزارش خبرگزاری ایمنا، آمونیوم نیترات (NH₄NO₃) ترکیبی شیمیایی است که به‌طور گسترده در صنایع کشاورزی به‌عنوان کود و در صنایع معدنی به‌عنوان ماده منفجره استفاده می‌شود، با وجود پایداری نسبی، در شرایط خاصی می‌تواند به ماده‌ای بسیار خطرناک تبدیل شود، در ادامه به بررسی فرضیه‌های اشتعال این ترکیب، شامل دما، فشار، اکسیداسیون و عوامل مؤثر دیگر می‌پردازیم.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آمونیوم نیترات

• نقطه ذوب: حدود ۱۷۰ درجه سانتی‌گراد
• نقطه تجزیه: حدود ۲۱۰ درجه سانتی‌گراد
• دمای اشتعال خودبه‌خودی: حدود ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد
• فشار بحرانی برای تجزیه سریع: بین ۲۰ تا ۳۰ مگاپاسکال
• نقش اکسیداسیون: آمونیوم نیترات به‌عنوان اکسیدکننده قوی عمل می‌کند و در حضور مواد آلی یا فلزات پودری می‌تواند واکنش‌های شدید اکسیداسیون را تسریع کند.

فرضیه‌های اشتعال آمونیوم نیترات

• افزایش دما و فشار: در شرایطی که آمونیوم نیترات در معرض دمای بالا و فشار زیاد قرار گیرد، ممکن است به‌طور ناگهانی تجزیه شده و انفجار رخ دهد. این وضعیت در انفجار بندر بیروت مشاهده شد، جایی که ۲,۷۵۰ تن آمونیوم نیترات به‌دلیل آتش‌سوزی و افزایش دما منفجر شد.
• وجود مواد آلی یا فلزات پودری: ترکیب آمونیوم نیترات با مواد آلی همچون زغال‌سنگ یا فلزات پودری همچون آلومینیوم می‌تواند مخلوط‌های بسیار انفجاری ایجاد کند. این ترکیبات در حضور حرارت یا جرقه می‌توانند به‌سرعت منفجر شوند.
• آلودگی با مواد دیگر: وجود ناخالصی‌ها یا آلودگی‌های شیمیایی می‌تواند پایداری آمونیوم نیترات را کاهش داده و احتمال انفجار را افزایش دهد. در حادثه انفجار کارخانه کود در اوپاو آلمان در سال ۱۹۲۱، آلودگی ترکیب آمونیوم نیترات با سولفات آمونیوم منجر به انفجار شد.
• نگهداری نامناسب: ذخیره‌سازی آمونیوم نیترات در شرایط نامناسب، همچون رطوبت بالا یا مجاورت با مواد قابل اشتعال، می‌تواند خطر انفجار را افزایش دهد. در فاجعه بندر تگزاس در سال ۱۹۴۷، نگهداری نامناسب ۲,۳۰۰ تن آمونیوم نیترات منجر به یکی از بزرگ‌ترین انفجارهای غیرهسته‌ای تاریخ شد.

آمونیوم نیترات، با وجود کاربردهای گسترده، در شرایط خاص می‌تواند به ماده‌ای بسیار خطرناک تبدیل شود، درک دقیق از ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی این ترکیب و رعایت نکات ایمنی در نگهداری و استفاده از آن، برای جلوگیری از حوادث فاجعه‌بار ضروری است، مطالعه و تحلیل دقیق حوادث گذشته می‌تواند به بهبود استانداردهای ایمنی و پیشگیری از تکرار چنین فجایعی کمک کند.