به گزارش خبرگزاری ایمنا، مالاریا یکی از بیماری‌های جدی و گسترده‌ای است که توسط انگل‌های گونه پلاسمودیوم ایجاد و از طریق نیش پشه‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود، این بیماری به‌ویژه در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان شیوع دارد و از گذشته‌های دور یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی بشر بوده است، پلاسمودیوم به خون نفوذ و سلول‌های قرمز خون را آلوده می‌کند که این فرایند باعث بروز علائمی مانند تب، لرز و سردرد می‌شود و در موارد شدیدتر، مالاریا می‌تواند به آسیب‌های مغزی و حتی فوت منجر شود.
پشه‌های ماده آنوفل ناقل اصلی مالاریا است و انتقال بیماری به شرایط زیست‌محیطی مانند دما، رطوبت و وجود آب‌های راکد وابسته است، این پشه‌ها به طور معمول در ساعات شب فعالیت می‌کنند و به همین دلیل خوابیدن زیر توری‌های محافظ می‌تواند خطر ابتلاء به مالاریا را کاهش دهد، اگرچه بعضی گونه‌های پلاسمودیوم می‌تواند به سرعت باعث بیماری شود، سایر گونه‌ها ممکن است برای مدت طولانی بدون علامت باقی بماند و به‌عنوان مخزن بیماری عمل کند.
روش‌های پیشگیری از بیماری مالاریا شامل مصرف داروهای پیشگیرانه، استفاده از اسپری‌های ضدحشرات و نصب توری‌های محافظ در اطراف تخت‌ها می‌شود و علاوه بر این، تلاش‌های گسترده‌ای برای کنترل جمعیت پشه‌ها از طریق دفع زباله‌ها و جلوگیری از تجمع آب‌های راکد انجام شده است، در بعضی مناطق واکسن‌هایی نیز برای پیشگیری از این بیماری در حال استفاده است که یک دستاورد قابل توجه در کاهش شیوع مالاریا به شمار می‌رود.
درمان مالاریا به طور معمول شامل مصرف داروهایی مانند آرتمیزینین و کلروکین می‌شود که این داروها به کاهش تعداد انگل‌های پلاسمودیوم در بدن کمک می‌کند و با این حال، مقاومت انگل‌ها به بعضی داروها به یک چالش جدی تبدیل شده و نیازمند تحقیق و توسعه داروهای جدید است، درمان این بیماری باید سریع و دقیق انجام شود تا از شدت بیماری و خطرات احتمالی ناشی از آن کاسته شود.
علاوه بر عوارض مستقیم، بیماری مالاریا تأثیرات اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی نیز دارد و هزینه‌های درمانی، کاهش بهره‌وری و مرگ‌ومیر بالا در میان گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان و زنان باردار، این بیماری را به یکی از چالش‌های اصلی توسعه در کشورهای در حال توسعه تبدیل کرده است و حمایت‌های مالی و آموزش‌های گسترده می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات مخرب مالاریا ایفا کند.
امروزه تلاش‌های جهانی برای ریشه‌کنی بیماری مالاریا از طریق کمپین‌های بهداشتی، توسعه واکسن‌ها و حمایت‌های بین‌المللی افزایش یافته است و سازمان‌هایی نظیر سازمان بهداشت جهانی (WHO) و صندوق کودکان ملل متحد (UNICEF) به‌طور فعال در کاهش شیوع این بیماری فعالیت می‌کنند، اگرچه مسیر ریشه‌کنی مالاریا همچنان پرچالش است، اما پیشرفت‌های علمی و پزشکی امیدواری‌های زیادی برای کنترل کامل این بیماری ایجاد کرده است.
با توجه به اهمیت همراهی و همکاری افراد و کشورها در سطح بین‌المللی برای ریشه‌کنی بیماری مالاریا، عوارض و شدت این بیماری، برنامه حذف مالاریا و آخرین وضعیت بیماری مالاریا در کشور، با آمیتیس رمضانی، استاد بیماری‌های عفونی، دبیر انجمن متخصصان عفونی کشور، مدیرگروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور ایران و رئیس شبکه بیماری‌های بازپدید و نوپدید کشور گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: بیماری مالاریا چگونه بر کارکرد بدن تأثیر می‌گذارد و چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
رمضانی: بیماری مالاریا، یک بیماری عفونی انگلی است که توسط تک‌یاخته‌ای به نام پلاسمودیوم ایجاد می‌شود که پنج نوع دارد و از طریق ناقلی که به آن پشه آنوفل گفته می‌شود، بیماری مالاریا منتقل می‌شود؛ در واقع پشه با نیش زدن یک فرد آلوده، به بیماری مالاریا آلوده می‌شود و سپس با نیش زدن فرد دیگری، انگل وارد خون فرد سالم می‌شود.
زمانی که انگل وارد خون فرد می‌شود، به گلبول‌های قرمز ورود پیدا و آنها را پاره می‌کند، در ادامه گلبول‌های قرمز با تکثیر شدن، به جریان خون وارد می‌شود و به همین تربیت سایر گلبول‌های قرمز بدن را آلوده می‌کند و این روند ادامه دارد و به همین دلیل برخی از بیماران مبتلا به مالاریا به کم‌خونی نیز مبتلا می‌شوند.
در واقع پاره شدن گلبول‌های قرمز توسط انگل وارد شده به بدن فرد، ایجاد کم‌خونی می‌کند و با ابتلاء به بیماری مالاریا، علائم در فرد ایجاد می‌شود که این علائم به پاره شدن گلبول‌های قرمز مربوط است و باید توجه داشت که تک‌یاخته پلاسمودیوم چندین نوع دارد که از نظر شدت علائم و شدت بیماری با یکدیگر متفاوت هستند.
ایمنا: بیماری مالاریا چه علائمی دارد و شدت بیماری در افراد یکسان است؟
رمضانی: بیماری مالاریا به عنوان یک بیماری تب‌دار شناخته می‌شود که با تب، لرز و علائم مشابه مشخص می‌شود و افراد درگیر با این بیماری علائمی از جمله تب، لرز، سردرد، بدن درد، شکم درد، تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند که این علائم، علائم ابتدایی بیماری محسوب می‌شود.
برخی افراد ممکن است از ابتدای مبتلا شدن به بیماری مالاریا علائم شدیدتر یا ضعیف‌تری را تجربه کنند، بعضی از انواع مالاریا، انواعی هستند که شدت بالینی بیشتری دارند که به عنوان مثال، شدت علائم ایجاد شده در پی ابتلاء به پلاسمودیوم فالسیپاروم، بیشتر است و سپس انگل وارد شده به بدن، به مغز ورود پیدا می‌کند و باعث مالاریای مغزی می‌شود و در کلیه نیز می‌تواند نارسایی کلیه را به همراه داشته باشد یا کم‌خونی شدید ایجاد کند.
موارد بیان شده جزو عوارض بیماری مالاریا است و پلاسمودیوم فالسیپاروم، بیشترین شدت علائم بیماری را در بین انواع پلاسمودیوم دارد و مشکلی که باید به آن توجه داشت، باقی نماندن پلاسمودیوم در جریان خون و وارد شدن آنها به سایر اعضای بدن است.
با قرارگیری پلاسمودیوم در کبد، علائم بیماری عود می‌کند، در واقع ممکن است فرد پس از تجربه علائم ذکر شده حال عمومی بهتری داشته باشد و پس از گذشت مدتی، مجدد علائم بازگردد و با عود کردن بیماری، بیمار مجدد علائم مذکور را تجربه خواهد کرد، چراکه انگل داخل کبد پنهان شده است و مجدد وارد جریان خون و علائم تکرار می‌شود.
ایمنا: چه افرادی در برابر بیماری مالاریا آسیب‌پذیرتر هستند و برنامه حذف مالاریا به کجا رسید؟
رمضانی: یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر در برابر بیماری مالاریا افرادی هستند که در منطقه اندمیک مالاریا زندگی می‌کنند؛ تا چند سال پیش، به مدت حداقل ۱۰ سال در مرحله برنامه حذف مالاریا بودیم و موارد بومی ابتلاء به این بیماری در کشور گزارش نشده بود، طی دو سال اخیر، موارد وارداتی بیماری مالاریا مقداری افزایشی بوده است و با توجه به اینکه با ورود افراد درگیر با این بیماری به کشور، از طریق نیش پشه بیماری به سایر افراد نیز منتقل می‌شود، چرخه کنترل بیماری برای حذف دچار اختلال می‌شود.
تب و لرزهای شدید، سابقه گزش توسط پشه و زندگی در مناطق جغرافیایی اندمیک بیماری مالاریا از جمله نکاتی است که باید هنگام تشخیص بیماری مورد توجه قرار گیرد و عود کردن مجدد بیماری و رفت و بازگشت علائم، می‌تواند یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در تشخیص بیماری مالاریا باشد.
ایمنا: آخرین وضعیت ابتلاء به مالاریا در کشور چگونه ارزیابی می‌شود و موارد ابتلاء به این بیماری در کدام استان‌ها بیشتر گزارش شده است؟
رمضانی: در استان‌های جنوبی و جنوب شرقی بیشترین آمار ابتلاء به بیماری مالاریا گزارش می‌شود و به دلیل هم‌مرز بودن با سایر کشورها، در استان‌های محدوده ذکر شده از جمله سیستان و بلوچستان بیشترین درگیری با این بیماری گزارش شده است و طی سال ۱۴۰۳ حدود ۷۳۰۰ مورد ابتلاء به بیماری مالاریا در کشور گزارش شده است که تمام موارد وارداتی از کشورهای همسایه بوده است.
آمار موارد ابتلاء به بیماری مالاریا طی سال گذشته تنها مربوط به استان‌های مرزی نبوده و در سایر استان‌های کشور نیز شاهد گزارش شدن ابتلاء به این بیماری بوده‌ایم که از جمله دلایل این اتفاق، رفت‌وآمدهای بین‌استانی و بین‌کشوری است، اما به طور کلی، بیشترین موارد مربوط به استان‌ها و شهرهای هم‌مرز با کشورهای همسایه است که همچنان آمار ابتلاء به بیماری مالاریا در آنها بیشتر است.
ایمنا: به منظور پیشگیری از ابتلاء به بیماری مالاریا چه نکاتی حائز اهمیت است و افرادی که قصد سفر به مناطق اندمیک بیماری را دارند باید چه نکاتی مد نظر داشته باشند؟
رمضانی: برخی از گروه‌های آسیب‌پذیر مستعد تجربه علائم شدیدتری از بیماری مالاریا هستند که از جمله گروه‌های آسیب‌پذیر در برابر این بیماری می‌توان به کودکان و سالمندان، افراد درگیر با بیماری‌های مزمن، افرادی که از مناطق سالم به مناطق اندمیک بیماری مالاریا سفر و رفت‌وآمد می‌کنند، اشاره کرد.
زمانی که فردی قصد دارد وارد مناطق اندمیک بیماری مالاریا شود، مصرف قرص‌هایی به منظور پیشگیری از ابتلاء به این بیماری به فرد توصیه می‌شود که مصرف آنها پیش از سفر آغاز می‌شود و در طول سفر نیز ادامه خواهد داشت و مصرف این قرص‌ها یک تا دو هفته پس از بازگشت به مبدا نیز ادامه خواهد داشت.
بیشترین موارد ابتلاء به بیماری مالاریا مربوط به کشور آفریقا است و موارد ابتلاء به این بیماری بیشتر در استان‌های دیده می‌شود که همجوار با آفریقا هستند یا رفت‌وآمد افراد به کشورهای آفریقا و کشورهای همجوار آفریقا بیشتر است و باید توجه داشت که انتقال بیماری مالاریا در کشور به صورت بومی وجود ندارد و موارد ابتلاء به این بیماری در کشور، افرادی هستند که در کشورهای دیگر به این بیماری مبتلا شده و روند درمانی را در کشور طی کرده‌اند.
نبود ابتلاء به صورت بومی در کشور نکته‌ای بسیار مثبت ارزیابی می‌شود که البته باید می‌توانستیم بسیار زودتر گواهی حذف مالاریا را دریافت کنیم که به دلیل موقعیت جغرافیایی کشور و سفرهای ورودی، نتوانستیم به هدف اصلی دست پیدا کنیم.
برای افرادی که در مناطق اندمیک بیماری مالاریا زندگی می‌کنند و استفاده از پشه‌بند و توری‌ها و استفاده از مواد دورکننده پشه روی بدن، می‌تواند راهکاری مؤثر برای پیشگیری از ابتلاء به این بیماری باشد و در کشورهایی مانند آفریقا که موارد اندمیک بالایی دارد، واکسن مالاریا به کودکان تزریق می‌شود تا پیش از مواجهه با مالاریا، ایمن شوند.
نظر شما