به گزارش خبرگزاری ایمنا، نستعلیق از تلفیق نسخ و تعلیق در دوره تیموریان شکل گرفت و با ظرافت و انعطافپذیریاش، در دورههای صفویه و قاجار به اوج شکوه رسید. این خط که نماد زیباییشناسی ایرانی است، نهتنها در ایران بلکه در سرزمینهای اسلامی، از هند تا عثمانی، رواج یافت و همچنان در نقاشیخط و آثار هنری میدرخشد.
امروزه با وجود اصالت و تاریخ غنی این هنر چالشهایی همچون کمبود حمایتهای مالی، رسانه و تغییر ذائقه مخاطب و ساختارشکنیهای بدون چارچوب آن را تهدید میکنند؛ چالشهایی که اگر جدی گرفته نشوند، ادامه بقای این هنر ارزشمند در معرض خطر قرار میگیرد، در این بین اشتیاق نسل جوان و ظهور سبکهای جدید امیدی برای تداوم آن است.
پیچ و خم خط نستعلیق در ایران
سید مهدی موسوی، عضو رسمی انجمن خوشنویسان اصفهان و مدرس خطاطی در دانشگاه اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: خط، زبان دوم انسانها برای بیان مسائلشان بوده است. در زمان قدیم دیوارنویسیها یا نوشتار روی کوهها برای بیان مشکلات و اتفاقات رواج داشته است؛ خوشنویسی در ایران یعنی خط نستعلیق ایرانی در دوره صفویه رونق پیدا کرده و در دوره قاجار با حضور استادانی همچون میرعماد حسنی شکوفا شده است.
وی ادامه میدهد: در زمان قاجار با وجود افرادی همچون میرعماد شاکله خطاطی، اصول و قواعد خط بنیانگذاری شده است، به طوری که شاهد کتیبهها و کاشیهایی در مساجد کاشان، یزد، اصفهان که با خطهای کوفی بر ابنیه نوشته شدهاند، هستیم. در کشورهای دیگر همچون کشورهای عربی نیز خط ثلث و نسخ وجود داشته است.
عضو رسمی انجمن خوشنویسان اصفهان با بیان اینکه مرحوم میرعماد در اصفهان مهجور مانده است، ادامه میدهد: خوشنویسی معاصر از دوره استاد حسن و حسین میرخانی آغاز شده است؛ این دو برادر اصول و قواعد نستعلیق را گسترش دادند، همچنین از استادان برجسته و صاحب سبک در خط نستعلیق دوران معاصر میتوان به استاد غلامحسین امیرخانی، علی شیرازی، عباس اخوین، کیخسرو خروش، جواد بختیاری و امیراحمد فلسفی اشاره کرد.
شکستهنویسی؛ راهحلی برای تندنویسی هنرمندانه
مدرس خوشنویسی دانشگاه اصفهان میافزاید: خط شکسته نستعلیق برای تندنویسی و استفاده کاتبان ابداع شد، بهطوری که در آثار به جامانده از کاتبان پادشاهان، وقفنامهها، قبالهها و اسناد این خط به چشم میخورد، از استادان صاحب سبک در زمینه شکستهنویسی نیز میتوان به استاد یدالله کابلی، محمد حیدری، حسین گلشنی و محمدرضا رحیمی اشاره کرد.
اصفهان؛ هنرخیز ولی بیپشتوانه
موسوی درباره چالشهای کنونی خوشنویسی در استان اصفهان با بیان اینکه با وجود هنرخیز بودن استان اصفهان و وجود هنرهای مختلف، آنطور که شایسته است حمایتی از جانب مسئولان صورت نمیگیرد، اظهار میکند: هنر خوشنویسی با عرفان و اخلاق مرتبط است، بر این اساس در زمان قدیم هنگامی که علمای بزرگ اسلام میخواستند درس اخلاق برگزار کنند، ابتدا زمانی را به خوشنویسی اختصاص میدادند، برای طلاب یک جمله اثرگذار مینوشتند و سپس درس را آغاز میکردند، بهطور مثال یکی از استادان معروف خوشنویسی در اصفهان استاد فضایلی است؛ ایشان یک روحانی و استاد اخلاق بود و دین را به وسیله خطاطی رواج میداد.
استقبال جوانان؛ امیدی برای آینده
وی با بیان اینکه با وجود تفاوت نسلها هنوز شاهد حضور جوانان در انجمنهای خوشنویسان و کلاسهای خطاطی هستیم ادامه میدهد: استقبال نسل جوان از خوشنویسی موجب خوشحالی است؛ یکی از راهکارها برای رونق بیشتر خوشنویسی حمایت مسئولان و نهادهای مرتبط برای برگزاری نمایشگاههای هنری آثار و تابلوهای استادان و هنرجوها است، همچنین اگر این آثار خریداری شوند، هنرمندان تشویق خواهند شد؛ پیشنهاد دیگر این است که بهعنوان هدیه برای میهمانان خارجی از آثار خوشنویسی استفاده کنیم، این آثار پیامرسان فرهنگ غنی و پربار ما هستند، یا در برنامههای مختلف صداوسیما همچون هشتبهشت میتوانیم از استادان خوشنویسی و سایر هنرها دعوت و آنها را به مردم معرفی کنیم.
اینستاگرامی شدن هنر خوشنویسی؛ خطاطی هم از ترکشهای فضای مجازی جان سالم به در نبرده است
مسیح مسجدی، هنرجوی خوشنویسی به خبرنگار ایمنا میگوید: آثار عمدهای که در حوزه خط تحت عنوان بیزینس، شغل یا فعالیتی درآمدزا تولید میشود، تکثر و تنوع بسیاری دارد، در این راستا فضای مجازی این امکان را فراهم کرده است که هرکس اثری تولید کند و نام آن را خطاطی بگذارد یا در صورت طراحی ساختارشکنانه و نداشتن قواعد خوشنویسی، آن اثر را نقاشیخط بنامد. این موضوع موجب میشود آثار استادان صاحب تجربه و سرآمد در این حوزه بهدلیل موضوعات اقتصادی و رقابت در بازار، گرانتر شود، همچنین هزینه کلاسهای آموزشی استادان بالاتر میرود، بر این اساس یکی از مهمترین دلایل افزایش هزینه کلاسها و گرانتر شدن هنر خطاطی همین است.
وی با اشاره به دلایل قیمتهای بالای ابزار خوشنویسی ادامه میدهد: ابزار و وسایل خوشنویسی نیز شامل حال این موضوع میشود. بهدلیل ارتباط تنگاتنگ فضای اینستاگرام با نقاشیخط امروزه وسایل خوشنویسی در قلم و مُرکب خلاصه نمیشود؛ رنگ و روغن، براش و پتینه نیز از وسایل مورد استفاده هنرمندان نقاشیخط هستند، به همین دلیل تقاضا و قیمت این ابزارها در بازار افزایش پیدا میکند.
اصفهان؛ آلبوم تمامنمای هنر خطاطی
هنرمند اصفهانی میافزاید: اصفهان حاوی آثار تاریخی و فرهنگی بسیاری در زمینه خطاطی است، به طوری که در مساجد، تکایا و قبرستانها نیز شاهد آثار مختلف همچون کتیبهها و کاشیکاریها هستیم، اما امروزه فضاهای اقتصادی و تبلیغاتی برخی خوشنویسان را به سمت ساختارشکنیهای غلط سوق داده است.
مسجدی خاطرنشان میکند: در دورههای مختلف همچون قاجار و پهلوی هم شاهد تغییر و تحول در خوشنویسی و کتیبهنگاری بودهایم، بهطوری که در دوره قاجار شاهد ترکیب و تکمیل خوشنویسی با تایپوگرافی با حفظ اصول هستیم، اما مهمترین نکته این است که تغییرات بر اساس چارچوبها، قواعد و اصول اتفاق افتادهاند، در حالی که امروزه افراد با ساختارشکنیهای بیقائده این هنر را در معرض تهدید قرار دادهاند.
احترام کلمات؛ قربانی دیگر تبلیغات و فضای مجازی
وی اضافه میکند: چالش دیگر این هنر استفاده از حروف، کلمات و کتیبهها در جای نامناسب است؛ در زمان قدیم در کاروانسراها و قهوهخانهها از کتیبهها در قسمتهایی استفاده میشده است که احترام کلمات و هنر حفظ شود، درحالیکه امروزه شاهد هستیم بعضی هتلها برای جذب مسافران و گردشگران در سرویسهای بهداشتی از کتیبهها و کاشیهای معرق استفاده میکنند.
عرصههای جدید خوشنویسی؛ خبری خوش برای آینده این هنر
هنرمند اصفهانی میگوید: امروزه خوشنویسی حاوی نوعی روانشناختی متن شده است؛ افراد برای شروع کسبوکارهای جدید به طراحان هویت بصری مراجعه میکنند و طراحان هویت بصری با بهرهگیری از اصول و قواعد خوشنویسی و سایر هنرها در این زمینه فعالیت میکنند. در اصفهان نیز شاهد رشد و پیشرفت قابل توجه در شیوههای تایپوگرافی، کتیبهنگاری و پارچهنویسی به همت استادان باتجربه هستیم؛ از استادان صاحب سبک میتوان مسعود نجابتی، محمد احصایی و مجتبی مجلسی را نام برد.
به گزارش ایمنا، خط نستعلیق بهعنوان یکی از درخشانترین جلوههای فرهنگ و هنر ایرانی، امروز در تقاطع سنت و مدرنیته ایستاده است؛ از یکسو فضای مجازی، اقتصاد هنر و نبود حمایتهای کافی، تهدیداتی برای اصالت و تداوم این هنر بهشمار میآیند، از سوی دیگر استقبال نسل جوان و ظهور عرصههایی همچون طراحی هویت بصری، روزنههایی برای رشد و بقا فراهم کردهاند؛ اصفهان با پشتوانه تاریخی غنی و حضور استادان صاحبسبک همچنان میتواند به کانونی پویا در عرصه خوشنویسی تبدیل شود، بر این اساس بازگشت به اصول، احترام به کلمه و حمایت نهادهای فرهنگی، سه ضلع نجات این هنرند؛ تداوم نستعلیق نهفقط ادامه یک خط که امتداد روح و هویت ایرانی است.
نظر شما