به گزارش خبرگزاری ایمنا، آثار تاریخی نهتنها نمایانگر هویت و فرهنگ گذشتگان، بلکه بهعنوان میراثی گرانبها، پل ارتباطی میان نسلهای گذشته، حال و آینده میشوند؛ حفظ این آثار موجب بهبود رفاه اجتماعی و فرهنگی ساکنان منطقه میشود و غرور ملی و مدنی جوامع را تقویت میکند، اهمیت این موضوع به اندازهای است که در سطح جهانی به آن پرداخته شده است.
از قوانین و مقررات جهانی، مهمترین سند در این زمینه «کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی» است که سال ۱۹۷۲ توسط سازمان جهانی یونسکو به تصویب رسید. کنوانسیون میراث جهانی دارای ۳۸ ماده در هشت فصل است و هدف آن ترغیب کشورها به حفظ، معرفی و حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی است، علاوه بر این بر کنوانسیون یونسکو، منشورهای بینالمللی نیز برای حفظ و مرمت آثار تاریخی وجود دارند که از جمله آنها منشور آتن (۱۹۳۱) و منشور ونیز است؛ این منشورها اصول و قواعدی را برای مرمت صحیح بناهای تاریخی تعیین کردهاند و بر لزوم قانونگذاری ملی و بینالمللی برای حفاظت از این آثار داخلی دارند.
از توجه به آستانه تحمل بناهای تاریخی تا قوانین جهانی و ملی حفظ این آثار
رحیم یعقوبزاده، استاد دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس گردشگری به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: به نظر میرسد یکی از مهمترین دلایل تخریب آثار تاریخی توسط گردشگران، ضعف فرهنگی است، یعنی به اندازه کافی از طرف سازمانها و متولیان مرتبط این حوزه فرهنگسازی صورت نگرفته است، در کنار این موضوع، نبود نظارت کافی و کمبود محافظ و نگهبان موجب میشود افرادی که متوجه ارزش این بناها نیستند به تخریب آن بپردازند، البته حضور گردشگر بیشتر از ظرفیت تحمل آن بنا میتواند موجب تخریب آن شود.
وی میافزاید: امروز در ایران قوانین متعددی جهت حفظ آثار تاریخی وجود دارد (از جمله ماده ۸۳ قانون اساسی) و حتی در سطح جهانی میتوان به ماده ۱۵ میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان اشاره کرد؛ در کشور ما نیز طبق قانون، متولیان ملزم هستند که از آثار تاریخی بهطور مطلوب محافظت کنند، اما مسئله اینجاست که این قوانین به اندازه کافی به دلایل مختلف، ممکن است لازمالاجرا نباشند یا نظارت کافی بر انجام آنها صورت نگیرد.
اگر لازم باشد، مجلس پای کار بیاید
استاد دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس گردشگری خاطرنشان میکند: محافظت از بناهای تاریخی باید به یکی از اولویتهای دولت تبدیل شود، در این راستا قوانین یا بخشنامههایی میتواند ابلاغ شود که بر اهمیت این موضوع تاکید کند و اگر متولیان سهلانگاری کنند، طبق قوانین باید بازخواست شوند، طوری که عالیترین مقامهای این نهادها از سوی دستگاههای نظارتی و مجلس فراخوانده شوند و توضیحات لازم از آنها خواسته شود.
یعقوبزاده ادامه میدهد: سازمان متولی درباره آثار تاریخی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی است که شناساندن، بهبود، نظارت و مدیریت آن را دارد و نقش اصلی این حوزه را ایفا میکند، اما در بسیاری از موارد میبینیم که به اندازه کافی متخصص و کارشناس مربوط را در اختیار ندارند یا نمیدانند که چگونه از متخصصان دیگری که خارج از این مجموعهها هستند، استفاده کنند.
وی تصریح میکند: در بسیاری از کشورها، شهرداری اقدام به خریدن بعضی از بناهای تاریخی شهر خود میکند و از بعضی از آنها بهرهبرداری مرتبط با حوزههای هنری و فرهنگی میکند که این کار در کشور ما نیز صورت گرفته است، اما کافی نیست و سالانه بناهای تاریخی زیادی در شهرهای ایران به دلیل نبود بودجه لازم و مدیریت صحیح، تخریب و دچار تغییر کاربری مسکونی یا تجاری میشود.
حضور پلیس گردشگری بر کاهش آسیب به بناهای تاریخی مؤثر بوده است
استاد دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس گردشگری میگوید: برای کاهش این آسیبها باید گفت که در بسیاری از کشورها و حتی در ایران اقداماتی صورت گرفته است، اما باید گفت برخی مسئولان فقط برای افزایش آمار گردشگران، در ایامی همچون نوروز، به این تمهیدات توجهی نمیکنند و بیش از ظرفیت تحمل آن جاذبه، گردشگر جذب میشود؛ اتفاقی که برای جزیره هرمز افتاد، برای جاذبههای تاریخی هم صادق است، بنابراین، وجود مسیرهای مشخص، تابلوهای اعلانات و اطلاعرسانی و حتی در بسیاری از موارد وجود فاصله مشخص از بنا طوری که امکان لمس مستقیم آن نباشد از مسائل مهمی است که باید مدنظر داشته باشیم.
یعقوبزاده عنوان میکند: سیستمهای نظارتی و دوربینهای مداربسته، مؤثر است، اما درباره بسیاری از آثار تاریخی، پوششدهی کافی به وسیله آن صورت نگرفته است. درباره گشتهای محافظ این بناها باید گفت که هرجا به اندازه کافی شاهد حضورشان بودهایم، آسیب کمتری به بناها وارد شده است.
توجه کنیم که تغییر کاربری بناها و خانههای تاریخی با هدف سوداگری و افزایش درآمد نباشد
وی بیان میکند: ما باید از تجارب دیگر کشورها برای حفظ آثار تاریخی استفاده کنیم، برای مثال ایتالیا سالانه ۴۰۰ میلیون یورو به این موضوع اختصاص میدهد و حتی همکاری با بخش خصوصی نیز با نظارت صورت میگیرد تا تغییراتی در شکل و استخوانبندی بنا صورت نگیرد.
استاد دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس گردشگری ادامه میدهد: باید توجه کرد که در این مسیر، تغییر کاربریها با هدف سوداگری و افزایش درآمد نباشد، همچنین این تغییر کاربریها در چارچوب هنری، فرهنگی و گردشگری باشد که میتواند موجب جذب سرمایهگذاران بخش خصوصی شود که کمبود بودجههای لازم از سمت دستگاهها را جبران کند.
شبکههای اجتماعی از صداوسیما در بیان و مطالبه جلوگیری به آسیب به بناهای تاریخی پیشروتر هستند
یعقوبزاده میافزاید: یکی از مهمترین و مؤثرترین ابزارهای فرهنگسازی حفاظت از آثار تاریخی، رسانهها هستند و در سطح وسیعی از جمله شبکههای اجتماعی میتواند این کار را انجام دهد؛ رسانهها در ایران با گذشت زمان، ابزار تلنگری به مسئولان شدند. صداوسیما نیز باید در هنگام آسیب بناهای تاریخی، پیشروی گوشزد به مسئولان باشد، اما در بسیاری از موارد، شبکههای اجتماعی از آن پیشی میگیرند.
وی تصریح میکند: بازدیدهای مجازی از نمونههایی است که به وسیله فناوری میتوان از ابنیه تاریخی دیدن کرد؛ این روش میتواند موجب کاهش حضور گردشگران شود وبا اینکه حس و حال بازدید حضوری حاصل نمیشود، فرصتی برای کاهش هزینه ناشی از سفر خواهد بود، بنابراین باید از فناوریهای نوین و گردشگری مجازی نیز استفاده شود.
استاد دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس گردشگری بیان میکند: هرچند در ایران تعدادی از بناها پایگاههای اطلاعرسانی همراه با استفاده از فناوریهای نوین برای نمایش اثر دارند، اما این روش میتواند بهصورت کارآمدتری بهعنوان روش جنبی بازدید از بناها مورد استفاده قرار گیرد.
به گزارش ایمنا، حفاظت از آثار تاریخی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی، نیازمند عزمی ملی و بینالمللی است که علاوهبر تقویت قوانین و نظارت کافی، مستلزم فرهنگسازی، استفاده از فناوریهای نوین و مشارکت بخش خصوصی است. ضعف مدیریت، کمبود بودجه و نبود آگاهی عمومی از جمله چالشهای پیشرو در حفظ این میراث ارزشمند محسوب میشود که با برنامهریزی دقیق، نظارت مستمر و بهرهگیری از تجارب جهانی میتوان از تخریب بیشتر آنها جلوگیری کرد.
نظر شما