به گزارش خبرگزاری ایمنا، در عصر فناوری و ارتباطات دیجیتال، پدیدهای به نام «مهمانگریزی» یا «ترس از مهمان» در حال گسترش است؛ این پدیده که به طور خاص در میان نسل جوان شیوع بیشتری پیدا کرده، نشاندهنده تغییرات عمیق در الگوهای تعاملات اجتماعی جامعه معاصر است؛ این تغییر رفتار اجتماعی، که در تضاد آشکار با سنتهای کهن مهماننوازی ایرانی قرار دارد، به یک چالش جدی در روابط اجتماعی تبدیل شده است.
مهمانگریزی از منظر روانشناختی، نوعی اضطراب اجتماعی محسوب میشود که در آن فرد نسبت به پذیرش مهمان و قرار گرفتن در موقعیتهای اجتماعی که نیاز به میزبانی دارد، واکنش منفی نشان میدهد؛ این واکنشها میتواند شامل استرس، اضطراب، ناراحتی و حتی ترس باشد. ریشههای این پدیده را میتوان در عوامل متعدد روانی (مانند کمالگرایی و ترس از قضاوت شدن)، اجتماعی (تغییر در الگوهای ارتباطی) و اقتصادی (مشکلات مالی و هزینههای پذیرایی) جستوجو کرد.
گسترش شهرنشینی و به ویژه آپارتماننشینی، یکی از عوامل مهم در تشدید این پدیده است؛ فضاهای کوچکتر زندگی، افزایش ساعات کاری و مشغلههای روزمره و تمایل روزافزون به حفظ حریم خصوصی، موجب شده است که افراد ترجیح دهند اوقات خود را در تنهایی و آرامش سپری کنند؛ این تغییر سبک زندگی منجر به کمرنگ شدن مهمانیهای سنتی و دورهمیهای خانوادگی شده و جای خود را به ارتباطات مجازی و دیدارهای کوتاهمدت در فضاهای عمومی مانند کافهها و رستورانها داده است.
این تحول در نگرشها و رفتارهای اجتماعی، پیامدهای گستردهای برای جامعه به همراه داشته است؛ کاهش روابط چهره به چهره، ضعیف شدن پیوندهای خانوادگی و خویشاوندی و افزایش انزوای اجتماعی از جمله این پیامدها هستند؛ این تغییرات عمیق اجتماعی، ضرورت مطالعات روانشناختی و جامعهشناختی گستردهتر را برای درک بهتر این پدیده و یافتن راهکارهای مناسب برای مدیریت آن دوچندان کرده است.
بسیاری از افراد به دلیل ترس از قضاوت شدن و نگرانی از برآورده نکردن انتظارات دیگران، از پذیرش مهمان اجتناب میکنند
زهره سادات کاظمی، روانشناس و مشاور تربیتی در گفتوگو با خبرنگار ایمنا به بیان ریشههای «مهمان گریزی» میپردازد و اظهار میکند: مهمانگریزی اغلب ریشه در تجربیات منفی گذشته، کمالگرایی افراطی و اضطراب اجتماعی دارد.
وی میافزاید: بسیاری از افراد به دلیل ترس از قضاوت شدن و نگرانی از برآورده نکردن انتظارات دیگران، از پذیرش مهمان اجتناب میکنند؛ این موضوع میتواند با احساس ناکافی بودن امکانات یا فضای منزل نیز تشدید شود.
این روانشناس و مشاور تربیتی با اشاره به تأثیر شبکههای اجتماعی بر مهمانگریزی تصریح میکند: رسانههای اجتماعی با نمایش خانههای لوکس و مهمانیهای تجملاتی، استانداردهای غیرواقعی را به افراد تحمیل میکنند؛ این موضوع میتواند موجب شود، افراد از پذیرش مهمان به دلیل مقایسههای اجتماعی خودداری کنند.
وی درباره راهکارهای غلبه بر مهمانگریزی میگوید: برای غلبه بر مهمانگریزی، باید از کمالگرایی فاصله گرفت و پذیرفت که هر کس در حد توان خود میزبانی میکند، شروع با مهمانیهای کوچک و دوستانه میتواند گام مؤثری در این مسیر باشد.
کاظمی اضافه میکند: تمرین مهارتهای اجتماعی، کار روی عزت نفس و پذیرش خود و یادگیری مدیریت اضطراب از جمله راهکارهای مؤثر در درمان مهمانگریزی است.
این روانشناس و مشاور تربیتی تأکید میکند: والدین میتوانند با ایجاد تجربیات مثبت از مهمانی و میزبانی برای فرزندان و آموزش مهارتهای اجتماعی از سنین پایین، به پیشگیری از شکلگیری مهمانگریزی کمک کنند، همچنین مهم است که استرس و اضطراب خود را در زمان میزبانی به فرزندان منتقل نکنند.
افراد دچار اختلال زنوفوبیا از حضور در جمعهایی که افراد ناآشنا در آن حضور دارند، اجتناب میکنند
فاطمه خدادادی، روانشناس بالینی در گفتوگو با خبرنگار ایمنا درباره ابعاد روانشناختی مهمانگریزی و ارتباط آن با بعضی از اختلالات حوزه روانشناسی، اظهار میکند: مهمانگریزی، پدیدهای که در سالهای اخیر به دلایل مختلف از جمله شیوع اختلالات روانشناختی، بیش از پیش در جامعه نمود پیدا کرده است؛ این عارضه، که با ترس و اضطراب شدید از حضور در جمع و تعامل با دیگران همراه است، میتواند ریشه در اختلالات مختلفی همچون زنوفوبیا، آنتروپوفوبیا و اختلال اضطراب اجتماعی داشته باشد.
وی با تشریح مفهوم زنوفوبیا میافزاید: زنوفوبیا، به ترس و نفرت از افراد غریبه و ناآشنا اشاره دارد؛ این اختلال میتواند ناشی از تجربیات منفی گذشته، تعصبات فرهنگی یا حتی ترس از ناشناختهها باشد؛ افراد مبتلا به زنوفوبیا، بهطور معمول از حضور در جمعهای ناآشنا اجتناب میکنند و در تعامل با افراد جدید، دچار اضطراب و ترس شدید میشوند، این ترس میتواند به مهمانگریزی منجر شود؛ زیرا فرد از حضور در جمعهایی که افراد ناآشنا در آن حضور دارند، اجتناب میکند.
این روانشناس بالینی با اشاره به آنتروپوفوبیا یا ترس از انسانها میگوید: آنتروپوفوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از انسانها همراه است؛ افراد مبتلا به این اختلال از حضور در هر جمعی حتی جمعهای آشنا اجتناب میکنند.
خدادادی خاطرنشان میکند: اختلال آنتروپوفوبیا میتواند به انزوای اجتماعی شدید و مهمانگریزی مطلق منجر شود؛ زیرا فرد، از هرگونه تعامل با انسانها، حتی نزدیکترین افراد زندگیاش، اجتناب میکند.
اختلال اضطراب اجتماعی و ارتباط آن با مهمان گریزی؛ ترس از قضاوت و تحقیر
وی با اشاره به اختلال اضطراب اجتماعی یا ترس از قضاوت و تحقیر در جمع اظهار میکند: اختلال اضطراب اجتماعی، یکی از شایعترین اختلالات اضطرابی است که با ترس شدید از قضاوت و تحقیر در موقعیتهای اجتماعی همراه است؛ افراد مبتلا به این اختلال، از حضور در جمعها به ویژه جمعهای ناآشنا، اجتناب میکنند، زیرا میترسند که مورد قضاوت منفی دیگران قرار گیرند، این ترس میتواند به مهمانگریزی منجر شود؛ زیرا فرد، از حضور در جمعهایی که ممکن است مورد قضاوت قرار گیرد، اجتناب میکند.
این روانشناس بالینی به ارتباط مستقیم بین اختلالات روانشناختی و مهمانگریزی اشاره کرده و میگوید: اختلالات روانشناختی، به ویژه اختلالات اضطرابی، میتوانند به مهمانگریزی منجر شوند؛ افراد مبتلا به این اختلالات، به دلیل ترس و اضطراب شدید، از حضور در جمعها اجتناب میکنند و به تدریج، روابط اجتماعی خود را از دست میدهند، مهمانگریزی، میتواند پیامدهای ناگواری از جمله انزوای اجتماعی، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات در روابط بین فردی برای فرد به همراه داشته باشد.
خدادادی به راهکارهای پیشگیری و درمان مهمانگریزی میپردازد و تأکید میکند: مهمانگریزی، قابل پیشگیری و درمان است؛ اولین قدم، مراجعه به روانشناس بالینی است؛ روانشناس، با بررسی دقیق وضعیت فرد، میتواند اختلال زمینهای را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند.
وی خاطرنشان میکند: درمان شناختیرفتاری، یکی از مؤثرترین روشهای درمان اختلالات اضطرابی و مهمانگریزی است؛ در این روش، فرد یاد میگیرد که افکار منفی و الگوهای رفتاری ناسالم خود را شناسایی و تغییر دهد.
روانشناس بالینی درباره اهمیت حمایت خانواده و دوستان در فرایند درمان بیان میکند: حمایت خانواده و دوستان، میتواند به فرد کمک کند تا بر ترس و اضطراب خود غلبه کند و به تدریج، روابط اجتماعی خود را بهبود بخشد.
وی میگوید: مهمانگریزی، یک اختلال جدی است که نیاز به درمان تخصصی دارد؛ با مراجعه به روانشناس بالینی و دریافت درمان مناسب، میتوان بر این اختلال غلبه کرد و به زندگی اجتماعی سالم و فعال بازگشت.
بنابر آنچه گفته شد، مهمانگریزی به عنوان یک پدیده نوظهور اجتماعی، نیازمند توجه جدی و مداخلات تخصصی است؛ این چالش که میتواند ریشه در اختلالات مختلف روانشناختی مانند زنوفوبیا و اضطراب اجتماعی داشته باشد، با درمانهای تخصصی مانند شناخت درمانی و حمایت خانواده قابل مدیریت است؛ برای حفظ سلامت روان جامعه و تداوم سنتهای ارزشمند مهماننوازی ضروری است که به این پدیده به صورت علمی و تخصصی پرداخته شود.
نظر شما