به گزارش خبرگزاری ایمنا از قزوین، اگر تا امروز گذرتان به محله قدیمی راهری قزوین افتاده باشد، بدون شک مسجد زیبا و تاریخی «سنجیده» نظر شما را به خود جلب کرده است، مسجدی که دارای پیشینه غنی معماری، مورد احترام مردم شهر و نماد تاریخی و مذهبی محله راهری است.
این مسجد کوچک از غرب و شرق به دو گذر مشرف بوده و در هر ضلع دارای سه راه ارتباطی است. مسجدی که با وجود قدمت بالا و ویژگیهای کمنظیرش از نگاه گردشگران مهجور مانده و امروز تنها همدم این مسجد افرادی هستند که برای خواندن نماز جماعت به این عبادتگاه کهن پای میگذارند. همچنین به تازگی یک فرهنگسرا در مقابل این مسجد ساخته شده که تا حدی فعالیتهای فرهنگی محله را سامان بخشیده است.
وجه نامگذاری و تاریخچه بنا
ابراهیم پیلهوریها، کارشناس آثار تاریخی درباره وجه نامگذاری این مسجد به خبرنگار ایمنا میگوید: دلیل نامگذاری این مسجد که قزوینیها به آن «سنجده مسجد» هم میگویند، معماری و مهندسی سنجیده آن است. البته بعضی از قدیمیهای محل هم اعتقاد دارند که نام این مسجد مخفف واژه «سنگ چیده» بوده است؛ چراکه پی و شالوده بنا از تکههای سنگ «لاشه» ساخته شده است.
وی با اشاره به تاریخچه ساخت این بنا میافزاید: این مسجد کهن و قدیمی در دوره سلجوقی ساخته شده که البته معلوم نیست چه کسی بانی ساخت آن بوده است، با این حال سبک معماری آن نشان میدهد که این بنا در ابتدا آتشکده بوده و بعد به مسجد مبدل شده است.
کارشناس آثار تاریخی با بیان اینکه مسجد سنجیده گنبدخانه مربعی شکل دارد، عنوان میکند: در گذشته در ضلع شمالی این مسجد مدرسهای بوده که امروزه از بین رفته است و به جز چند طاق نما اثر دیگری از آن باقی نمانده است؛ طاق نماهایی که شباهت زیادی به طاق نماهای مسجد-مدرسه صالحیه (بنای دیگر دوره سلجوقی) دارند.
پیلهوریها با اشاره به کتیبه معروفی که در این مسجد قرار دارد، تاکید میکند: در فضای داخلی مسجد کتیبهای از کاشی فیروزهای رنگ وجود دارد که یکی از دعاهای حضرت علی (ع) روی آن نگاشته شده است، البته بیشتر این کتیبه نوشته خراب شده و فقط سه قطعه آن باقی مانده است که یکی از آنها در موزه سنگ مسجد جامع قزوین نگهداری میشود.
اسرار مسجد سنجیده
این فعال فرهنگی درباره روایتهای مختلفی که در مورد مدفون شدن پیکر «حسن صباح» در این مسجد وجود دارد میگوید: در طبقه زیرزمین این مسجد مزاری وجود دارد که بر روی سنگ آن نام حسن نگاشته شده و عدهای باور دارند که این مزار، گور حسن صباح، رهبر فرقه اسماعیلیه است. البته این فرضیه در پژوهشهای تاریخی تأیید نشده است.
پیلهوریها با تاکید بر اینکه اسرار این سنگ مزار همچنان مکتوم و ناگشوده باقی مانده است، خاطرنشان میکند: برخی از قدیمیهای محله راه ری اعتقاد دارند که یکی از عارفان بزرگ قزوینی در این مکان مدفون شده است که هویت این عارف بر هیچ کسی معلوم نیست و از رازهای دیگر مسجد سنجیده است.
وی ادامه میدهد: یکی از این خرافات این بود که افراد سنگهای کوچکی را با خود به زیرزمین مسجد میآوردند و معتقد بودند که اگر این سنگها به دیوار مسجد بچسبد، نذرشان برآورده میشود، همچنین برخی با خود پارچههایی میآوردند و در کنار سنگ مزار مذکور آویزان میکردند.
گنبد آجری؛ مهمترین شاخصه بنا
سیدمحسن حسینی، کارشناس معماری هم با یادآوری اینکه مسجد سنجیده به نسبت قدمت و جایگاه تاریخیاش کمتر مورد توجه قرار گرفته است، به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: اگرچه سنگ بنای این مسجد در زمان سلجوقیان گذاشته شده، اما محراب آن در دوره صفوی ساخته و به بنا اضافه شده است. همچنین دو قوس آجری مسجد در زمان قاجاریان ساخته شدهاند.
وی مهمترین شاخصه این مسجد را گنبد آجری آن میداند و تاکید میکند: مسجد سنجیده از معدود مساجد باقی مانده با گنبد آجری در ایران است که گنبد آن در مقایسه با دیگر مساجد دوره سلجوقی از زیبایی چشمگیری برخوردار است. همچنین مناره کوتاه و مقرنسکاریهای زیر گنبد بر جلوه و شکوه آن افزوده است.
کارشناس معماری با بیان اینکه در میانه صحن این مسجد، حوض آب لوزی شکلی قرار دارد که در دوره قاجار ایجاد شده است، تصریح میکند: طاق اصلی این مسجد که مخروطی شکل و بسیار بلند است، شباهت بالایی به طاق آتشکدههای دوره ساسانیان دارد، این مسجد دارای سردابهای است که شباهت بسیاری به معابد مهری ایران باستان دارد.
بیتوجهی به ارزشهای مسجد سنجیده
این معمار قزوینی با انتقاد از بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری به ظرفیتهای این مسجد تاریخی، میگوید: با اینکه مسجد سنجیده از ظرفیتهای بالایی برای توسعه و ساماندهی برخوردار است، اما تاکنون هیچ اقدامی برای محافظت از آن صورت نگرفته و مانند یک مسجد نوساز و فاقد ارزش تاریخی با آن برخورد میشود.
حسینی با تاکید بر لزوم شناساندن ارزشهای معماری و ظرفیتهای گردشگری این بنا، اضافه میکند: کمتر مسجدی مانند سنجیده در جهان سراغ داریم که معماری آن در طول دورههای مختلف تکمیل شده باشد و عجیب اینکه مسئولان شهرداری چطور اجازه ساخت یک مجتمع مسکونی زشت و غیراستاندارد در کنار این مسجد را صادر کردهاند؟
وی با تاکید بر اینکه باید بافت تاریخی محله راه ری متناسب با بناهایی مانند مسجد سنجیده و آب انبار سردار حفظ میشد، ادامه میدهد: در نوسازی این محله به تنها چیزی که توجه نشده، ارزش و قدمت تاریخی چنین بناهایی بوده، بنابراین لازم است که ساختمانهای اطراف این بناها به مرور تغییر شکل پیدا کند و با زیباییهای مسجد سنجیده و آب انبار سردار هماهنگ شود تا بتوان اقتصاد محله اصیل راهری را احیا کرد.
نظر شما