به گزارش خبرگزاری ایمنا از کردستان، منابع طبیعی، نقش حیاتی در بقای انسان و سایر موجودات زنده ایفا می‌کند. این منابع، شامل آب، خاک، جنگل‌ها، مراتع، معادن و تنوع زیستی، هر کدام به نحوی در تأمین نیازهای اساسی ما و حفظ تعادل اکوسیستم‌ها نقش دارند.
مساحتی بالغ بر ۱۳٥ میلیون هکتار، حدود ۸۲ درصد از پهنه کشور را منابع طبیعی شامل می‌شود که در مقیاس کوچک‌تر از پهنه ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار هکتاری استان کردستان نیز ٦۲ درصد یعنی سطحی بالغ بر یک میلیون و ۷٤۰ هزار هکتار از مساحت استان را پوشش جنگلی و مرتعی بە خود اختصاص داده است.
از یک میلیون و ۷٤۰ هزار هکتار پوشش طبیعی استان کردستان، ۳٤۰ هزار هکتار آن حدود ۱۳ درصد پوشش جنگلی است که در شهرستان‌های مریوان، بانه، سروآباد و بخشی از کامیاران و سنندج واقع شده و همچنین ٤٨ درصد از پهنه استان یعنی بالغ بر یک میلیون و ٤۰۰ هزار هکتار آن را نیز مراتع بە خود اختصاص داده است.
استان کردستان همچنین سرشاخه پنج حوزە آبخیز در کشور است کە سالانە بین ۳۰۰ تا ٥۰۰ میلی‌متر بارندگی داشته و حدود شش الی هفت میلیارد مترمکعب رواناب سطحی از استان کردستان بە پنج حوزە آبخیز اصلی کشور، جاری می‌شود.
طبیعت استان کردستان جزو طبیعت‌های کم‌نظیر بوده که این استان را به یک استان گردشگرپذیر و تفرجگاهی در سطح کشور تبدیل کرده است کە نقش فزایندەای در رونق صنعت گردشگری و اکوتوریسم دارد.
از آنجایی که توسعه و استقلال هر کشور بە امنیت زیستی و غذایی آن منطقە وابسته است و لازمه پایداری امنیت زیستی و غذایی یک منطقه نیز حفظ منابع پایە آب، خاک و پوشش گیاهی است، بالاترین رسالت و وظیفه اساسی سازمان منابع طبیعی حفظ همین منابع پایە است.
«بهزاد شریفی‌پور» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در بازدید از خبرگزاری ایمنا کردستان به بیان ظرفیت‌ها، مسائل و چالش‌های حوزه منابع طبیعی استان از جمله جنگل‌های بلوط، وضعیت آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع، زمین خواری و تصرف و قاچاق چوب پرداخت که در ادامه می‌خوانید.
ایمنا: چه تعداد گونه گیاهی تاکنون در استان کردستان شناسایی شده است؟
شریفی‌پور: از ۸۰۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده در کشور، استان کردستان خواستگاه اولیه حدود ۲۰۰۰ گونه است که به عنوان مثال گون و بلوط، دو نوع از گونه‌های منحصربفرد و خاص منطقه کردستان در مراتع و جنگل‌ها هستند.
ایمنا: خاصیت جنگل‌های بلوط برای استان کردستان چیست؟
شریفی‌پور: ۸۵ درصد از جنگل‌های زاگرس از پهنه ۱۱ استان زاگرس‌نشین کشور و به ویژه استان کردستان مربوط به گونه‌های بلوط و بلوط‌زا است که این بلوط‌ها چند هزار سال قدمت تاریخی دارند و ۴۲ درصد آب شیرین کشور را تأمین می‌کنند که کردستان نیز سر منشأ تولید هفت درصد از روانآب‌های شیرین کشور است.
به بلوط‌زارها سد طبیعی کوچک نیز گفته می‌شود که علاوه بر جلوگیری از فرسایش خاک، مقابله با ریزگردها و کاهش شدت ویرانگری‌های سیل، محصولات فرآوری زیادی نیز از آن تولید می‌شود.
از آنجایی که بلوط‌ها باعث خنک شدن جو هوا می‌شوند، به همین دلیل در شهرستان‌های بانه و مریوان به ویژه در مریوان، ما سالانه بالای ۱۰۰۰ میلی‌متر بارندگی را داریم که دلیل این نزولات آسمانی هم پوشش گیاهی طبیعی خاص این منطقه است.
ایمنا: با توجه به روند پیری و زوال جنگل‌های بلوط، چه طرحی برای حفظ آن‌ها در نظر دارید؟
شریفی‌پور: همانگونه که گفته شد عمر جنگل‌های بلوط از هزار سال نیز فراتر می‌رود و در کنار پدیده‌ای مانند زمین خواری، تخریب و تصرف، قاچاق چوب و کوره زغال، آفتی به نام پروانه جوانه خوار نیز حیات بلوط‌ها را تهدید می‌کند که به دلیل تغییرات اقلیمی و تغییر در بارندگی‌ها این آفت نیز بیشتر می‌شود. در حال حاضر استان‌های ایلام و کرمانشاه با این پدیده مواجه هستند و جنگل‌های بلوط استان کردستان نیز از این پدیده در امان نیستند که باعث زوال بلوط زارها می‌شود.
حریق و همچنین وجود ریزگردها که منشأ آن کشورهای عربی است نفس بلوط‌ها را به تنگ آورده است و از آنجایی که بلوط‌ها سد محکمی در مقابل این ریزگردها هستند و مانعی برای ورود ریزگردها به استان‌های دیگر هستند، در نهایت بلوط‌ها به سبب خاصیت بسیاری که دارند و نقش مؤثری که در منابع طبیعی دارند نیازمند مراقبت و حفاظت هستند.
طرح جنگلداری اجتماعی را سازمان منابع طبیعی کشور در این راستا اجرایی کرده است و قصد دارد که از ظرفیت آحاد مردم، سازمان‌های مردم نهاد و جنگلداران در راستای صیانت از منابع طبیعی استفاده کند که استان کردستان نیز جزو ۱۱ استان پایلوت این طرح است.
در حال حاضر در نقاطی از بانه و مریوان کار مطالعاتی طرح حمایتی جنگلداری اجتماعی اجرایی شده است و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور نیز برای جمع‌بندی استان‌های زاگرس نشین، تعیین اعتبارات، نقش دستگاه‌های دولتی و مردم نهاد پای کار آمده تا جان بلوط‌های زاگرس را نجات دهند.
ایمنا: امسال چند فقره آتش سوزی در سطح مراتع و جنگل‌های استان داشته‌ایم؟
شریفی‌پور: با توجه به افزایش حدود چهار تا هشت برابری بارندگی‌ها در سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن، پوشش گیاهی افزایش یافته بود و امسال نیز شاهد آتش سوزی‌ها در مناطق مختلف استان بودیم. سال گذشته در شهر مریوان بیش از ۱۲۰۰ هکتار آتش‌سوزی داشتیم که امسال ۵۰ درصد کاهشی بوده است.
در سال جاری ۲۴۶ فقره حریق را در سطحی بالغ بر ۳۱۶۵ هکتار از مراتع و جنگل‌های استان داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته در تعداد فقرات آتش سوزی، سه درصد و در بُعد مساحت، شش درصد کاهش را داشته‌ایم.
اقدامات پیشگیرانه خوبی در بحث مهار آتش سوزی‌ها انجام شده است، امسال جنگلبانان و دیده‌بان‌ها را در مناطقی که مستعد آتش سوزی هستند به کار گرفتیم و با استفاده از توان فرمانداری‌ها و دمنده‌هایی که در اختیار داشتیم بیشتر آتش در نطفه خاموش شد. با اعتباری که در سال جاری به سمت منابع طبیعی استان سوق داده می‌شود به سمت خرید تجهیزات اطفای حریق و همچنین تجهیز سازمان‌های مردم نهاد به دمنده‌ها حرکت خواهیم کرد.
ایمنا: میزان قاچاق چوب و تصرف و تخریب منابع طبیعی استان کردستان چه مقدار بوده است؟
شریفی‌پور: در مجموع سال جاری حدود ۲۲۳۹ پرونده تخریب و تصرف در استان کردستان داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۷ درصد افزایش داشته است، از این مقدار ۲۰۰۳ پرونده تخریب و تصرف و دست‌اندازی بوده که بالغ بر ۲۱۹۸ هکتار تصرف شده بود و پرونده‌های آنان به مراجع قضائی ارجاع داده شد.
حدود ۱۳۲۱ فقره حکم قضائی توسط مراجع قضائی برای رفع تصرف طبیعی در سطحی بالغ بر ۱۰۷۵ هکتار در استان صادر شد که به نفع بیت‌المال بررسی و به عرصه ملی بازگشت داده شد.
همچنین ۷۰ فقره محموله قاچاق چوب، ۱۶۰۰ کیلوگرم مکشوفات زغال و کوره‌های زغال و بیش از ۴۶۰۰ کیلوگرم محصولات فرعی را در استان کردستان داشتیم.
ایمنا: استان کردستان در حوزه کاشت و تولید نهال در راستای تحقق طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال در کشور چه اقداماتی انجام داده است؟
شریفی‌پور: با توجه به هدف‌گذاری صورت گرفته، در استان کردستان سالی ۳ میلیون اصله نهال کاشت و تولید می‌شود که بعد از چهار سال به ۱۲ میلیون اصله می‌رسد.
در سال ۱۴۰۲، بالغ بر سه میلیون اصله تولید شد که از این سه میلیون، یک میلیون و ۴۰۰ هزار اصله آن به زراعت چوب اختصاص داشت. زراعت چوب یک گونه صنوبر تبریزی و در واقع چنار محلی است که متقاضیان آن خود صاحبان اراضی شخصی هستند که هدف از اجرای این طرح کمک به معیشت بهره‌بردار، کاهش فشار از سطح اراضی جنگلی، مبارزه با قاچاق چوب و تأمین مواد اولیه صنایع سلولزی چوب و کاغذسازی در کشور است.
از سال ۱۳۹۷ که طرح تنفس جنگل‌های شمال متوقف شد همه به سوی زاگرس سرازیر شدند و متأسفانه هر روز و هر شب همکاران ما در سازمان منابع طبیعی درگیر پدیده شوم قاچاق هستند که این زراعت چوب در اصل می‌تواند بعد از چهار سال ما را در حوزه تولیدات چوبی به خودکفایی برساند.
در سال ۱۴۰۲ همچنین یک میلیون و ۶۰۰ هزار اصله نهال باقی‌مانده از سه میلیون اصله نهال تولید شده سهم دهیاران، شهرداری‌ها و شوراهای استان بود که آن نهال‌ها را توزیع و در سامانه ساتک هم ثبت کردیم.
در گذشته نهال‌های تولید شده را در روز درختکاری، توزیع و کاشت می‌کردیم، اما دو سالی است که پس از پایان ماه آبان تا اوایل فروردین، شروع به توزیع و کاشت نهال در سطح استان می‌کنیم.
سال جاری نیز بیش از سه میلیون نهال در استان کردستان تولید شده که دو میلیون آن به زراعت چوب اختصاص دارد. تا امروز بالغ بر یک میلیون اصله نهال زراعت چوب در اختیار متقاضیان قرار داده شده است و یک میلیون دیگر نیز رایگان تا اواخر اسفند ماه توزیع خواهد شد و مابقی نیز سهم شهرداری‌ها فرمانداری‌ها در راستای طرح هوای پاک و کمک به توسعه فضای سبز در استان است.
در این طرح ۱۲ گونه گیاهی در سه نهالستان دولتی استان تولید می‌شود که شامل صنوبر تبریزی، بلوط، بنه، زالزالک، گلابی وحشی، سرو خمره‌ای و نقره‌ای، افرا، اقاقیا، زبان گنجشک، توت، سنجد و ارغوان است که در نهالستان‌ها تولید کرده‌ایم و به صورت رایگان در اختیار متقاضیان قرار داده می‌شود.
ایمنا: اصلی‌ترین چالش و مشکل سازمان منابع طبیعی را در چه حوزه‌ای می‌دانید؟
شریفی‌پور: در حوزه پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری ۳۳ درصد پهنه استان را مطالعه کرده‌ایم اما تا حالا توانسته‌ایم ۲۶ درصد آن را اجرایی کنیم. اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری نیازمند اعتبارات ویژه ملی است تا بتوانیم آن‌ها را در سطح استان اجرایی کنیم که در سطح بیش از دو میلیون هکتار از استان نیاز است که پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری اجرایی شود.
در حال حاضر در ۱۰۰ هزار هکتار از سطح شرق استان یعنی در قروه و دهگلان توانسته‌ایم پروژه‌های آبخوان داری را اجرایی کنیم که ۵۰ تا ۷۰ میلیون مترمکعب کارکرد اکولوژیکی دارند و با یک بار بارندگی ۳۰۰ میلیمتری در سال می‌تواند کسری مخزن ما را جبران کند.
برای اجرای این پروژه‌ها به اعتبارات ویژه‌ای نیازمند هستیم، زیرا اعتبارات قطره چکانی جوابگوی حفاظت و صیانت از عرصه‌های منابع طبیعی استان نیست. همچنین ما در بحث صیانت و حفاظت از عرصه‌های طبیعی استان نیازمند کمک آحاد جامعه هستیم چون در حال حاضر کمبود نیرو داریم.
کارهای شاخصی که منابع طبیعی استان کردستان در پیش گرفته، این است که سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌های غیر دولتی را در امر حفاظت و صیانت از عرصه‌های منابع طبیعی پای کار بیاورد که این افراد در امر اطفا حریق دوشادوش همکاران ما در منابع طبیعی تلاش می‌کنند و ناظر استان در امر تولید نهال، غرس، کاشت و حفاظت و نگهداری هستند.
همچنین از ظرفیت رسانه‌ها نیز استفاده کرده‌ایم و جشنواره منابع طبیعی و رسانه یکی از مهم‌ترین اقدامات منابع طبیعی در راستای ترویج فرهنگ حفاظت و صیانت از منابع طبیعی بوده است که در سال آینده، چهارمین دوره آن در استان کردستان برگزار می‌شود و به زودی پوستر آن رونمایی و بعد از اعلام فراخوان در پایان اردیبهشت ماه اختتامیه آن برگزار خواهد شد.
باید همه در امر حفظ و صیانت از منابع طبیعی استان پای کار باشند و حداقل به عنوان میراث‌دار گذشتگان، امانتدار خوبی برای آیندگان باشیم.
نظر شما