به گزارش خبرگزاری ایمنا از اردبیل، این خطه، دیاری کهن با ریشههای عمیق در تاریخ و فرهنگ که نامش با معنویت و ارادت گره خورده است، اینجا، جایی است که عطر ایمان در کوچههایش پیچیده و صدای دعا و نیایش در شبهایش طنینانداز است.
رمضان که از راه میرسد، حال و هوای این شهر دگرگون میشود، گویی جان شهر تازه میشود و دلها به سوی رحمت الهی پر میکشند.
در اردبیل، رمضان تنها یک ماه روزهداری نیست، بلکه فصلی از همدلی، مهربانی و یادآوری مسئولیت انسان در قبال همنوعان است، آئینهای رمضان در این دیار، پیوندی عمیق با سنتهای دیرینه و روحیه نوعدوستی مردم دارد، از روزهای پیش از آغاز ماه مبارک، اردبیلیها رسم دیرین دلجویی و همدردی را بهجا میآورند، خانوادههایی که عزیزانشان را از دست دادهاند، در این روزها تنها نمیمانند، همسایگان و بستگان به خانههایشان میآیند تا در این روزهای پررحمت، غبار اندوه را از دلهایشان بزدایند.
با طلوع هلال ماه مبارک، شهر رنگی دیگر میگیرد، سفرههای افطار، بوی نان تازه، خرما و آش دوغ، صدای مناجات در شبهای زنده و نورانی، همه و همه نشانی از این دارد که رمضان در اردبیل، چیزی فراتر از یک فریضه دینی است؛ این ماه، فرصتی برای نزدیکتر شدن دلها، برای زدودن غبار کینه و برای گشودن دریچهای تازه از عشق و ایمان به روی زندگی است.
شرح قرآن، نهجالبلاغه و متون عرفانی از آئینهای ماه مبارک رمضان است
توحید دلاور قوام، معاون میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل با اشاره به آئینهای ماه رمضان در این خطه به خبرنگار ایمنا میگوید: در زمان قدیم نظافت و تنظیف مساجد برای استقبال از ماه مبارک رمضان مرسوم بوده است، به ویژه بانوان هر محله به صورت جمعی در جهت تنظیف مساجد اقدام میکردند.
وی میافزاید: تهیه اقلام موردنیاز مردم در ماه رمضان اقدامی بود که متناسب با وضعیت جغرافیایی و غذایی اردبیل در روزهای مانده به ماه رمضان انجام میشده است که با توجه به وضعیت جوی اردبیل، بیشتر غذاهای گرم مزاج تهیه میکردند، بهطور مثال «مربای گل» که در اردبیل معروف است و گل محمدی در خرداد رشد میکند و مردم آن را ذخیره میکردند تا برای ایام ماه مبارک تا آن زمان مربای گل تهیه کنند.
معاون میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل اضافه میکند: در بحث مسائل معنوی، مناجاتخوانی جز رسوم بسیار غنی اردبیل است که در حال حاضر این امر به فراموشی سپرده شده است، در زمان قدیم مناجاتخوانهایی بودند که در پشتبام منازل تا هنگام سحر مناجاتخوانی میکردند، از جمله مناجاتخوانهای معروف «مرحوم شیخ کریم مؤذن» بودند که تا سحرگاه مناجات میگفتند.
دلاور قوام ادامه میدهد: تا سحر برنامههای معنوی در اردبیل برگزار میشد و دورهخوانی قرآن جز برنامههایی است که در حال حاضر در خانهها و محلات کمرنگ شده است و هدیه قرآن به اموات آن جمع یا خانوادههایی که مشغول دورهخوانی قرآن بودند، مرسوم بوده است.
معاون میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل بیان میکند: بسیاری از این آئینها نسبت به دوران گذشته کمرنگتر شده است؛ جلسات معرفتی، جز این رسم و رسومات است که با توجه به جو معرفتی در اردبیل بحثهای شرح قرآن و شرح نهج البلاغه و متون عرفانی از اصلهای مسلم آئینهای رمضان در اردبیل بود.
مردم، بهترین نگهبانان و حافظان آداب و رسومهای معنوی هستند.
وی ادامه میدهد: برپایی سفرههای افطار به ویژه در بین خانوادههای مرفه برای صلهارحام جز آئینهای رمضان بود، در محلات متمول برای گروههای کمدرآمد سفرههای احسان و بستههای حمایتی در اشکال مختلف انجام میشد که در حال حاضر نیز توسط خیران این اقدامات انجام میشود.
دلاور قوام تشریح میکند: از دیگر مراسمها در این ماه، بحث بیدار شدن در سحری بود، در زمان قدیم در کوچهها افرادی بودند که در سحرگاه نزدیک به اذان یکی یکی در خانهها را میزدند و افراد را برای سحری بیدار میکردند، این افراد انسانهای موجه و صالح آن محلات بودند که به لحاظ اجتماعی مقبولیت داشتند و در کنار بحث بیدار کردن برای سحری، این کار بهانهای بود برای اینکه از نیازهای ضروری و به ویژه از نیازهای غذایی افراد محله آگاه شوند و بتوانند در این ایام کمکرسانی کنند و نقش حمایتی داشته باشند.
وی میگوید: یکی دیگر از این برنامهها، حضور در منازل خانوادههای نو گذشتگان بود که به دلیل کثرت مشغله خیلی از این برنامهها جمع شدهاند، در روز دوم رمضان به اموات و منازل اموات سر میزدند و اهالی محلات به منازلی که تازه در گذشته داشتند سر میزدند و عید فطر به عنوان عید نو اموات بود که در مساجد محلات برنامههای یادبود برگزار میشده است.
معاون میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل در ارتباط با ایام رمضان در دوران صفویه میگوید: تالار دارالحفاظ که در مجموعه شیخ صفی است، از جهت علاقه خود شیخ صفی به نشر معارف قرآنی است، یعنی نه در ماه مبارک رمضان که در تمام طول سال در آن تالار جلسه قرائت و تفسیر قرآن برگزار میشده است و بعدها در دوران قاجار به تالار جنتسرا منتقل شد، در این تالار نیز منبرهای معرفتی توسط افرادی همچون میر آخر اوغلو و میرزا عبدالله مجتهد که در آنجا دفن شده است و از نواده مرحوم میرزا محسن مجتهد از اهالی طریقت و فقیه اعلم بودند، برگزار میشده است، در واقع این افراد در ایام رمضان و محرم در آنجا جلسات معرفتی پیرامون مباحث و ابعاد بحث توحیدی برگزار میکردند که این مباحث با گذر زمان کمرنگ شده و حتی قید شده است که سالها بعد از وفات شیخ در بالای سر آن شبانهروز قرآن خوانده شده است.
دلاور قوام اضافه میکند: باید مسائل اعتقادی همچون گذشته به خود مردم واگذار شود، آنها بهترین نگهبانان و حافظان این آداب و رسوم و به ویژه با محتوای معنوی هستند، احساس میشود در حال حاضر، دور شدن مردم از این برنامهها به کیفیت آنها تأثیر گذاشته است، یعنی آن شور و حال رمضان که در سالهای گذشته وجود داشت، در سالهای اخیر مقداری کمرنگ شده است.
معاون مدیرکل میراث فرهنگی میگوید: احیا یا از سر گرفتن این امر در گرو واگذاری صفر تا صد این مراسمها به مردم است که دوباره این آئینها از نو قوت پیدا کنند.
مناجاتخوانی در دلِ سحرهای اردبیل
اصغر تقیزاده شکیبا، مدیر مسئول بنیاد دایرةالمعارف و مرکز اسناد استان اردبیل نیز به خبرنگار ایمنا میگوید: ماه نورانی رمضان، توقفگاهی برای یک انسان مسلمان مسئول است تا با قرار گرفتن در شرایطی متفاوت از روزهای عادی که برایش سپری شده است بتواند عملکرد ۱۱ ماه گذشته خود را پیش رو بگذارد و آن را بررسی کند تا با درک شرایط گرسنگی و تشنگی به فکر انسانهای محروم جامعه باشد.
وی میگوید: در حقیقت ماه مبارک رمضان فرصتی است تا انسان اعمال گذشته خود را در طبق اخلاص بگذارد و خود را بررسی کند و برای خود یک نمره ارزیابی مناسبی را در نظر گیرد و فرصتی است برای دستگیری از نیازمندان شهر، اقوام، خویشان و کسانی که در اطراف ما هستند.
تقیزاده شکیبا میافزاید: بزرگترها معمولاً به کوچکترهای خودشان سر میزدند و در زمان افطار به خانه فرزندان خود میرفتند یا به خانه عزیزانی که در همسایگی آنها بودند، برای مراسم افطار میرفتند، خیلی از مردم سفره افطار را برای خود و خانواده، قوم و خویش و نیازمندان اهل محل پهن میکردند.
مدیر مسئول بنیاد دایرةالمعارف و مرکز اسناد استان اردبیل میگوید: در دهههای گذشته مردم برای این رفتارها ارزش و احترام خاصی قائل بودند، علاوه بر اینکه بزرگترها خود را مقید به روزهداری میدانستند و به آن به دیده احترام مینگریستند، روزه اولیها را هم تکریم میکردند و گاهی کودکان را به روزه کله گنجشکی تشویق میکردند و به آنها گوشزد میشد که روزهشما مورد قبول واقع میشود.
وی ادامه میدهد: اوباشلانلیخ یا سحری در گذشته که خبری از تکنولوژیهای امروزی نبود با دعا و مناجاتی که یکی از بزرگترها که از متقدمان و علاقهمندان بودند و در پشتبام خانههای خود به دعا مشغول بودند، شروع میشد و با آگاه کردن مردم برای سحری و افطار مردم را در جریان امور قرار میدادند.
شکیبا بیان میکند: گاهی اوقات همسایهها با ضربه به دیوار یا با بانگ بلند در کوچهها برای سحری همدیگر را آگاه میساختند، شبهای احیا با شکوه خاصی گرامی داشته میشد.
مدیر مسئول بنیاد دایرةالمعارف و مرکز اسناد استان اردبیل ادامه میدهد: در گذشته نانواییهای فطیر، بربری و سنگک خیلی شلوغ میشد، مردم در مقابل نانواییها تجمع میکردند و برای افطار خود نان تازه تهیه میکردند و نزدیک افطار شهر در سکوت کامل بود، زیرا در خانه همه، مراسم افطاری برگزار میشد و بعد از افطار تکاپوی مردم بیشتر میشد و دوباره مغازهها باز میشد تا پاسی از شب مردم در مساجد به سخنرانی خطبای معروف گوش میسپردند و برای مراسم سحری به منازل خود باز میگشتند.
وی میگوید: مردم ماه رمضان را گرامی میداشتند و امیدواریم که این مراسم و آئینهای سنتی به ذائقه نسل جدید ما نیز برسد.
به گزارش ایمنا، رمضان در اردبیل، تجلی همدلی، اخلاص و پیوندهای عمیق انسانی است، این ماه، فرصتی است که دلها به نور مهربانی روشنتر شوند و روحها به سوی تعالی پر بکشند، هنگامی که این ماه عزیز به پایان میرسد و مردم با شوق به استقبال عید فطر میروند، در اردبیل این شادی با یاد عزیزان درگذشته و احترام به سوگواران آمیخته است، زیرا مردم این دیار میدانند که عید واقعی زمانی است که هیچکس تنها نباشد و نور امید در دل همه بتابد. رمضان میآید و میرود، اما درسهایش در دلها ماندگار میماند، درسهایی از مهربانی، ایثار و پیوندی که هیچگاه گسسته نمیشود.
نظر شما