میناکاری؛ هنری از جنس آتش و خاک، میراثی زنده از تاریخ ایران

استاد رضا صنیع‌زاده هنرمندی است که با عشق و تعهد، هنر میناکاری را زنده نگاه داشته است؛ او از پیشینه خانوادگی، چالش‌ها و امیدهای این هنر اصیل می‌گوید و بر اهمیت نوآوری در حفظ میراث فرهنگی تأکید می‌کند.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، میناکاری، هنری که به «آتش و خاک» نیز معروف است، یکی از جلوه‌های درخشان فرهنگ و هنر ایران‌زمین به‌شمار می‌رود. این هنر با پیشینه‌ای کهن، از دوره ساسانیان تا امروز زنده مانده و بر تارک صنایع‌دستی ایران می‌درخشد؛ میناکاری به‌عنوان یکی از هنرهای دستی اصیل ایرانی، بیانگر ظرافت و زیبایی‌شناسی هنرمند و از سویی بازتابی از هویت فرهنگی و تاریخی ایران محسوب می‌شود.

هنرمندان میناکار، با استفاده از رنگ‌های درخشان و طرح‌های پیچیده، آثاری خلق می‌کنند که نه‌تنها چشم‌نواز، بلکه حامل پیام‌های فرهنگی و تاریخی عمیقی نیز هستند؛ این هنر که ریشه در تاریخ کهن ایران دارد، امروزه با چالش‌هایی همچون رقابت با محصولات صنعتی و کاهش علاقه نسل جوان به هنرهای سنتی روبه‌رو است.

بر همین اساس با توجه به اهمیت این هنر برجسته با هنرمند و استاد میناکاری رضا صنیع‌زاده به گفت‌وگو نشستیم؛ او از داستان ورودش به دنیای هنر، تأثیر پیشینه خانوادگی بر مسیر زندگی‌اش، و اهمیت حفظ و انتقال میراث فرهنگی سخن می‌گوید. وی با شرح فرایند پیچیده خلق یک اثر میناکاری، نشان داد که این هنر نه‌تنها نمایانگر زیبایی بصری است، بلکه پیوند عمیقی با هویت و تاریخ ایران دارد. در این مصاحبه به توصیه‌های او برای جوانان علاقه‌مند به این هنر پرداخته شده است و به دغدغه‌های او برای آینده هنر میناکاری اشاره شده است.

میناکاری، هنری از جنس آتش و خاک، میراثی زنده از تاریخ ایران

ایمنا: چطور فعالیتتان را در این هنر آغاز کردید؟

صنیع‌زاده: من در خانواده‌ای هنری به دنیا آمدم؛ خانواده‌ای که سابقه‌ای حدود ۲۰۰ سال در عرصه هنر دارد. از پدربزرگم تا جایی که اطلاع دارم، پیشینه هنری‌مان به اواخر دوران صفویه و اوایل حکومت کریم‌خان زند بازمی‌گردد. یکی از اجداد ما، مرحوم نجف نقاش‌باشی، در آن زمان استاد نقاشی بود. آثار ایشان در برخی موزه‌ها موجود است و با امضای «شاه نجف» شناخته می‌شود.

دو نسل بعد، این هنر به مرحوم شکرالله همایون، پدرِ پدربزرگ مادری‌ام، منتقل شد؛ ایشان هنرهای مختلف از جمله نقاشی و میناسازی را ادامه دادند و این روند تا پدرم ادامه پیدا کرد. مرحوم پدرم علاقه بسیاری به میناسازی داشتند و به این هنر روح تازه‌ای بخشیدند. آثارشان نه‌تنها زیبا، بلکه در بناهای مذهبی همچون درهای حرم حضرت معصومه (س) و کتیبه‌های اماکن مقدس نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

ایمنا: یعنی شما از همان ابتدا علاقه‌مند به این هنر بودید یا به‌دلیل پیشینه خانوادگی به سوی آن کشیده شدید؟

صنیع‌زاده: هر دو؛ وقتی در خانواده‌ای هنری بزرگ شوید، خواه‌ناخواه با این رشته‌ها آشنا و علاقه‌مند می‌شوید، اما از کودکی به هنر علاقه‌مند بودم، البته در کنار فعالیت‌های هنری، به تحصیلات دانشگاهی نیز پرداختم و در دانشگاه‌های مختلف همچون دانشگاه اصفهان، صنعتی اصفهان و علوم و صنایع دفاعی تدریس کردم. تخصصم در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی بود، اما هنر میناسازی همیشه بخش جدانشدنی از زندگی‌ام بوده است.

میناکاری، هنری از جنس آتش و خاک، میراثی زنده از تاریخ ایران

ایمنا: درباره فرایند خلق یک اثر میناکاری توضیح دهید.

صنیع‌زاده: میناسازی را گاهی هنر «آتش و خاک» می‌نامند؛ این فرایند با انتخاب فلزی خاص، همچون مس، نقره یا طلا، آغاز می‌شود. فلز به‌عنوان زیرساخت آماده می‌شود و سطح آن با لعاب پوشانده می‌شود.

این لعاب که از سنگ‌های معدنی و فلزات تهیه می‌شود، به‌صورت پودر درمی‌آید و با ترکیب با روغن یا آب روی فلز اعمال می‌شود. سپس کار وارد کوره می‌شود و در دمای ۶۰۰ تا ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد تثبیت می‌شود؛ پس از آن، هنرمند نقوش مورد نظر را با دقت روی سطح می‌کشد و دوباره در کوره قرار می‌دهد. این مراحل چند بار تکرار می‌شود تا اثر نهایی به‌دست آید. نتیجه کار به سفال یا چینی شبیه است، اما جنس و تکنیک آن به‌طور کامل متفاوت است.

ایمنا: الگوهای طراحی شما برگرفته از سنت است یا نوآوری‌های شخصی هم دارید؟

صنیع‌زاده: هر دو؛ ما از الگوهای سنتی الهام می‌گیریم، اما تلاش می‌کنیم نوآوری داشته باشیم. استادان قدیمی نیز همین‌طور بودند؛ ابتدا در سنت تبحر پیدا می‌کردند و سپس آثار جدید و خلاقانه‌ای خلق می‌کردند. حفظ سنت، همراه با نوآوری، راهی برای زنده‌نگه‌داشتن این هنر است.

ایمنا: به نظر شما، هنر میناکاری چگونه با فرهنگ و تاریخ ایران پیوند خورده است؟

صنیع‌زاده: میناکاری قدمتی طولانی دارد و به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. نمونه‌هایی از آثار این دوره در موزه‌های جهان نگهداری می‌شود. این هنر بخشی از فرهنگ و زندگی مردم ایران بوده و با گذشت زمان، در دوره صفویه و قاجار، رونق بیشتری پیدا کرده است. در دوران معاصر نیز با تلاش افرادی مثل مرحوم همایون و پدرم، این هنر توسعه یافت و به اوج خود رسید.

میناکاری، هنری از جنس آتش و خاک، میراثی زنده از تاریخ ایران

ایمنا: برای علاقه‌مندانی که می‌خواهند وارد این حوزه شوند، چه توصیه‌ای دارید؟

صنیع زاده: علاقه، صبر و پشتکار سه عنصر اساسی هستند. افراد باید از استادان ماهر یاد بگیرند و توقع نداشته باشند که در مدت کوتاهی به موفقیت برسند. هنر نیازمند زمان و تمرین است، همچنین توصیه می‌کنم که در کنار حفظ میراث گذشته، به نوآوری نیز توجه کنند و اثری خلق کنند که نشان‌دهنده هویت و خلاقیت خودشان باشد.

ایمنا: اگر نکته‌ای باقی مانده که دوست دارید به آن اشاره کنید، بفرمائید.

صنیع‌زاده: زندگی هنری من با فرهنگ و هنر اصفهان عجین شده است. مدتی معاونت فرهنگی اداره ارشاد اسلامی را برعهده داشتم و از پایه‌گذاران انجمن شعر و ادب نیز بودم. امیدوارم این تلاش‌ها برای ارتقای فرهنگ و هنر ایران مفید بوده باشد.

کد خبر 831357

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.