به گزارش خبرگزاری ایمنا، فاطمه شایان پژوهشگر ایرانی و استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان است. او برای نگارش کتاب امنیت در منطقه خلیج فارس (انتشارات پالگریو مک‌میلان) برگزیده دهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی و برای نگارش کتاب ترویکای گازی در بازار گاز اروپا (انتشارات والتر دگرویتر) پژوهشگر برتر دانشگاه اصفهان شد.
فاطمه شایان در رشته روابط بین‌الملل در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اصفهان با احراز رتبه اول فارغ‌التحصیل شد و سپس از دانشگاه تامپره فنلاند در همین رشته موفق به کسب درجه دکتری شد. شایان دوره پسادکترای خود را در دانشگاه تامپره با پژوهش در مورد «روابط انرژی بین اعضای Gas-Troika (روسیه، ایران و قطر) با کشورهای اروپایی (آلمان، انگلستان) و اتحادیه اروپا» با تأکید بر گاز طبیعی گذراند. وی به‌عنوان محقق و پژوهشگر مدعو با دانشگاه لومونوسوف و دانشگاه پلخانف، دانشگاه اوپسالا، انستیتو فنلاندی در پاریس، دانشگاه اکستر و دانشگاه اسلو همکاری داشته‌است. او همچنین موفق به کسب ۴۵ گرنت بین‌المللی شده‌است. از این‌رو با این پژوهشگر ایرانی به صحبت نشسته‌ایم و شما نتیجه حاصل از گفت‌گوی این بانوی موفق با خبرنگار ایمنا را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: علوم انسانی در ایران از نظر شما چه جایگاهی دارد؟
شایان: اهمیت علوم انسانی به اهمیت بعد ذهنی، فکری، روانی و معنوی انسان مربوط می‌شود. هر چه این بعد از انسان بودن ما و نیازهای مربوط به آن بیشتر مورد نظر باشد علوم انسانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اگر ما علوم انسانی را به عبارتی دیگر علوم فرهنگی بنامیم، چون فرهنگ عامل اصلی رشد و کمال انسان تلقی می‌شود پس علوم انسانی به صورت جنرال، علومی هستند که با چگونگی رشد و کمال و پیشرفت انسان سروکار دارند و به اندازه‌ای که این امور در زندگی انسان اهمیت دارد، به همان اندازه علوم انسانی نیز اهمیت می‌یابد. این بخش از علوم انسانی با روان و ذهن و فکر انسان و با نیازهای معنوی انسان سر و کار دارد و از این جهت علوم انسانی اهمیت خاص خود را در ایران دارد.
ایمنا: علوم انسانی در دنیا در چه جایگاهی قرار دارد؟
شایان: علوم انسانی، مجموعه‌ای از رشته‌ها و شاخه‌های علمی است که موضوع اساسی آن انسان به صورت کلی آن است؛ این رشته‌ها، دامنه گسترده‌ای از حقوق، اقتصاد و جامعه‌شناسی تا ادبیات و زبان‌شناسی و روان‌شناسی را شامل می‌شوند. علوم انسانی از ریشه‌ای‌ترین مبانی و مقدمات فکری و فلسفی شروع شده و تا کاربردی‌ترین دانش‌های مورد نیاز بشر امتداد دارند. علوم انسانی مانند علوم راهبردی مهم‌ترین نقش را در فرایند توسعه ملی هر کشور برعهده دارند، چون این علوم انسانی است که با تعیین تعریف توسعه ملی، ابعاد توسعه و اهداف و مسیر آن، نقش اساسی را در ترسیم چارچوب‌های توسعه هر کشور برعهده دارد. علوم انسانی با تعیین خطوط کلی، زیربنای توسعه به حساب می‌آید. این مساله در بیشتر کشورهای جهان و مخصوصاً کشورهای توسعه یافته نیز مورد توجه قرار گرفته و رشته‌های مختلف علوم انسانی با تئوری‌هایی که در این زمینه ایجاد کرده‌اند، منابع را مدیریت می‌کنند. از طرف دیگر، علوم انسانی علاوه بر ترسیم خطوط کلی توسعه، نقش بسیار مهم و مؤثری در سایر ابعاد توسعه به‌ویژه توسعه اقتصادی نیز برعهده داشته است.
ایمنا: در خصوص تحصیلات دکتری و پسا دکتری توضیح بدهید؟
شایان: من در رشته روابط بین‌الملل در مقطع کارشناسی ارشد با احراز رتبه اول از دانشگاه اصفهان فارغ‌التحصیل شدم و از دانشگاه‌های ماناش و ملبورن در استرالیا، لیدن هلند، فرای برلین و تامپره فنلاند برای اخذ درجه دکتری پذیرش گرفتم، اما با توجه به سطح برتر آموزشی و پژوهشی فنلاند به این کشور سفر کردم و از دانشگاه تامپره فنلاند در رشته روابط بین‌الملل موفق به کسب درجه دکتری شدم. دوره پسا دکترای خود را در دانشگاه تامپره با پژوهش در مورد مسائل انرژی بین آسیا و اروپا گذراندم. در حین تحصیلات در فنلاند به تقریباً همه کشورهای اروپایی سفر کردم و سعی کردم با دیدگاه‌های صاحب‌نظران انرژی آشنا شوم و به عنوان محقق و پژوهشگر مدعو با دانشگاه لومونوسوف و دانشگاه پلخانف مسکو، دانشگاه اوپسالا سوئد، انستیتو فنلاندی در پاریس، دانشگاه اکستر انگلیس و دانشگاه اسلو نروژ همکاری کردم.
ایمنا: از روند تألیف و چاپ کتاب «ترویکای گازی در بازار گاز اروپا» صحبت کنید؟
شایان: ایده اولیه این کتاب با توجه به تغییرات و تحولات روزافزون در بازار انرژی و گرایش مصرف کنندگان اروپایی به استفاده از انرژی‌های پاک‌تر مانند گاز، در سال ۲۰۱۳ در ذهنم ایجاد شد و تا سال ۲۰۱۵ مطالعاتی در مورد وضعیت کلی گاز در بازارهای اروپا و آسیا انجام دادم. سفرهایی به اکثر کشورهای اروپایی و روسیه انجام دادم تا دیدگاه‌های اساتید دانشگاهی و فعالان حوزه انرژی را بررسی و در جریان آخرین رویدادهای مسائل مربوط به انرژی و بازار گاز اروپا و آسیا قرار گیرم، منابع دست اول جمع‌آوری و صاحب‌نظران انرژی را مصاحبه کنم، به علاوه نوشتن کتاب و چاپ آن یک دوره پنج تا شش ساله را طی کرده است.
نظر پروفسور Roman Sidortsov از دانشگاه صنعتی میشیگان در مورد این کتاب به شرح زیر است:
"Dr. Fatemeh Shayan offers an intriguing and innovative approach to examining energy cooperation. Her fact-rich discussion and careful analysis paint a comprehensive picture that is as educational as it is nuanced. Shayan does not follow an ideological script; rather she offers readers a multi-dimensional view of national and international natural gas regimes whilst masterfully dealing with the complexity of the material through clear organization. This is a must-read book for those who are interested in learning about the world of natural gas."
«دکتر فاطمه شایان رویکردی جذاب و نوآورانه برای بررسی همکاری انرژی ارائه می‌دهد. بحث سرشار از واقعیت و تحلیل دقیق او تصویری جامعی را ترسیم می‌کند که به همان اندازه که دارای نکات ظریف است، آموزشی و علمی نیز است. شایان از یک بحث ایدئولوژیک پیروی نمی‌کند؛ در عوض او به خوانندگان دیدگاهی چند بعدی از رژیم‌های گاز طبیعی در سطح ملی و بین‌المللی ارائه می‌دهد و به طرز استادانه پیچیدگی بحث را از طریق ساختاری واضح مدیریت می‌کند. این کتاب برای کسانی که علاقه‌مند به آشنایی با دنیای گاز طبیعی هستند، مفید است.»
ایمنا: چه شد که تصمیم گرفتید این کتاب توسط یک انتشارات بین‌المللی چاپ شود؟
شایان: کتاب قبلی این جانب با عنوان Security in the Persian Gulf Regionدر لندن و با انتشارات Palgrave McMillanکه از انتشارات برتر و TOP3 است در سال ۲۰۱۷ چاپ شد و برای چاپ کتاب حاضر هم با توجه به تجاربی که از چاپ کتاب اول در عرصه بین‌المللی به‌دست آورده بودم با انتشارات Walter De Gruyter شعبه بوستون که باز هم از انتشارات برتر و TOP3 است قرارداد بستم و کتاب حاضر مورد استقبال زیاد انتشارات والتر دگرویتر قرار گرفت که منجر به توافقات بیشتری هم شد. انتشارات والتر دگرویتر بر نشر کتاب‌های آکادمیک تمرکز دارد و از سال ۱۷۴۹ کار خود را به صورت مستقل آغاز کرده است و در سال ۲۰۲۲ نیز برنده جایزه Best Publisher UX Awardشد. والتر دگرویتر شعباتی در بوستون، برلین، مونیخ، بیجینگ، ورشو، سوئیس و وین دارد.
ایمنا: فرایند چاپ کتاب در انتشارات خارج از کشور با ایران چه تفاوتی دارد؟
شایان: در خارج نیز همچون ایران، انتشارات به چند دسته برتر، خوب و متوسط تقسیم می‌شوند که پذیرش کتاب در انتشارات برتر نیازمند عرضه یک کار بسیار قوی از سوی نویسنده است. برای کتاب حاضر به مدت یک دهه تلاش و کار بی‌وقفه انجام شده بود تا در انتشارات والتر دگرویتر پذیرفته و چاپ شد.
ایمنا: به عنوان یک بانوی تحصیل کرده، جایگاه علمی بانوان ایرانی را چه طور ارزیابی می‌کنید؟
شایان: امروزه حضور بانوان در عرصه‌های مختلف اجتماعی بسیار افزایش یافته است، به‌طوری که اگر به پازل دانایی کشور نگاه کنیم نقش زنان در این پازل بسیار تعیین‌کننده است و به رسمیت شناخته می‌شود. بانوان ایرانی در حال ایفا کردن نقش خود در مرجعیت علمی ایران هستند.
سابقه تدریس در دانشگاه‌های خارجی را داشتید؟
شایان: من موفق به اخذ بورسیه تحصیلی از دانشگاه تامپره فنلاند و وزارت آموزش این کشور نیز شدم که با توجه به تعداد اندک بورس‌ها و رقابت بسیار شدید بین دانشجویان، اخذ آن بسیار دشوار و برای دانشجویان خارجی حتی سخت‌تر است و به عنوان محقق و پژوهشگر در دانشگاه تامپره فعالیت کرده‌ام. در ۴۰ کنفرانس معتبر بین‌المللی در اروپا و آمریکا مقاله ارائه دادم و مقالاتی را نیز در مجلات برتر همچون ژئوپلیتیک و میلینیویم لندن در زمان دانشجویی چاپ کردم.
ایمنا: در عرصه علمی، چه افقی را برای خودتان تعریف کرده‌اید؟
شایان: امیدوارم بتوانم به دانشجویان خدمت کنم و در جهت جامعه‌محوری و تمدن‌سازی که از اهداف دانشگاه اصفهان است، قدم بردارم.
گفت‌وگو از: مریم ترکزاد، خبرنگار سرویس فناوری ایمنا
نظر شما