به گزارش خبرگزاری ایمنا، زکات فِطره مالی است که واجب است روز عید فطر به فقیران پرداخت یا صرف اموری دیگر شود؛ در روایات اسلامی، بر اهمیت زکات فطره تأکید شده و بر پایه این روایات، زکات فطره باعث کامل‌شدن روزه است.
در اهمیت زکات فطریه روایات متعددی از سوی اهل بیت (ع) وارد شده است؛ دسته‌ای از آنها ذیل آیاتی از قرآن قرار دارند که به روایات تفسیری مشهورند. دسته‌ای دیگر از احادیث، بر وجوب زکات فطریه تأکید دارند و گروهی دیگر از احادیث به اهمیت و نیز نحوه پرداخت آن پرداختند.
چرا باید فطریه پرداخت کنیم؟
از جمله مواردی که در روایات ما درباره اهمیت زکات فطریه وجود دارد، وجوب شرعیِ آن است. امام باقر (ع) فرمود «هِیَ الزَّکَاةُ الَّتِی فَرَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ مَعَ الصَّلَاةِ بِقَوْلِهِ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ.» یعنی زکات فطر را خداوند بر تمام مؤمنین همراه با نماز (عید فطر) واجب قرار داده است، آنجا که فرمود «وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ»؛ یعنی نماز را بر پا دارید و زکات بدهید. (وسائل‌الشیعه، ج ۹، ص ۳۴۰) البته وجوب نماز عید فطر همراه با حضور امام معصوم علیه‌السلام است و در زمان غیبت، اقامه آن استحباب دارد. یا امام صادق علیه‌السلام فرمود «یَلْزَمُ الرَّجُلَ أَنْ یُؤَدِّیَ صَدَقَةَ الْفِطْرِ عَنْ نَفْسِهِ وَ عَنْ عِیَالِهِ الذَّکَرِ مِنْهُمْ وَ الْأُنْثَی الصَّغِیرِ مِنْهُمْ وَ الْکَبِیرِ وَ الْحُرِّ وَ الْعَبْدِ وَ یُعْطِیَهَا عَنْهُمْ وَ إِنْ کَانُوا أَغْنِیَاء؛ یعنی بر مرد لازم است که صدقه فطریه خود و عیالش، از پسر و دختر کوچک و بزرگ و آزاده و برده را ادا کند و از سوی آنها پرداخت کند، هرچند از اغنیاء باشند.» (مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۱۴۱)
امام صادق (ع) نیز درباره اهمیت پرداخت زکات ذیل آیه «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی»، فرمود منظور از «قطعاً کسی که خود را تزکیه کرد، رستگار شد» یعنی کسی که زکات فطر را ادا کرد: «أَدَّی زَکَاةَ الْفِطْرِ.» (دعائم‌الإسلام، ج ۱، ص ۲۶۶) همچنین روایات گویای آن است که قبولی روزه یا تکمیل روزه در گرو پرداخت زکات فطره است. آن حضرت در دیگر روایت فرمود «إِنَّ مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ إِعْطَاءُ الزَّکَاةِ یَعْنِی الْفِطْرَةَ کَمَا أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ لِأَنَّهُ مَنْ صَامَ وَ لَمْ یُؤَدِّ الزَّکَاةَ فَلَا صَوْمَ لَهُ إِذَا تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً وَ لَا صَلَاةَ لَهُ إِذَا تَرَکَ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِی إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ بَدَأَ بِهَا قَبْلَ الصَّلَاةِ قَالَ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی ؛ یعنی همانا که از موجبات کمال روزه، زکات یعنی فطره است، همان‌طور که صلوات بر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله از موجبات کمال نماز است، زیرا کسی که روزه بگیرد و زکات نپردازد، در صورتی که در این کار متعمد باشد، روزه‌ای در نامه عملش منظور نمی‌شود، همچنان که اگر صلوات بر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را ترک کند، نمازی برای او محسوب نیست؛ و خدای عزوجل زکات را بر نماز مقدم داشته، و فرموده است: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی ؛ کسی در حقیقت رستگار شد که زکات پرداخت کرد و نام خدای را خود یاد کرد و آنگاه نماز به‌جا آورد.» (من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۸۳)
در ادامه به منظور آشنایی بیشتر با حکمت‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به فطریه، با استناد به آموزه‌های قرآن و حدیث، همچنین استفتائات از مراجع عظام تقلید و علمای دین به موضوعات اساسی در خصوص زکات فطره پرداخته‌ایم.
چه کسانی باید فطریه بپردازند؟
کسانی که در شب عید فطر مکلف باشند و فقیر و نان‌خور دیگران نباشند باید زکات فطریه خود و افراد تحت تکفل را _ولو واجب‌النفقه هم نباشند_ بپردازند؛ بچه‌ای که هنوز بالغ نشده است، زکات و نماز بر او واجب نیست، ولی زکات فطریه او را باید سرپرستش بپردازد.
کسی که فقیر است، زکات فطریه بر او واجب نیست، بلکه می‌تواند زکات فطریه دریافت و خرج کند؛ هر چند فرموده‌اند افراد ناتوان هم اگر مثلاً خانواده ۵، ۶ نفره هستند حداقل به اندازه یک صاع، زکات فطریه یک نفر را دست به‌دست کنند و در نهایت همان را بپردازند تا از این اجر و ثواب برخوردار شوند.
چه کسانی از پرداخت فطریه معاف هستند؟
طبق آموزه‌های اسلامی چند گروه از افراد از پرداخت فطریه معاف هستند، هرچند که گرفتن روزه بر این عده واجب باشد.
۱. فقرا: طبق اسلام، فقیر کسی است که هزینه امرار معاش متعارف یک‌ساله خودش و نان‌خورهایش را به صورت یک‌جا یا به طور متناوب نداشته باشد. پس اگر کسی در شب عید فطر خرجی یک سال را ندارد اما شاغل است و هر ماه درآمدی دارد، فقیر محسوب نمی‌شود. در عین حال کسی که بیکار است اما خرجی یک سال آینده را دارد، فقیر نیست. اما کسی که بیکار است و به اندازه خرجی یک سال آینده‌اش دارایی ندارد، فقیر شمرده می‌شود.
۲. دختری که به خانه شوهر برود: اگر دختری قبل از غروب آفتاب آخرین روز ماه رمضان به خانه شوهر برود و به طور رسمی زندگی مشترک خود را شروع کند، فطریه‌اش بر عهده شوهر است. اما اگر بعد از غروب آفتاب آخرین روز ماه رمضان به خانه شوهر برود، پدرش باید فطریه او را بپردازد. به عبارت دیگر دختری که عقد کرده است، اما در خانه پدر زندگی می‌کند، فطریه‌اش بر عهده پدر است، مگر اینکه قبل از غروب آفتاب آخرین روز ماه رمضان به خانه شوهر برود.
۳. جنین: فطریه دادن برای بچه‌ای که در شکم مادر است و هنوز متولد نشده، واجب نیست چون هنوز نان‌خور کسی محسوب نمی‌شود.
۴. نوزاد: نوزادی که بعد از غروب آفتاب آخرین روز ماه رمضان به دنیا بیاید، فطریه ندارد. اما اگر نوزادی در ماه رمضان و قبل از غروب آفتاب آخرین روز این ماه به دنیا بیاید، پدرش یا کسی که مخارج مادر را متحمل می‌شود باید فطریه او را پرداخت کند.
مهلت پرداخت زکات فطریه
وقت پرداختن زکات فطریه از شب عید فطر _یعنی از مغرب روز قبل از عید_ تا ظهر روز عید است. زکات فطریه یک واجب عبادی است؛ یعنی افزون بر اینکه یک فریضه و واجب است، یک عبادت هم هست، پس آنچه را که می‌پردازیم باید به نیت زکات و به‌قصد قربت باشد.
افراد در پرداخت فطریه تأخیر نداشته باشند؛ حتی فرموده‌اند احتیاط واجب آن است که قبل از نماز عید، زکات فطریه‌تان را بپردازید. برخی از خانواده‌ها و حتی مؤسسات و دفاتر که این مبالغ را جمع‌آوری می‌کنند ممکن است در رساندن این کمک به افراد نیازمند تأخیر داشته باشند که جایز نیست. در نخستین فرصت بهتر است این کمک‌ها را برسانند؛ به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی جامعه و با وجود تورم و افزایش قیمت‌ها بهتر است وقفه در رساندن فطریه و کفاره نداشته باشیم تا به ضرر فقرا نشود.
میزان فطریه
امسال هم میزان زکات فطریه هر نفر طبق نظر مراجع عظام تقلید حضرات آیات خامنه‌ای، سیستانی، مکارم‌شیرازی، نوری‌همدانی، شبیری‌زنجانی، سبحانی و جوادی‌آملی بر مبنای قوت غالب گندم و برنج اعلام شده است؛ برای مثال بر اساس قیمت فطریه رمضان ۱۴۴۵ از سوی دفتر آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، قیمت گندم برای هر نفر ۶۵ هزار تومان و قیمت برنج برای هر نفر ۱۸۰ هزار تومان است. کفاره یک روز روزه عمد ۹۶۰ هزار تومان و کفاره یک روز روزه عذر ۱۶ هزار تومان است.
فطریه مهمان برعهده کیست؟
مهمان اگر در حدی باشد که نان‌خور به‌حساب بیاید زکات فطریه او بر عهده میزبان است؛ مثلاً شب عید مهمان آمده و ۵ شب دیگر هم می‌خواهد بماند یا ۵ شب است که آمده و شب عید هم هست که عرفا می‌گویند که او نان‌خور میزبان است، اما اگر در این حد نباشد، مثلاً یک شب شما افطاری می‌دهید، افرادی را دعوت می‌کنید یا یک فردی به‌عنوان مهمان آمده است، او عرفا و معمولاً نان‌خور به‌حساب نمی‌آید و زکات فطره‌اش بر عهده خودش است؛ در ضمن اگر مهمان خودش بخواهد فطریه‌اش را بپردازد، ایرادی ندارد. سربازها و کسانی که در بیمارستان‌ها یا ادارات و امثال آن شیفت کاری‌شان هست، اگر خرجشان با خودشان است، زکات فطریه‌شان هم با خودشان است و اگر دیگری خرجشان را می‌دهد، زکات فطریه بر عهده اوست. زکات فطریه کسی بر بیت‌المال واجب نیست.
مصرف زکات فطره
در مصرف زکات فطریه برخی از فقها و مراجع معظم تقلید احتیاط واجب هم دارند که حتی‌المقدور به «فقرا» داده شود؛ یعنی افراد فقیر و مستمند. اگر فقرا نبودند، مصارف دیگر مثل مسجد و امور خیر و امثال اینها که مصارف زکات است. فقیر هم به‌معنای گدا نیست؛ چون ممکن است فقیر باشد و گدایی نکند. فقیر کسی است که خرج او بیش از دخلش است؛ یعنی درآمد سالش را ندارد و تأمین نمی‌شود. سوال می‌کنند که آیا به این نهادها و مؤسسات هم می‌توانیم بپردازیم؟ بله، اگر مورد اطمینانتان هستند که به مصرف زکات فطره می‌رسانند اشکالی ندارد.
آیا می‌توان فطریه را غیرحضوری پرداخت کرد؟
امکان پرداخت غیرحضوری فطریه و کفاره وجود دارد اما حتماً نوع فطریه (عام یا سادات) یا کفاره روزه باید به اطلاع فرد یا مؤسسه‌ای که پرداخت می‌شود رسانده شود. البته اگر افراد از درگاه‌های دفاتر مراجع تقلید، کمیته امداد یا مراکز مورد اطمینان اقدام کنند گزینه‌های مربوط به تعیین نوع پرداخت پیش روی افراد است. افراد اگر فقیری را می‌شناسند که در دسترس نیست یا پول نقد ندارند می‌توانند به حساب آن فرد به صورت اینترنتی واریز کنند. حتی می‌توانند به کسی بسپارند تا از طرف او مبلغ فطریه را به حساب فقیر واریز کند.
حکم فطریه در سفر
فرقی نمی‌کند فرد در شهر خود باشد یا سفر، احکام مربوط به فطریه جاری است و باید بدون تأخیر اقدام به پرداخت فطریه کنند.
مبلغ فطریه امسال بنا بر اعلام دفتر مراجع
رهبر معظم انقلاب اسلامی:
مبلغ فطریه رمضان ۱۴۴۵ از سوی دفتر آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی اعلام شد.
بر اساس این گزارش، قیمت گندم برای هر نفر ۶۵.۰۰۰ تومان (شصت و پنج هزار تومان) و قیمت برنج برای هر نفر ۱۸۰.۰۰۰ تومان (یکصدوهشتاد هزار تومان) است.
آیت‌الله سیستانی:
دفتر آیت‌الله سیستانی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: از آنجا که میزان زکات فطره برای هر فرد سه کیلوگرم است، مبلغ آن برای فطریه بدل از آرد هفتاد (۷۰) هزار تومان و برای فطریه بدل از برنج ایرانی صدوهشتاد (۱۸۰) هزار تومان و فطریه بدل از برنج غیرایرانی، صدوبیست (۱۲۰) هزار تومان تعیین شده است.
آیت‌الله وحیدخراسانی:
پیرو سوالات مکرر مؤمنین از دفتر آیت‌الله وحیدخراسانی مبنی‌بر میزان زکات فطره ماه مبارک رمضان ١٤٤٥ بر اساس اعلام دفتر این مرجع تقلید به اطلاع می‌رساند میزان زکات فطره برای هر نفر یک صاع که تقریباً سه کیلوگرم گندم یا برنج و مانند اینها از طعام‌های متعارف در محل است که مکلّف می‌تواند پول یکی از اینها را طبق قیمتی که در محل خودش دارد محاسبه کند و به فقیر بپردازد.
دفتر معظم‌له زکات فطره به‌حساب گندم را برای هر نفر به‌مبلغ ۷۰/۰۰۰ تومان قبول می‌کند.
مؤمنین در صورت داشتن سوال می‌توانند با دفتر قم ۰۲۵۳۷۷۴۰۶۱۱ تماس حاصل کنند.
آیت‌الله مکارم‌شیرازی:
بر اساس اعلام دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی زکات فطره امسال بر مبنای قوت غالب گندم، مبلغ شصت‌وپنج هزار تومان و بر مبنای قوت غالب برنج، مبلغ یکصدوهشتاد هزار تومان است.
کفاره روزه غیرعمد مبلغ ۱۶ هزار تومان است که باید به‌صورت نان تهیه و پرداخت شود، همچنین کفاره روزه عمد مبلغ ۹۶۰ هزار تومان است.
آیت‌الله نوری همدانی:
دفتر حضرت آیت‌الله نوری همدانی در اطلاعیه‌ای میزان فطریه هر فرد اعلام کرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
با آرزوی قبولی طاعات و عبادات مؤمنین و مؤمنات به اطلاع می‌رساند طبق نظر مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی نوری همدانی «مدظله العالی» زکات فطره هر فرد باید حدود سه کیلوگرم گندم یا برنج یا نظیر آنکه در رساله عملیه ذکر گردیده و یا قیمت آن را پرداخت نمایند.
بر این اساس قیمت قوت غالب گندم ۶۵ هزار تومان و قیمت قوت غالب برنج ۱۸۰ هزار تومان است که عزیزان در پرداخت آن مخیرند، در ضمن اگر در منطقه محل سکونت اجناس ذکر شده قیمت دیگری دارد باید به قیمت منطقه خود که از آنجا خرید و استفاده می‌نمایند محاسبه کنند.
همچنین کفاره غیرعمد برای هر روز ۱۶ هزارتومان و کفاره عمد برای هر روز ۹۶۰ هزار تومان است.
توفیق همگان را از خداوند متعال خواستاریم.
آیت‌الله شبیری زنجانی:
اطلاعیه دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی زکات فطره و کفاره روزه را بدین شرح اعلام کرد:
شخصی که پرداخت زکات فطره بر او واجب است باید برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند، هر نفری یک صاع (تقریباً ۳کیلو و ۶۰۰ گرم به حساب گندم) از خوراکی‌های رایج در منطقه خود (مانند گندم، برنج و …) یا مبلغ آن را به‌عنوان فطریه بپردازد.
قیمت گندم و برنج در شهرهای مختلف، ممکن است اندکی متفاوت باشد، لذا مؤمنین می‌توانند معادل مقادیر مذکور را بر طبق قیمت محل زندگی خود، محاسبه و پرداخت نمایند.
کفاره افطار غیرعمدی برای هر روز، یک مد طعام (حدود ۹۰۰ گرم به‌حساب گندم) است که باید به مسکین (فردی که معیشتش سخت‌تر از فقیر می‌گذرد) پرداخت شود و در صورت اطمینان می‌توان قیمت آن را به مسکین داد تا برای خودش این مقدار طعام بخرد.
دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی مبلغ ۸۰ هزار تومان را بابت زکات فطره هر نفر (به‌حساب قیمت گندم) و مبلغ ۲۰ هزار تومان را برای کفاره افطار عذری دریافت می‌کند و به مصرف آن می‌رساند.
آیت‌الله سبحانی:
دفتر آیت‌الله سبحانی اعلام کرد: میزان زکات فطره برای هر نفر یک صاع که تقریباً سه کیلوگرم گندم یا برنج و مانند اینها از طعام‌های متعارف در محل است که مکلّف می‌تواند پول یکی از اینها را طبق قیمتی که در محل خودش دارد محاسبه کند و به فقیر بپردازد.
دفتر معظم‌له زکات فطره بر اساس قیمت میانگین کشوری را برای هر نفر به مبلغ ۶۰ هزار تومان دریافت می‌کند.
آیت‌الله جوادی آملی:
بنابر اعلام دفتر آیت‌الله جوادی آملی، مبلغ فطریه برای هر نفر بر مبنای قوت غالب منطقه، سه کیلو گندم، برنج و مانند آنها و یا معادل قیمت اینها به قیمت روز پرداخت گردد.
همچنین مبلغ مربوط به کفاره غیرعمد، به‌ازای هر روز ۱۶ هزار تومان و کفاره عمدی روزه به‌ازای هر روز ۹۶۰ هزار تومان تعیین شده است.
آیت‌الله مظاهری:
اطلاعیه میزان زکات فطره و کفّاره در سال ۱۴۰۳
بسمه تعالی
با آرزوی قبولی عبادت‌های مؤمنین در ماه مبارک رمضان، نظر حضرت آیت‌الله مظاهری در خصوص «زکات فطره» و «کفّاره» به شرح ذیل اعلام می‌گردد:
۱) میزان زکات فطره مکلفینی که فقیر نیستند، برای خودشان و اشخاص تحت تکفّل، به‌ازای هر نفر، تقریباً سه کیلوگرم گندم یا جو یا خرما یا برنج و مانند آن است که باید به مستحق بدهند و اگر پول یکی از اینها را هم بر اساس قیمت رایج محلّ زندگی خود بپردازند کافی است.
این مبلغ، امسال، بنا بر اعلام‌نظر کارشناسان مربوطه، برای گندم حدود شصت تا هفتاد هزار تومان، با توجه به اختلاف قیمت در مناطق مختلف کشور، برآورد شده است. در خصوص سایر مواد غذایی، با توجّه به اینکه قیمت آنها در شهرهای مختلف متفاوت است، مؤمنین می‌توانند معادل مقادیر مذکور را بر اساس قیمت محلّ زندگی خود بپردازند.
۲) کفاره افطار غیرعمدی روزه، به‌ازای هر روزه، حدود ۷۵۰ گرم طعام نظیر گندم یا پول آن است و کفاره عمدی افطار روزه، به‌ازای هر روزه، شصت برابر آن است.
مبلغ کفاره غیرعمد توسط کارشناسان برای هر روزه، حدود شانزده هزار تومان برآورد می‌شود.
۳) خرید سایر نیازمندی‌های متعارف فقرا، اعم از خوراکی و غیرخوراکی، با مبالغ زکات فطره یا با مبالغ کفاره و تحویل به آنان جایز است و نیز انتقال مبالغ زکات فطره یا کفّاره به حساب آنان مانعی ندارد و لازم نیست عین پول به آنها پرداخت شود.
۴) زکات فطره کسانی که در شب عید فطر مهمان هستند یا افرادی نظیر کارگران، کارمندان و سربازان که در محلّ کارشان غذای روزانه به آنها داده می‌شود، بر عهده خودشان می‌باشد.
۵) کسی که نماز عید فطر می‌خواند، مستحب است زکات فطره را پیش از نماز عید بدهد و اگر نماز عید نمی‌خواند، می‌تواند ادای فطریه را تا ظهر عید به تأخیر اندازد.
نظر شما