به گزارش خبرگزاری ایمنا از آذربایجان‌شرقی، شاخص‌ترین حرکت مردم تبریز در راستای انقلاب اسلامی که با انگیزه‌های دینی مرتبط بود، قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ بود که پیش‌زمینه ظاهری آن فوت آقامصطفی خمینی و فاجعه ۱۹ دی قم محسوب می‌شد. آیت‌الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی که رهبری مبارزات در آذربایجان را بر عهده داشت و توانسته بود به جوانان انقلابی انسجام دهد، از شناخت کافی نسبت به تبریز و ظرفیت انقلابی آن برخوردار بود، به همین خاطر در شرایطی که دوستانشان سکوت تبریز در مقابل حادثه قم را کوتاهی می‌دانستند و با ناامیدی از آن یاد می‌کردند، ایشان تبریز را به دیگ سنگی بزرگی تشبیه کردند که دیر به جوش می‌آید، اما پس از جوشیدن قابل کنترل نیست.
مردم تبریز در آن روز به مناسبت چهلمین روز شهادت تظاهرکنندگان قیام ۱۹ دی قم، دست به تظاهرات زدند و بیشتر نقاط شهر را تسخیر کردند تا اینکه تا ساعت ۵ بعدازظهر نیروهای دولتی کنترل شهر را به دست گرفتند.
در این اعتراض، برای نخستین بار پس از وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ارتش برای کنترل وضعیت به‌طور مستقیم وارد درگیری‌ها شد و شعار «مرگ بر شاه» برای اولین‌بار در این قیام سر داده شد.
چهل روز پس از این رویداد در دهم فروردین ۱۳۵۷، انقلابیون شهرهای اصفهان، جهرم، یزد، شیراز و اهواز نیز به مناسبت چهلمین روز کشته‌شدگان تبریز، دست به تجمع و اعتراض زدند که موجب شهادت عده‌ای دیگر در آن شهرها شد. این اعتراضات سراسری در نهایت منجر به توجه رسانه‌های خارجی به اعتراضات ایران شد.
طبق گزارش ساواک، در این تظاهرات اعتراضی، ۵۸۱ نفر دستگیر، ۹ نفر شهید، ۱۱۸ نفر زخمی، سه دستگاه تانک، دو سینما، یک هتل، کاخ جوانان، حزب رستاخیز و تعدادی اتومبیل شخصی و دولتی به آتش کشیده شد. چند روز بعد تعداد شهدای تبریز به ۱۳ نفر رسید، البته این گزارش از سوی ساواک بسیار پایین اعلام شده است.
این قیام باعث شیوع سنت «چهلم‌ها» در کشور ایران شد و قیام مردمی را از شهری به شهر دیگر سرایت داد، به ترتیب یزدی‌ها، شیرازی‌ها، جهرمی‌ها، کازرونی‌ها و در نهایت همه ایران به‌پا خاستند که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی ایران شد.
تاریخ معاصر آذربایجان، در کمتر از یک قرن دو نقش عمده در تحولات ایران ایفا کرد؛ قیام مردم تبریز در دوره استبداد صغیر و شکست محمدعلی شاه و قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ علیه محمدرضا شاه، هر دو تأثیر شگرفی در روند تاریخ معاصر ایران بر جا گذاشته است.
سانسور قیام ۲۹ بهمن توسط رسانه رژیم پهلوی
خالد اروجعلی‌پور، گزارشگر سابق رادیو تبریز از آن روز حکایت می‌کند و می‌گوید: روزی که اعتراض در تبریز شکل گرفت، مسئول خبری رادیو طی تماسی از من خواست تا پوشش خبری برنامه را به عهده بگیرم.
وی اضافه می‌کند: حدود ساعت ۱۰ به مسجد قزلی تبریز رفتم که شاهد حضور خیل عظیمی از جمعیت شدم از هر طرف مردم به سمت مسجد می‌آمدند. حدود نیم ساعت از حضور من در آن مکان گذشته بود که یک افسر آمد و خواست تا مردم را از آنجا دور کنند و پاسخ جمعیتی را که می‌خواستند او را متقاعد کنند را با گفتن جمله «ببندید در این طویله را» داد.
گزارشگر وقت رادیو تبریز بیان می‌کند: فردی به اسم تجلا یک تکه آجر برداشت و به سر افسر زد و پس از درگیری میان تجلا و افسر، مردم برای اولین بار با شعار مرگ بر شاه به سوی آن‌ها آمدند، تا آن زمان و ماجرای ۲۹ بهمن کسی در تبریز شعار مرگ بر شاه سر نداده بود و اعتراض خودجوش ۲۹ بهمن آغاز اعتراضات صریح مردم علیه نظام شاهنشاهی شد.
اروجعلی‌پور ادامه می‌دهد: با توجه به پخش نشدن خبر این حادثه از رسانه‌های ملی، مردم به سراغ رسانه‌های خارجی برای فهمیدن دلیل این حادثه رفتند.
گزارش رادیوهای بیگانه در خصوص قیام ۲۹ بهمن
متن خبر پخش شده از رسانه‌های خارجی به این شرح بود: «اینجا لندن است شامگاه هجدهم فوریه ۱۹۷۸ صدای ما را از بنگاه خبرپراکنی بریتانیا، رادیو بی‌بی‌سی می‌شنوید؛ مردم تبریز امروز در گرامیداشت چهلم کشته‌شدگان شهر قم دست به آشوب و تظاهرات اطراف بازار زدند، به گفته شاهدان عینی در این آشوب چند هتل، سینما و خودروی شهربانی از طرف مردم به آتش کشیده شد.
گفتنی است ارتش پس از حکومت نظامی و حضور در خیابان به این قائله پایان داد. دولت شاهنشاهی ایران هنوز به این تظاهرات واکنش نشان نداده است ولی آیت‌الله خمینی در حمایت از این اعتراضات بیانیه‌ای خطاب به مردم تبریز صادر کرد.»
بیانیه امام خمینی (ره) خطاب به مردم شجاع تبریز
امام خمینی (ره) در پیام خود با اشاره به تدین، شجاعت و غیرتمندی مردم تبریز، عمل انقلابی آن‌ها در ۲۹ بهمن را ستودند و با اشاره به سرسپردگی‌ها و جنایت رژیم شاه و خیزش همگانی مردم ایران پیروزی نهایی را نوید دادند.
هم‌زمان با ادامه پیدا کردن اخبار شبکه‌های خارجی اولین واکنش از رادیوی پهلوی از واقعه تبریز به این شکل پخش شد: در تظاهرات ۲۹ بهمن تبریز که تا شامگاه ادامه یافت تظاهرکنندگان در خیابان‌های پهلوی، فردوسی، شهناز، چهارراه باغ گلستان، ملل متحد، امین، کوروش، شاه‌بختی، شاپور، دارایی، شمس تبریزی و نقاط دیگر این شهر به راه افتادند. همچنین در تظاهرات روز گذشته ۱۸ نفر جان خود را از دست دادند و ۶۰ نفر از مجروحان این واقعه در بیمارستان‌های تبریز بستری شده‌اند. طبق اطلاعات به دست آمده تاکنون حدود ۶۵۰ نفر در این رابطه دستگیر و بازداشت شدند.
نظر شما