چه عواملی گونه پلنگ ایرانی را تهدید می‌کند؟

به گزارش خبرگزاری ایمنا، پلنگ ایرانی، بزرگ‌ترین زیرگونه پلنگ در جهان و از جمله گونه‌های ارزشمند حیات وحش است که پراکنش جمعیت آن علاوه‌بر کشور ما، منطقه قفقاز، ترکمنستان، جنوب روسیه، پاکستان و افغانستان را نیز در بر می‌گیرد، پلنگ ایرانی با وجود توانایی که در سازگاری با شرایط حاکم بر زیستگاه خود دارد، بر اثر تهدیدات بی‌شمار از جمله افزایش تعارضات با انسان، تخریب زیستگاه و شکار در لیست جانوران «در معرض خطر انقراض» طبقه‌بندی شده است.

پلنگ به عنوان یک‌گونه انعطاف‌پذیر و سازگار در انتخاب زیستگاه شناخته شده است. در این محدوده، آن‌ها در بیشتر رشته کوه‌ها و جنگل‌ها پراکنش پیدا می‌کنند و از دشت‌های وسیع و بیابان‌ها اجتناب می‌کنند. بخش اعظم زیستگاه پلنگ ایرانی در این محدوده در رشته کوه زاگرس که به‌طور عمده با بلوط پوشیده شده است، قرار دارد، البته به‌طور معمول تمام وسعت مناطق حفاظت شده توسط پلنگ‌ها استفاده نمی‌شود، به طور مثال در پارک ملی بمو، حدود ۵۶ درصد از منطقه حفاظت شده توسط این گونه اشغال شده است، علاوه بر آن، این پلنگ را در محدوده ارتفاعی وسیعی نیز می‌توان یافت.

عوامل تهدید پلنگ ایرانی

«پلنگ ایرانی» از جمله گوشتخواران کلیدی در حیات وحش کشور است که به‌دلیل تخریب زیستگاه و افزایش تعارضات با انسان و شکار، جمعیت آن روزبه‌روز در حال کاهش است و این نگرانی وجود دارد که با افزایش تلفات پلنگ، این گونه نیز به سرنوشت یوزپلنگ ایرانی دچار و منقرض شود؛ در ماه‌های گذشته نیز شاهد تلفات این گونه در مازندران، دنا و کرمان بودیم. به گفته کارشناسان در زمان حاضر آمار دقیقی از تعداد این گربه‌سانان در کشور در دسترس نیست و دلیل آن هم این است که پایش کامل و فراگیری برای شمارش تعداد افراد این‌گونه در طبیعت وجود ندارد و از این نظر مشابه یوزپلنگ ایرانی است.

تغییرات آب‌وهوایی، تخریب زیستگاه و اکوسیستم، افزایش جمعیت انسان و توسعه شهرها و روستاها تعارضات انسان با حیات وحش را افزایش داده و باعث چندپاره شدن یا نابودی زیستگاه آن‌ها شده است، پلنگ ایرانی نیز از این موضوع مبرا نیست و حتی تعارضات این‌گونه با جوامع محلی در کشور ما بیشتر از سایر گونه‌های حیات وحش است، پیش‌تر به وفور مشاهده شده که انتقام‌جویی دامداران و چوپانان به دلیل تلفات و خساراتی که به واسطه پلنگ به دام آن‌ها وارد شده یکی از دلایل اصلی تلفات پلنگ در کشور است.

موضوع دیگر گذاره‌های فرهنگی نادرست در خصوص «درنده بودن پلنگ است» که باعث می‌شود تا در مواردی حتی اگر پلنگ به سمت افراد حمله‌ور نشود، به پلنگ حمله کنند و آن را از پای درمی‌آورند، آموزش جامعه در خصوص مواجه با پلنگ می‌تواند تعارضات را کاهش و دیدگاه‌های نادرست در خصوص این گونه حیات وحش را تغییر دهد.

تهدید دیگر این گربه‌سانان در کشور عطش نامبارک افرادی برای شکار آن‌ها به‌منظور استفاده از "پوست پلنگ" و تاکسیدرمی است! کاهش منابع غذایی در دسترس پلنگ و یوزپلنگ نیز به‌واسطه تغییر اقلیم، گرمایش جهانی و تخریب زیستگاه نیز باعث شده است، هرم غذایی این گونه ارزشمند به هم بخورد و جمعیت آن تحت تأثیر قرار گیرد، اما بالا رفتن آمار تلفات پلنگ ایرانی در سال‌های اخیر زنگ خطر انقراض این‌گونه را به صدا در آورده است و به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه چندان دور پلنگ ایرانی نیز به سرنوشت یوز ایرانی دچار خواهد شد.

به گفته کارشناسان، درصد بالایی از تلفات پلنگ ایرانی در کشور مربوط به عوامل انسانی می‌شود که نشان از نبود فرهنگ‌سازی درست در مواجه با حیات وحش است. شکار کردن، ورود به مناطق حفاظت شده، تصادفات جاده‌ای، آزار دادن حیوان زخمی که به روستا پناه آورده است و حتی سگ‌های دست‌آموز عواملی هستند که تلفات پلنگ ایرانی را رقم می‌زنند. حفظ این گونه ارزشمند حیات وحش کشورمان که همه جهان آن را به عنوان پلنگ ایرانی می‌شناسند، در گرو آموزش مردم محلی و جبران خسارات وارده به آن‌ها، وضع قوانین محکم برای متخلفان و حیوان‌آزاران و افزایش جریمه‌های شکار و کشتار گونه‌های در خطر انقراض حیات وحش کشور است. نجات حیات وحش بی‌مثال کشورمان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند آموزش عمومی است و مشارکت تمام اقشار جامعه را می‌طلبد.

تأثیر فرهنگ‌سازی بر کاهش درگیری افراد محلی با گونه‌های در حال انقراض

این گونه از پلنگ در ایران در سطح ملی به عنوان گونه «در خطر انقراض» و بر اساس وضعیت ارزیابی اولیه حفاظت از آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان گونه «حمایت شده» طبقه‌بندی شده است. در ترکیه از سال ۲۰۰۳ میلادی و در عراق از سال ۲۰۱۰ میلادی پلنگ را به عنوان گونه «حمایت شده» طبقه‌بندی کرده‌اند، شکار غیرقانونی پلنگ در عراق جریمه یک میلیون دینار عراقی (معادل ۶۸۶ دلار) و در ایران جریمه‌های میلیون تومانی دارد. در ایران فارغ از اجرای قوانین توسط سازمان حفاظت محیط زیست در مناطق حفاظت شده، تعدادی از سازمان‌های غیردولتی (NGOs)، تحقیقات و فعالیت‌های متمرکز در راستای حفاظت از پلنگ ایرانی را انجام می‌دهند که از نمونه‌های آن می‌توان به مؤسسه حامیان حیات وحش پارس و مؤسسه حامیان حیات وحش هرمز اشاره کرد؛ این مؤسسه‌ها به برآورد جمعیت پلنگ ایرانی در پارک‌های ملی بمو و بختگان و مناطق طبیعی شرق استان هرمزگان می‌پردازند. آنها همچنین تلاش‌های بسیاری برای کاهش تعارضات پلنگ با انسان انجام می‌دهند که از جمله آنها می‌توان به واکسینه کردن دام اهلی اشاره کرد، البته انجام اقدامات حفاظتی و فعالیت‌هایی با هدف آموزش مردم محلی که دارای نتایج مثبتی برای کاهش درگیری انسان و پلنگ در پارک ملی بمو بوده، نیز از دیگر اقدامات این موسسه‌ها است.

پیدا شدن لاشه یک قلاده پلنگ در بخش کجور نوشهر

بر این اساس طی روز گذشته لاشه یک قلاده پلنگ در یکی از روستاهای بخش کجور از توابع شهرستان نوشهر پیدا شد که عباس خدابنده رئیس پایگاه بسیج روستای اویل در شهرستان نوشهر ضمن تأیید این خبر گفت: لاشه این پلنگ بالغ در حوالی روستا واقع در یک مزرعه کشاورزی توسط نیروهای بسیج محل که در حال گشت‌زنی بودند، مشاهده شد.

وی افزود: هرچند بررسی‌های اولیه نشانی از تلف شدن حیوان توسط شکارچیان غیرمجاز را نمی‌دهد، اما برای بررسی دقیق‌تر موضوع، محیط‌زیست منطقه کجور در همان ساعات ابتدایی در جریان این مورد قرار گرفت.

تأیید خوراندن سم به پلنگ تلف شده نوشهری با کالبدشکافی

در همین راستا، کامبیز محسن سلطانی، رئیس حفاظت و محیط زیست نوشهر ضمن تأیید این خبر در خصوص علت فوت این پلنگ گفت: بررسی‌های اولیه نشانی از تلف شدن حیوان توسط شکارچیان غیرمجاز را نمی‌دهد، اما برای بررسی دقیق، بلافاصله نیروهای محیط زیست کجور با هماهنگی انجام شده در اختیار دامپزشکی نور قرار دادند.

وی افزود: بعد از کالبد شکافی و بررسی دقیق مشخص خواهد شد که آیا این حیوان خودش تلف شده و یا به آن سم خورانده شده است.

در برخورد با شکارچیان هیچ‌گونه مماشاتی نخواهیم کرد

غلامرضا ابدالی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره توزیع پراکنش پلنگ ایرانی گفت: پلنگ ایرانی، بزرگ‌ترین زیرگونه پلنگ در جهان و از جمله گونه‌های ارزشمند حیات وحش است که محدوده‌های زاگرس و البرز زیستگاه اصلی پلنگ در ایران است، پلنگ، جانوری از زیر راسته گربه‌سانان در ایران از ارزش حمایتی بالایی برخوردار است که جمعیت این گونه جانوری در مقایسه با کشورهای همسایه مناسب است.

وی یکی از تهدیداتی که متوجه حیات وحش به ویژه پلنگ ایرانی می‌شود را تخریب زیستگاه‌ها دانست و اظهار کرد: تخریب زیستگاه در مهم‌ترین عامل نابودی گونه‌ها و از بین رفتن منابع ژنتیکی است. تنوع جغرافیایی و اقلیمی کشور ما، طیف منحصربه‌فرد و ارزشمندی از گونه‌های جانوری را در خود جای داده است که برای حمایت از گونه‌های کمیاب رصد مداوم زیستگاه‌ها را در دستور کار قرار دادیم.

مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش کشور با اشاره به راهکارهای جلوگیری از نابودی حیات وحش و انقراض پلنگ ایرانی گفت: با توجه به پراکنش زیستگاه پلنگ ایرانی تلاش شده است که در مطالعات و بررسی‌ها موقعیت امنیت پناهگاهی و جمعیت طمعه‌های این گونه جانوری ارزشمند رصد شود تا بتوانیم با پیشگیری از تخریب زیستگاه‌ها در حمایت و حفاظت آن‌ها گام‌های مؤثری برداریم.

وی درباره اقدامات اجرایی برای کاهش تلفات ناشی از عوامل انسانی خاطرنشان کرد: در برخورد با شکارچیان هیچ‌گونه مماشاتی نخواهیم کرد و در صورت مشاهده تخلفات پرونده‌های مربوط به مراجع قضائی ارجاع خواهد شد.