از زلزله بم تا گلدن ترزینی ۲۰۲۳/ روایتی تازه از سیستم جان‌پناه اضطراری

به گزارش خبرگزاری ایمنا، انسان روزانه شاهد اتفاق بلایایی است که زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بلایایی با منشأ انسانی و طبیعی که علاوه بر خسارت‌جانی، خسارت اقتصادی نیز به همراه دارد. طی دهه‌های گذشته در حالی که وقوع حوادث طبیعی و رویدادهای شدید آب و هوایی در جهان به علت تغییرات اقلیمی افزایش یافت، هزینه‌ها و خسارات جانی برجا مانده ناشی از این بلایا نیز در جهان با افزایش چشمگیری مواجه بوده است.

زمین لرزه یکی از این بلایای طبیعی است که علت آن خروج ناگهانی انرژی از داخل پوسته زمین به صورت امواج ارتعاشی است و می‌تواند آثار متعددی از جمله نیروهای جزر، سیل، سونامی، روانگرایی خاک، آتش، رانش زمین، بهمن و گسیختگی زمین را به همراه داشته باشد. زمین لرزه به عنوان پرتلفات‌ترین بلای طبیعی ایران در قرن گذشته خوانواده‌های ایرانی بسیاری را داغدار کرده است.

زلزله کاشمر سال ۱۳۰۲ با ۷۷۰ کشته و تخریب کامل پنج روستا، زلزله مرگ‌بار سنگ‌چال سال ۱۳۳۶ با هزار و دویست نفر کشته، زلزله بوئین‌زهرا سال ۱۳۴۱ با یازده هزار کشته که شهر بوئین‌زهرا با خاک یکسان کرد. زلزله طبس سال ۱۳۵۷ که جان بین پانزده تا بیست و پنج هزار نفر را گرفت. زلزله یک دقیقه‌ای رودبار سال ۶۹ به عنوان یکی از پرتلفات‌ترین زمین‌لرزه‌های کشور با سی و پنج هزار کشته و در نهایت زلزله مرگبار بم سال ۸۲ که بزرگ‌ترین شهر خشتی کشور را با خاک یکسان کرد و پنجاه هزار هم‌وطن بر اثر آن جان خود را از دست دادند مهم‌ترین و مرگ‌بارترین زلزله‌های ایران از ابتدای سال ۱۳۰۰ تا امروز بوده است و حال یکی از بازماندگان زلزله بم دست رد سنگینی به سینه بلایای طبیعی زده و با اختراع یک سیستم حفاظتی به یاری مردمان کشورش شتافته است.

سیستم جان پناه اضطراری یک سیستم حفاظتی ساخت دست مخترعان ایرانی است که به هنگام وقوع زلزله در کسری از ثانیه با ایجاد سازه‌ای ویژه، افراد را به صورت هدفمند در خود جای داده و تا لحظه‌ای که نیروهای امدادی می‌رسند جان آنان را در امان نگه می‌دارد.

اختراع «سیستم جان‌پناه اضطراری» در چهل‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی نوآوری که در ژنو سوئیس برگزار شد، مقام دوم (مدال نقره) و همچنین دیپلم افتخار این نمایشگاه در بخش «تکنولوژی‌های حوزه ایمنی در بلایا و سوانح طبیعی» را به خود اختصاص داد.

تنها فایده آژِیر خطر زلزله ایجاد هراس در دل مردم است

مصطفی تقی‌زاده، دانشجوی دکترای معماری دانشگاه علم و صنعت و مخترع سیستم جان‌پناه اضطراری در راستای این موفقیت به خبرنگار ایمنا می‌گوید: یکی از ویژگی‌های اصلی اختراع ما در چهل‌وهشتمین دوره مسابقات اختراع ژنو که سال ۲۰۲۳ برگزار شد، نداشتن نمونه نزدیک به این محصول بود.

وی می‌افزاید: موضوعی که توانست نظر داوران را جلب کند بحث نوآوری بود؛ چرا که این سازه تاکنون وجود نداشت. سازه‌ای بادی همچون ایربگ، درون خودرو وجود دارد، اما داخل ساختمان، فضاهای اداری، مسکونی و درمانی که بتواند در لحظه باز شود و جان افراد را نجات دهد، تاکنون وجود نداشته است.

مخترع سیستم جان‌پناه اضطراری اذعان می‌کند: تنها فایده صدای آژیر در هنگام حادثه ایجاد هراس در دل ساکنان است که موجب می‌شود مردم به سمت راه‌های خروجی هجوم ببرند، این کار به طور معمول نه تنها کمکی نکرده بلکه تعداد تلفات را نیز افزایش می‌دهد. یکی از قابلیت‌های سیستم جان‌پناه اضطراری امکان فعال شدن توسط مسئولان قبل از وقوع حادثه به جای نواختن آژیر در زمان حادثه است.

افراد کم توان نگران زلزله نباشد

تقی‌زاده تاکید می‌کند: سیستم جان‌پناه اضطراری، در واقع نوع جدیدی از پناهگاه اضطراری و کیسه هوا است که به واسطه طراحی یکپارچه و تخم‌مرغی شکل، تمام بدن را در خود جای می‌دهد و نوعی مکانیزم اضطراری با سازه‌ای سبک‌وزن و پوسته‌ای مقاوم جهت امکان واکنش سریع برای کاهش تلفات سوانح غیرمترقبه است.

وی تشریح می‌کند: سیستم جان‌پناه اضطراری به صورت فشرده درون سطوح کاذب به منظور اشغال نکردن دائمی فضای مفید تا لحظه اضطراری جانمایی شده و در برابر سوانح فعال می‌شود و پناهگاهی ایمن را در حداقل یک ثانیه مهیا می‌کند تا امکان پناه دادن فارغ از نوع کاربری و بدون از دست رفتن وقت، تنها با یک حرکت به‌ویژه برای افراد کم‌توان ایجاد شود.

مخترع سیستم جان‌پناه اضطراری درباره مسیر تولید و اختراع این سیستم اذعان می‌کند: سال ۱۳۹۴، زمانی که دانشجوی مقطع کارشناسی رشته معماری بودم اظهارنامه اختراع سیستم جان‌پناه اضطراری آماده شد؛ یعنی ایده‌ها، ماکت‌های اولیه، تحقیق و پژوهشی که در زمینه سازه‌های بادی داشتم به مرحله‌ای رسیده بود که می‌توانستم آن را با نظر مثبت اساتید و صاحب‌نظران به عنوان اختراع ثبت کنم. سیستم جان‌پناه در ادامه وارد مباحث فنی با مرجعیت داوری دانشگاه امیرکبیر شده و در نهایت پس از پنج سال ثبت و تأیید شد.

افتخارات بی‌پایان مخترع ایرانی

پس از توسعه سیستم جان‌پناه اضطراری، چندی پیش این سیستم بازهم برای ایران افتخارآفرینی کرده و با کاربردهای آموزشی و امدادی به عنوان اسکان اضطراری پس از سانحه حتی برای کودکان، موفق به کسب گواهی ویژه Mention) Special) بهترین طراحی فضای عمومی بخش دانشجویی جایزه بین‌المللی ۲۰۲۳ Trezzini Golden (گلدن ترزینی سال ۲۰۲۳) در کشور روسیه شد. اختراع جان‌پناه اضطراری با هدف نمایش کاربردهای مختلف آن در زمینه‌های آموزشی و امدادی قبل از بروز سانحه، اسکان اضطراری پس از سانحه و همچنین اسکان امن افراد بی خانمان، در این مسابقه شرکت کرد.

لازم به ذکر است استفاده از طرح جدید جان‌پناه اضطراری می‌تواند جدا از کاربری اصلی و قبلی آن به عنوان پناهگاه فعال در لحظه سانحه به عنوان وسیله‌ای آموزشی و تمرینی به ویژه برای کودکان، در فضاهای باز عمومی نظیر پارک‌ها مورد استفاده قرار گیرد تا آمادگی لازم را برای مواجهه با لحظات بحرانی برای همگان ایجاد نماید.

اسکان اضطراری پس از سانحه برای در امان ماندن زلزله زدگان از شرایط جوی و موجودات موذی، حفاظت از مواد اولیه بهداشتی و نگهداری مواد غذایی تا مهیا شدن اسکان موقت به هنگام زلزله و همچنین اسکان افراد بی خانمان در شرایط عادی از دیگر ویژگی‌های جدید سیستم جان‌پناه اضطراری است. باید گفت اسکان افراد بی‌خانمان از آن جهت حائز اهمیت است که هر ساله بسیاری از افراد بی‌خانمان در سراسر جهان بر اثر سرما، حمله حیوانات، و انواع تصادفات، جان خود را از دست می‌دهند و این اختراع توانایی ایجاد حداقل سرپناهی امن را برای این اقشار به وجود می‌آورد.