به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایران دومین تولیدکننده و سومین مصرف‌کننده گاز جهان به‌شمار می‌آید که بخش خانگی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این انرژی است زیرا بر اساس داده‌های مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز، سال گذشته حدود ۲۴۲ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مصرف شد که حدود ۱۲۳ میلیارد مترمکعب از آن مربوط به مصارف بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده است.
بر این اساس بیش از ۵۰ درصد مصرف گاز طبیعی در بخش‌های خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده بوده که در میان این سه گروه، بخش خانگی به دلیل جامعه آماری بالا، بیشترین مصرف را دارد.
جهش سه برابری مصرف در ماه‌های سرد
میزان مصرف گاز طبیعی بخش خانگی در چهار ماه سرد سال به بیش از سه برابر مصرف گاز طبیعی در هشت‌ماهه نخست سال افزایش می‌یابد که از مهم‌ترین دلایل آن می‌توان به رعایت نکردن اصول مباحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، استفاده از تجهیزات گرمایشی غیراستاندارد، رعایت نشدن دمای آسایش در منازل و غیره اشاره کرد.
با توجه به اینکه مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی اثر زیادی بر تولید ناخالص داخلی ندارد، مجلس و دولت تصمیم گرفت در گام نخست با اجرای سیاست‌های غیرقیمتی و سپس دقیق کردن تعرفه‌گذاری پلکانی به بهینه‌سازی مصرف گاز در این بخش بپردازد.
فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی مشترکان پرمصرف
کارشناسان راهکارهای ابتدایی کاهش مصرف گاز طبیعی در بخش‌های خانگی و تجاری را جایگزینی و نصب بخاری‌های راندمان بالا، تعویض و نصب پنجره‌های دوجداره، جایگزینی و نصب آبگرمکن‌های گازسوز با رده برچسب انرژی بالا، جایگزینی بویلرهای راندمان بالا در موتورخانه‌ها، توسعه کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر مانند استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی در ساختمان‌ها، بهینه‌سازی تجهیزات گرمایشی و موتورخانه‌های موجود و پاداش مشترکان کاهنده مصرف نسبت به سال گذشته را پیشنهاد می‌کنند، اما از آنجا که بهینه‌سازی مصرف برای کاهش شدت استفاده از حد انرژی در بخش خانگی که پیامدهای منفی مانند ناترازی انرژی، کاهش درآمدهای ایران ناشی از قطعی گاز بخش مولد یا کاهش صادرات گاز، ضرورتی انکارنشدنی است، ابلاغ گازبهای جدید نشان از اجرای دوباره فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی مشترکان پرمصرف داشت که با هدف ارتقای مصرف بهینه در بین خانوارهای کم‌مصرف و خوش‌مصرف (بیش از ۹۰ درصد مشترکان بخش خانگی) طراحی و اجرا شده است.
قیمت ثابت تعرفه کم‌مصرف‌ها
به گفته مسلم رحمانی، مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران از سال گذشته بر اساس قانون بودجه و مصوبات دولت و پس از ارزیابی الگوی مصرف در اقلیم‌های مختلف کشور، تعرفه گاز بر اساس مصرف پلکانی لحاظ و مبنای کم‌مصرفی در سه پلکان اول در نظر گرفته شد.
وی با تاکید بر ثابت ماندن قیمت در تعرفه کم‌مصرف‌ها می‌افزاید: حتی هزینه گاز مشترکان تحت پوشش نهادهای حمایتی که در محدوده تعیینی مصرف کرده بودند رایگان محاسبه شد و منابع آن از محل مازاد پرداخت پرمصرف‌ها که در پلکان ۱۱ تا ۱۲ قرار داشتند، تأمین شد.
مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران با اشاره به تعیین سقف مصرف برای هر یک از پنج اقلیم کشور خاطرنشان می‌کند: در آئین‌نامه جدید، پاداش خوش‌مصرفی برای بخش خانگی و بخش‌های غیرخانگی از جمله صنایع و مشترکان عمده در نظر گرفته شده است.
وی درباره جریمه پرمصرفی اظهار می‌کند: این جریمه همان پلکان‌های ۱۱ و ۱۲ خواهد بود که تعرفه‌های نهایی از آنها دریافت می‌شود. در سه پلکان اول الگوی مصرف، مشترکان کم‌مصرف قرار دارند، پلکان‌های بعدی به ترتیب مصرف متوسط، پرمصرف و بسیار پرمصرف خواهند بود که برای بسیار پرمصرف‌ها، قیمت ۶ هزار تومان به ازای هر مترمکعب سال جاری اجرایی می‌شود.
رحمانی با اشاره به در نظر گرفتن پاداش صرفه‌جویی برای مشترکان در مصوبه جدید می‌گوید: اگر مشترکان در بازه زمانی شانزدهم آذر تا پانزدهم اسفند، بین ۱۰ تا ۳۵ درصد نسبت به دوره مشابه در سال قبل صرفه‌جویی کنند، نه تنها هزینه‌ای پرداخت نخواهند کرد، بلکه مبلغی نیز به عنوان پاداش صرفه‌جویی دریافت می‌کنند.
وی از رعایت الگوی مصرف در نزدیک به ۷۰ درصد مشترکان خبر می‌دهد و یادآور می‌شود: تعداد مشترکان بسیار پرمصرف که بیش از سه برابر الگوی مصرف، گاز مصرف می‌کنند، به کمتر از ۱.۳ درصد مشترکان می‌رسد.
آغاز طرح از نیمه آذر
افزایش پلکانی قیمت گاز مشترکان پرمصرف از شانزدهم آذر سال جاری طبق قانون و مصوبه دولت اجرا می‌شود؛ جواد اوجی، وزیر نفت با اعلام این خبر می‌گوید: به‌ازای هر یک درصد کاهش مصرف در مقایسه با مدت مشابه پارسال، هر مشترک ۳ درصد تخفیف دریافت می‌کند و اگر یک مشترک، ۳۰ درصد کاهش مصرف در مقایسه با پارسال داشته باشد، تعرفه گاز او صفر می‌شود.
وی مصرف‌کنندگان خارج از الگو را شامل خانه‌های با متراژ بالا و مجتمع‌های دارای استخر و جکوزی معرفی می‌کند و ادامه می‌ده: این مشترکان روزانه معادل مصرف یک ماه مشترکان عادی، گاز مصرف می‌کنند که برای این دسته از مشترکان جرایمی در نظر گرفته شده است.
وزیر نفت از مصرف بیش از ۶۰۰ میلیون متر مکعب گاز در بخش خانگی کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: مشترکان می‌توانند با رعایت شیوه‌های الگوی مصرف از جمله پوشیدن لباس گرم، خاموش‌کردن وسایل هنگام خروج از منزل، بهینه‌سازی سیستم موتورخانه‌های مجتمع‌های مسکونی و کم‌کردن دمای محیط کار مصرف را تا ۳۰ درصد کاهش دهند.
نواقص و مشکلات تعرفه‌گذاری پلکانی گاز
حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره تأثیر اجرای طرح تعرفه گذاری پلکانی گاز خانگی برای کنترل مصرف گاز اظهار می‌کند: اصل اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی برای مشترکان پرمصرف اقدامی درست است.
وی می‌افزاید: درست نیست کسی بخواهد با استفاده از گاز یارانه‌ای آب استخر خود را گرم کند، این مشترکان باید هزینه مصرف خود را بپردازند همچنین مشترکانی که خانه و ویلای ۵۰۰ متر مربعی را با استفاده از گاز گرم می‌کنند باید هزینه بیشتری بابت مصرف خود بپردازند.
حاجی‌دلیگانی با اشاره به مشکلات و نواقص اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی در سال گذشته می‌گوید: شرکت ملی گاز سال گذشته در تعیین سقف مصرف و تعیین هزینه گاز مصرفی به‌خوبی عمل نکرد.
وی توضیح می‌دهد: سال گذشته حد نصاب پلکان‌های یک تا چهار را کاهش دادند و قبض‌های بالا برای این دهک‌ها صادر کردند، به همین دلیل هنوز هم شاهد آثار مخرب صدور این قبض‌های گاز بالا هستیم.
همه‌چیز بر اساس عدالت باشد
عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس بروز مشکلات اجرای این طرح را موجب تلخ شدن ذائقه مردم می‌داند و خاطرنشان می‌کند: بعضی دستگاه‌ها همچون شرکت ملی گاز در اجرای این حکم کلی رعایت انصاف و عدالت را نداشتند، در حالی که باید در اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی همه‌چیز بر اساس عدالت باشد و بُعد تعداد اعضای خانوار، دهک خانوار، استان محل سکونت مردم و سردسیری و گرمسیری بودن آن نیز باید در تعیین هزینه قبوض گاز در نظر شود.
حاجی‌دلیگانی ادامه می‌دهد: شرکت گاز اصفهان در ابتکاری، هزینه اصلاح سامانه‌های گازسوز که مصارف خارج از قاعده داشتند را تقبل کرده و با سرمایه‌گذاری خود این وسایل را اصلاح کرده است که این اقدام در جهت کاهش مصرف گاز بوده است.
وی با انتقاد از اینکه مشترکان پرمصرف به دلیل دریافت انرژی به قیمت یارانه‌ای، هیچ حد مصرفی برای خود تعریف نمی‌کنند، می‌گوید: این بخش با بیشترین اتلاف، همچنین مصرف انرژی روبه‌رو و شدت رشد مصرف در بین مشترکان پرمصرف با قیمت گاز پایین بسیار بالا است. اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها یک اقدام مهم در زمینه اصلاح رفتار مشترکان پرمصرف با اعمال شوک قیمتی برای مصارف بالاتر از الگوی بهینه مصرف است.
مصرف ۷۰ درصدی بخش خانگی
حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی گاز که از سال گذشته برای کنترل مصرف غیربهینه برخی گروه‌های جامعه اجرایی شده است، اظهار می‌کند: باید بپذیریم که میزان مصرف انرژی ما در بخش خانگی بسیار زیاد است و اکنون ۷۰ درصد انرژی فصل زمستان را بخش خانگی مصرف می‌کند.
وی با اشاره به افزایش ناترازی گاز در زمستان به دلیل مصرف بالا می‌گوید: این موضوع تا جایی ادامه می‌یابد که مجبور می‌شویم گاز بخش مولد و تولیدکننده را قطع کنیم و گاز را به بخش غیرمولد می‌دهیم. ایجاد ثروت عمومی و ایجاد ارزش افزوده در بخش صنایع و نیروگاه‌های ما رخ می‌دهد، اما ما تولید را در این بخش خدشه‌دار می‌کنیم.
قطع گاز تولید و مصرف بدون نظارت
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران تصریح می‌کند: گاز مصرفی بخش تولید، صادرات، واردات و صنایع پایین‌دستی که با تولید صنایع در ارتباط هستند قطع می‌شود تا انرژی به مصارف خانگی اختصاص پیدا کند، بدون اینکه هیچ نظارتی هم بر مصرف آنها داشته باشیم.
صالحی با تاکید بر لزوم اجرای طرح‌های مختلف در زمینه بهینه مصرف کردن گاز می‌گوید: یکی از این سیاست‌ها که از سال قبل اجرا شده است، تعرفه‌گذاری پلکانی گاز خانگی است که برای مشترکانی که زیر الگوی مصرف از گاز استفاده می‌کنند تخفیف در نظر گرفته می‌شود.
مصرف بالا در گروه‌های مرفه و پردرآمد
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران توضیح می‌دهد: در تعرفه‌گذاری پلکانی گاز سقف‌های مشخصی برای مصرف افراد تعیین می‌شود که این تعیین سقف مصرف بسته به تعداد خانوار، استان محل سکونت، سردسیری و گرمسیری بودن استان است.
وی با اشاره به بالا رفتن میزان قبوض گاز برای مشترکینی که مصارف بالا دارند، یادآور می‌شود: بر اساس گزارش‌ها این مصرف بالا به‌طور عمده متعلق به گروه‌های مرفه و پردرآمد جامعه است.
صالحی اجرای این طرح را نیازمند زمان می‌داند و می‌گوید: طرح تعرفه‌گذاری پلکانی باید به‌صورت تدریجی لحاظ و اجرایی شود، البته از سال پیش مرحله اول تعرفه‌گذاری آغاز و به مردم اعلام شد، سال جاری نیز باید مرحله دوم تعرفه‌گذاری پلکانی برای مشترکان بسیار پرمصرف انجام شود.
وی با تاکید بر لزوم شناور شدن قیمت گاز شد و می‌افزاید: با توجه به نوسان قیمت انرژی باید قیمت گاز مصرفی زمستان با تابستان متفاوت باشد.
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران ایران را دومین کشور دارای منابع گاز دنیا توصیف می‌کند و می‌گوید: در زمینه تولید و ایجاد پتانسیل در این حوزه باید گام‌های بزرگ‌تری برداریم و به یک بازیگر مهم در عرصه گاز تبدیل شویم و به کشورهای دنیا گاز صادرات کرده و به هاب انرژی منطقه تبدیل شویم.
گسترده‌ترین شبکه توزیع در منطقه
حسن مرادی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در بسیاری از کشورهای غرب آسیا، ایران یکی از قوی‌ترین کشورهای دارای پوشش گازرسانی است، حتی بر اساس استانداردهای موجود در دنیا، پوشش گاز در کشور ما بسیار گسترده و با یک شبکه بسیار قوی ایجاد شده است.
وی با اشاره به برخورداری بیشتر مردم کشور از نعمت گاز طبیعی تصریح می‌کند: از زمانی که گاز در ایران به وجود آمد و حتی اوایل انقلاب که لوله‌کشی گاز به منازل انجام می‌شد، کنتوری در کار نبود و مجانی بودن آن موجب شد مردم‌گمان کنند که باید پارکینگ، فضاهای مشترک و همه جای خانه را با وسایل گازسوز گرم نگه دارند.
فرهنگ نهادینه شده اسراف
کارشناس انرژی اسراف در مصرف گاز را نهادینه شده در فرهنگ عمومی می‌داند و ادامه می‌دهد: این در حالی است که در دنیا قیمت گاز و برق شانه به شانه یکدیگر پیش می‌رود و قیمت آنها به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که مشترکان خانگی از یکی از آنها به عنوان مثال در اجاق خوراک‌پزی یا مصارف دیگر استفاده کنند و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد.
وی قیمت کنونی گاز در کشور را از برق و برخی از حامل‌های انرژی ارزان‌تر اعلام‌می‌کند و می‌گوید: این وضعیت به اسراف دامن می‌زند، اما ایجاد مراتب مصرف پلکانی، گام مثبتی است که مشترکان پرمصرف، هزینه بیشتری بپردازند و دولت بتواند با این اعتبار، بخشی از مشکلات را حل کند.
۲۵ میلیون بخاری غیراستاندارد
مرادی با انتقاد از هدررفت بالای گاز در کشور خاطرنشان می‌کند: بیش از ۲۵ میلیون بخاری غیراستاندارد در منازل وجود دارد که باید برای آنها چاره‌ای اندیشیده شود، در طول برنامه هفتم که پنج سال طول می‌کشد پیش‌بینی شده است که حدود ۴ تا ۵ میلیون بخاری تعویض شود که این رقم کافی نیست.
وی تعویض بخاری‌های غیراستاندارد در کل برنامه پنج‌ساله را گام بلندی در صرفه‌جویی مصرف انرژی بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: اقدام دولت و نمایندگان مجلس در جهت اصلاح قیمت و صلاح مردم در است زیرا تعرفه‌گذاری باید بر اساس میزان مصرف باشد و کسی که یک اجاق یا پکیج کوچک برای گرمایش استفاده می‌کند با کسی که شوفاژخانه بزرگ و مصارف بیشتری دارد، باید هزینه متفاوتی بپردازند.
کارشناس انرژی با تاکید بر لزوم اصلاح الگوی مصرف یادآور می‌شود: نباید در زمستان اصرار داشته باشیم که سالن خانه‌ها را گرم کنیم، بلکه به جای گرم کردن کل ساختمان‌ها باید خانواده‌ها یک اتاق را برای نشیمن انتخاب و آن را گرم کنند.
دستگاه‌های نظارتی قبض‌ها را رصد کنند
وی درباره نگرانی مصرف‌کنندگان از جهش قیمت و قبض‌های نجومی گاز می‌گوید: همانگونه که برای کولرهای پرمصرف در نقاط گرمسیر تدبیری اندیشیده شده، مجلس باید برای مناطق سردسیر مثل دماوند و آذربایجان برنامه ویژه داشته باشد تا به مردم فشار وارد نشود.
مرادی همچنین خواستار رصد دقیق اجرای طرح تعرفه‌گذاری از سوی دستگاه‌های نظارتی می‌شود و می‌افزاید: این نظارت برای شناسایی و تذکر مشکلات احتمالی لازم است، زیرا ممکن است در بعضی نقاط بی‌عدالتی صورت گیرد و رصد سازمان‌های نظارتی مانع اجحاف حق افراد خواهد شد.
گزارش از: ناهید شفیعی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما