به گزارش خبرگزاری ایمنا، پس از سفری کوتاه به محله سفلی در منطقه ۱۵ شهرداری اصفهان راهی منزل یکی از مشاهیر این منطقه شدم تا با او درباره این محله قدیمی گفت‌وگویی داشته باشم.
حدود ساعت چهار بعدازظهر بود که به منزل این جهانگرد و به قول خودش روستازاده رسیدم، منتظر ماندم تا ساعت دقیقاً چهار شود و نمی‌دانستم قرار است با کسی ملاقات کنم که بیش از ۸۷ کشور جهان را پیموده است؛ او بسیار آرام، مهربان و برخلاف تصورم پا به سن گذاشته بود، مردی کهن‌سال که تمام عمر خود را صرف پژوهش کرده و دور دنیا را درنوردیده بود.
کتابخانه استاد در پذیرایی بود و به محض ورود به آپارتمان ساده وی، نخستین چیزی که به‌شدت نظر مهمان را جلب می‌کرد، حجم انبوه کتاب و دست‌نوشته‌های این پژوهشگر بود که گویای سال‌ها تلاش، کسب علم و پژوهش‌های فراوان او در اقصی نقاط جهان بوده است.
نادرقلی نادری‌رارانی، نویسنده، محقق، جهانگرد و قرآن‌شناس بزرگ اصفهانی که در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی در روستای راران و در جوار دهکده خوراسگان در خانواده‌ای کشاورز چشم به جهان گشوده و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در خوراسگان برای کسب علم از خانواده جدا شده و پس از گذراندن دوره متوسطه در اصفهان، دوره عالی تحصیلات خود را در تهران به پایان رسانده است.
استاد نادری‌رارانی حدود ۱۰۴ اثر در حوزه قرآن، ادبیات، تاریخ و هنر به رشته تحریر درآورده و از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۹۷ به مدت ۶۰ سال، عمر خود را صرف ایرانگردی و ۴۲ سال برای بررسی وضعیت اجتماعی و دیدن آثار باستانی جهان به کشورهای مختلف سفر و بیش از ۸۷ کشور جهان را طی کرده است؛ او علاوه‌بر پژوهش و نگارش سفرنامه‌ها، بیش از ۱۸ هزار قطعه عکس از این سفرها به یادگار گذاشته است.
«حمام نقاشی» از آثار برجسته تاریخی و معماری شهر خوراسگان است
وقتی از او درباره اصفهان می‌پرسم، می‌گوید: شهر اصفهان ۱۷۰۰ سال قدمت تاریخی دارد و باید محلی به عنوان هویت ملی اصفهان وجود داشته باشد تا بسیاری از ظرفیت‌های تاریخی این شهر را به نمایش گذارد.
او طی پژوهش‌ها و سفرهای زیادی که به دور دنیا داشته است، ادامه می‌دهد: هیچ کجای دنیا وطن نمی‌شود البته شهرهای بسیار زیبایی در جهان وجود دارد و زمانی که از او می‌پرسم، زیباترین شهر دنیا کدام است، پاسخ می‌دهد: در فصل بهار، پاریس واقعاً شگفت‌انگیز و تابستان سن‌پترزبورگ بسیار زیبا است.
نادری‌رارانی همچنین کتابی با عنوان تاریخ شهر خوراسگان و روستای راران تألیف کرده است و می‌گوید: ۵۶ سال عمر خود را در شهر خوراسگان سپری کردم؛ این شهر مردمی زحمتکش دارد که به شغل کشاورزی مشغول بودند، اما در حال حاضر با مشکل بی‌آبی مواجه شده و چاه‌های آب این خطه خشک شده است.
او ادامه می‌دهد: خوراسکان از دو کلمه (خور) یعنی خورشید و (اسکان) یعنی جایگاه تشکیل شده است که ترکیب هر دو کلمه به معنی «جایگاه خورشید» و اطلاق این نام به این خطه بر اساس واقع شدن آن در قسمت شرقی اصفهان بوده و صبحگاهان نور طلایی خورشید از آن ظاهر می‌شده است؛ این منطقه سابقه شهری نداشته و در واقع دهکده‌ای بوده که به‌دلیل آب سرشاری که از رودخانه دریافت می‌کرده، بسیار حاصلخیز بوده است؛ این شهر در منطقه جی و در فاصله پنج کیلومتری شرق اصفهان، در جلگه آبرفتی رودخانه زاینده‌رود قرار گرفته و سر راه اصفهان به نائین، یزد، کرمان، زاهدان و بندرعباس واقع شده است، همچنین موقعیت اقلیمی این شهر در وضعیت نیمه‌خشک قرار دارد که تا حدودی از چشمه‌های سرشار آب‌های زردکوه بختیاری بهره‌مند و با منطقه کویری محدوده نائین نیز همجوار است.
استاد نادری می‌گوید: سابقه فرهنگی و پیشینه تاریخی این منطقه بسیار درخشان بوده و در زمان طهمورث یعنی ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، کتابخانه سلطنتی شهریاران قدیم ایران در این منطقه نگهداری می‌شده است.
وی معتقد است: با اینکه این روستا به شهر تبدیل شده، اما پیشرفت چندانی در زمینه اقتصادی حتی شهرسازی کوچه‌ها و خیابان‌ها نداشته است و اگر به کوچه پس‌کوچه‌های محلات قدیمی خوراسگان سر بزنید، مشاهده خواهید کرد که هنوز خانه‌ها و کوچه‌های خشت و گلی وجود دارد و حتی عده‌ای در آن ساکن هستند و زندگی می‌کنند.
وقتی دلیل نام‌گذاری محله سفلی را از او می‌پرسم، ادامه می‌دهد: نام‌گذاری محلات بیشتر بر اساس آب دریافتی از رودخانه زاینده‌رود بوده است؛ برای مثال آب‌نشینی قنات محله سفلی بیشتر و در نتیجه حاصلخیزتر بوده است و ساکنان آن رفاه بیشتری داشته‌اند، در صورتی که آب‌خیزی و آب‌نشینی قنات‌ها در محله علیا یا بالا کمتر از محله پایین و ارتفاع صحرای آن بلندتر بوده است، از این‌رو محله پایین که دارای آب بیشتر بوده سفلی و محله بالا به علیا معروف شده است.
پژوهشگر تاریخ و قرآن می‌گوید: سابقه تاریخی خوراسگان به قبل از میلاد مسیح و از نظر سکونت به سه هزار سال پیش بازمی‌گردد و قنات‌های پرآب این منطقه از ویژگی‌های شاخص آن بوده است؛ «عمارت خان»، «حمام خان» و «حمام نقاشی» از آثار تاریخی این منطقه بوده که در حال حاضر تنها حمام نقاشی حفظ شده است و آثار عمارت خان در محله سفلی هنوز به چشم می‌خورد؛ حمام نقاشی در محله علیا، مقابل مسجدسید این محل قرار دارد و از جمله آثار تاریخی، معماری شهر خوراسگان به حساب می‌آید، سقف سربینه این حمام دارای نقاشی و وجه تسمیه آن بر این اساس بوده است که امروز با روکش‌هایی که در زیر سقف صورت گرفته، این نقاشی‌ها از بین رفته است؛ این حمام در زمان شاه طهماسب اول صفوی ساخته شده و زمین آن حدود ۱۳۰۰ متر مربع مساحت دارد که شامل حمام بزرگ، حمام کوچک و محل فاضلاب می‌شود؛ بانی این حمام و مسجدسید، مرد ثروتمندی به نام «شاه تربت» بوده که قبر او همچنان در جوار این مسجد باقی مانده است.
او از حرفه‌های مختلف در این خطه می‌گوید که علاوه‌بر کشاورزی، حرفه‌های دیگری مانند علافی، لبافی، کیش‌بافی، اچوم‌بندی، پینه‌دوزی، پالان‌دوزی، نعل‌بندی، آسیابانی، چارواداری، مسگری و کلوابندی در خوراسگان رواج داشته که در حال حاضر بیشتر آن‌ها منسوخ شده است.
نادری از خاطرات کودکی و خانه پدری خود در محله میون، محله‌ای میان محله سفلی و اولیا تعریف می‌کند و می‌گوید: مادرم پیراهن بلند و شلوار با کفش ساغری می‌پوشید که بیشتر لباس تمام زنان این منطقه را پوشش می‌داد و نقش چادر آن‌ها چهارخانه تاریک و روشن بود که خوب در خاطرم مانده است.
او در حالی که می‌خندد، ادامه می‌دهد: وسیله ایاب‌وذهاب مردم الاغ، اسب و قاطر بود و عده کمی هم دوچرخه‌سوار بودند، اتومبیل و موتور در خوراسگان وجود نداشت و تنها یک نفر به نام میرزا حاجیان از جوانان متمول و ملاک محله خیادان، موتورسیکلت‌سوار بود.
نادری رارانی می‌گوید: در حال حاضر جوانان این شهر به‌کار در صنعت مشغول هستند و کشاورزی به‌دلیل خشک شدن قنات‌ها از رونق افتاده است.
به گزارش ایمنا، استاد نادری‌رارانی از سال ۱۳۷۳ با هدف شناسایی، حفظ و حراست از آثار تاریخی ایران، اصفهان به‌ویژه شهر خوراسگان در سازمان جهانی یونسکو فعالیت داشته و کتاب «پنج هزار سال تاریخ خط» را که مجموعه‌ای نفیس در زمینه ریشه‌یابی خط و ارائه نمونه‌های آن از پنج هزار سال پیش تاکنون بوده نیز از طرف سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
گزارش از: ریحانه راهپیما
نظر شما