به گزارش خبرنگار ایمنا، سال‌ها است که مسئله آلودگی هوا ناشی از مواد آلاینده و احتراق بد خودروهای فرسوده، اتوبوس‌های قدیمی و موتورسیکلت‌ها به یکی از مهمترین موضوعات اجتماعی در کشور به ویژه در کلانشهرها تبدیل شده است، موضوعی که با افزایش آلایندگی‌های زیست محیطی بارها شهرها را به تعطیلی کشانده و باعث شده تعداد بسیاری از افراد به علت بیماری‌های قلبی-عروقی، تنفسی، گوارشی، سرطان‌ها و تومورها راهی مراکز درمانی شوند و عده‌ای نیز جانشان را از دست دهند، از این‌رو یکی از عواملی که سهم عمده‌ای در آلودگی هوا را به خود اختصاص می‌دهد، آلاینده‌هایی است که به وسیله منابع متحرک خودروهای شخصی، موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس‌ها نقش مؤثری در آلوده کردن هوا دارند.
بر این اساس مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که به تازگی منتشر کرده به وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور پرداخته است، در این گزارش آمده که اغلب کلانشهرها با بحران کمبود و فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی مواجه هستند و میزان فرسودگی اتوبوس‌ها در شهرهای تهران، کرج، اصفهان، قم و تبریز بالاتر از ۶۰ درصد است.
در بخشی از این گزارش آمده که بررسی وضعیت فرسوده ناوگان اتوبوسرانی بیانگر وضعیت وخیم این شاخص برای بسیاری از کلانشهرهاست، این موضوع می‌تواند به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر سهم اندک این شیوه از حمل‌ونقل عمومی کلانشهرها به حساب می‌آیند، آنطور که داده‌های این گزارش نشان می‌دهد، میزان فرسودگی اتوبوسرانی در شهرهای کرج، اصفهان، قم و تبریز بالاتر از ۶۰ درصد است، فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی کشور در سال ۹۹، در شهر کرج، ۹۳ درصد، اصفهان ۶۴ درصد، تبریز ۶۰ درصد و شهر قم ۴۱ درصد بود، همچنین فرسودگی اتوبوس‌های شهرهای مشهد، تهران، شیراز و اهواز نیز به ترتیب ۵۳، ۵۲، ۴۲ و ۲۹ درصد بود. در بخش دیگر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به سهم انواع سفرها در کلانشهرهای کشور پرداخته شده است که سهم استفاده از سواری شخصی در سفرهای روزانه شهروندان تهران، مشهد، اصفهان و شیراز بالای ۵۰ درصد است. شواهد نشان داده است که در روزهایی که آلودگی هوای ناشی از ذرات معلق زیاد بوده، موارد پذیرش افرادی که دچار مشکلات قلبی-عروقی و تنفسی شده بوده‌اند، بیشتر بوده است، در این میان شهر اصفهان هم در آلودگی هوا گوی سبقت را از سایر کلانشهرها ربوده است.
در این میان بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد؛ آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر زودرس در جهان است، ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون مهمترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین آلاینده‌های هوا به‌شمار می‌رود، طبق اعلام مسئولان، در کشور ۲.۴۸ درصد تولید ناخالص ملی معادل ۳۴ هزار میلیارد تومان صرف عوارض ناشی از آلودگی هوا می‌شود؛ به طوری که ریزگردها و آلاینده‌های هوا ۳۸ میلیون نفر از جمعیت کل کشور را در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار می‌دهند، به طوری که بررسی شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان در زمان‌های مختلف سال نشان می‌دهد، مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت هوای این شهر، غلظت ذرات معلق ریز کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون است، از این‌رو براساس یافته‌های این طرح، سهم بخش صنعت در فصول مختلف سال بین ۱۲ تا ۳۷ درصد متغیر است که حداکثر آلایندگی این بخش در فصول سرد سال است؛ ذکر این نکته حائز اهمیت است که سهم بخش صنعت در مجاور مناطق و واحدهای صنعتی بیشتر است و نباید با در نظر گرفتن سهم در کل شهر این موضوع مغفول واقع شود.
لازم است بدانیم؛ طبق اعلام مسئولان، آمار کیفی سنجش هوا در استان اصفهان بر اساس میانگین غلظت ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون ثبت می‌شود که این ذرات به دلیل عمق نفوذپذیری بالا می‌تواند مشکلات بهداشتی و سلامتی بسیاری را ایجاد کند، مطابق آخرین آمارها، سهم آلودگی خودروهای سواری در اصفهان بین ۳۳ تا ۵۳ درصد و سهم صنایع آلاینده ۳۷ درصد است که واحدهای تولیدی آجر در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان، ۱۴۰ هزار واحد صنفی فعال، تعداد ۵۵۰ صنایع آلاینده در استان اصفهان سبب بروز این حجم از آلودگی شده است، از سوی دیگر سهم آلاینده‌های ثانویه بین ۱۱ تا ۱۳ درصد است که در اثر فعل و انفعالات فیزیکی و شیمیایی آلاینده‌های گازی ناشی از هر دو بخش صنعت و حمل و نقل، در اتمسفر شکل می‌گیرند.
اهمیت پرداختن به خودروهای فرسوده و استفاده از خودروهای استاندارد در راستای کاهش آلودگی هوا
از طرفی بنا بر گفته‌های مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان ذرات معلق بیشترین اثر را در شاخص‌های اعلام شده دارند که بر این اساس منابع متحرک در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان، ۴۴.۳ درصد اثرگذار بوده و در سطح شهر اصفهان تأثیری معادل ۷۶.۸ دارند؛ این به معنای آن است که اگر ما بتوانیم روی سه موضوع سوخت استاندارد، خودروی استاندارد و خودروی فرسوده کار کنیم، در کاهش بیش از ۷۶ درصد از سهم ذرات معلق در آلودگی هوای شهر اصفهان نقش خواهیم داشت.
براساس تحقیقات، تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود که عواقب آن به صورت بیماری‌ها و امراض قلبی‌عروقی، تنفسی و سکته مغزی متوجه ساکنان این شهر می‌شود، زیرا نزدیک به ۶۰ درصد آلودگی هوای شهر تهران در پی فعالیت منابع متحرک آلودگی هوا ایجاد می‌شود، بخشی از منابع متحرک آلودگی که عمدتاً فرسوده شده‌اند و کیفیت و استاندارد لازم را ندارند و به آلودگی موجود در هوای شهر می‌افزایند، اتوبوس‌ها هستند این در حالی است که در قانون هوای پاک توجه ویژه‌ای به موضوع وسایل نقلیه فرسوده شده است، در شرایطی که بر اساس اعلام پلیس راهنمایی و رانندگی ۳۲ درصد از کل وسایل نقلیه در کشور فرسوده است و به‌طور اختصاصی ۶۰۰۰ هزار دستگاه اتوبوس شخصی و دولتی در سطح شهر تهران فعالیت دارند که میانگین عمر آنها ۱۳ سال است، در حالی‌که حداکثر عمر این اتوبوس‌ها ۱۰ سال است، خارج کردن این ناوگان فرسوده و نوسازی و اصلاح این ناوگان می‌تواند اولویت بالاتری نسبت به برخی طرح‌های ذکرشده در قانون هوای پاک داشته باشد.
لازم است به این نکته اشاره کنیم که امروزه تغییرات اقلیمی، کمبود سوخت‌های فسیلی و آلودگی‌های زیست‌محیطی به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قرن بیست‌ویکم تبدیل شده است؛ بهره‌برداری از منابع انرژی تجدیدپذیر از بهترین انرژی‌های سازگار با محیط‌زیست به شمار می‌رود، به طوری که دانشمندان با ارزیابی داده‌های مطالعه بار بیماری‌های جهانی ۲۰۱۹، نتایج بررسی‌های ذرات ریز معلق و داده‌های جمعیتی مبتنی بر ماهواره ناسا، آزمایشات شیمی اتمسفر و مدل‌سازی خطر نسبی سوخت‌های فسیلی بر مرگ‌ومیرهای ۲۰۱۹، دریافتند که در این سال ۸.۳ میلیون مرگ در سراسر جهان به ذرات ریز معلق (PM۲.۵) و ازن (O۳) در هوای باز نسبت داده شده که ۶۱ درصد آن (۵.۱ میلیون) مربوط به سوخت‌های فسیلی بوده است.
بنابراین تخمین‌های جدید بیشتر از مقادیر گزارش شده قبلی است و نشان می‌دهد حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی ممکن است نسبت به آنچه در گذشته تصور می‌شد، تأثیر بیشتری بر مرگ‌ومیرهای قابل انتساب به سوخت‌های فسیلی داشته باشد، به این ترتیب حذف تدریجی استفاده از این سوخت‌ها می‌تواند مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا را تا حدود ۶۱ درصد کاهش دهد، لذا طبق تحقیقات انجام‌گرفته، این اقدام فواید زیادی نیز بر سلامتی خواهد داشت که بسیار بیشتر از میزان به‌دست‌آمده در بیشتر مطالعات قبلی است، داده‌های این مطالعه مهر تأییدی بر افزایش سهم انرژی پاک و تجدیدپذیر است که از طریق اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰ و بلند پروازی‌های بی‌طرفی آب‌وهوایی ۲۰۵۰ توسط سازمان ملل حمایت می‌شود.
فرسودگی ۶۰ درصدی ناوگان حمل و نقل کشور
بر این اساس نتایج تحقیقات نشان داده است که گذار از سوخت‌های فسیلی به منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر می‌تواند جان افراد زیادی را از مرگ در اثر آلودگی هوا نجات دهد و به مبارزه با گرمایش جهانی کمک کند، در واقع کاهش عمده انتشار آلودگی هوا به‌ویژه از طریق حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی می‌تواند نتایج مثبت و بزرگی برای سلامتی داشته باشد.
در این شرایط انجام اقداماتی در دستور کار قرار گرفت و فروردین سال جاری علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن اشاره به فرسودگی ۶۰ درصدی ناوگان حمل و نقل کشور گفته بود: در شهر تهران نیز قرار شده تا توسعه حمل و نقل عمومی از طریق دستگاه‌های گازسوز و برقی انجام شود، از این‌رو مقرر شده ۱۱۰۰ دستگاه اتوبوس برقی برای شهر تهران تهیه و در سال ۱۴۰۲ به ظرفیت حمل و نقل اضافه شود همچنین ۱۰۰۰ دستگاه اتوبوس با مصرف پایین و استاندارد آلایندگی یورو ۵ نیز به ناوگان پایتخت اضافه خواهند شد.
به گفته سلاجقه؛ بیش از ۶۰ درصد آلایندگی در کلانشهرهای مرتبط به صنایع متحرک است و تاکسی‌ها، موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌ها نقش به سزایی دارند، از این‌رو طی بازدیدی از شرکت ایران خودرو دیزل داشتم و این شرکت دستاوردهای خوبی در زمینه تولید ون‌های با استاندارد یورو ۶، اتوبوس برقی، داشته است که اعلام آمادگی کردند تا به ناوگان حمل و نقل کشور کمک کنند.
در همین راستا که ورود اتوبوس‌های برقی به ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کلانشهرها از مباحث مورد توجه مدیریت شهری در سال‌های اخیر است، مسئولان از خرید ۵۰ اتوبوس برقی برای اصفهان خبر داده‌اند که قرار است در مرکز شهر و نقاط دارای ترافیک سنگین و آلودگی هوای بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند، چرا که یکی از راه‌حل‌های کاهش تبعات استفاده از سوخت‌های فسیلی، جایگزینی آن با انرژی برق است، زیرا حمل‌ونقل پاک در پی استفاده گسترده از خودروهای شخصی و افزایش روزافزون آلودگی هوا و ترافیک مورد تاکید برنامه‌ریزان، شهرسازان و طراحان شهری است، از این‌رو انجام مطالعات شهری در حوزه حمل‌ونقل یکپارچه و ترکیب آن با سایر روش‌های حمل‌ونقل پاک باید سرلوحه مدیران شهری باشد، حمل‌ونقل شهری و گسترش آن در کلانشهر اصفهان به عنوان سومین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران که سال‌های گذشته میزبان تعداد زیادی مهاجر بوده و جمعیت آن در حال افزایش است، اهمیت زیادی دارد، در این راستا توسعه حمل‌ونقل عمومی و در رأس آن مترو، همچنین مدهای جدید حمل‌ونقلی همواره مورد تاکید و توجه مدیریت شهری اصفهان بوده است، به‌طوری‌که تاکنون اقدامات زیادی برای تأمین منابع مالی پروژه‌های حمل‌ونقل شهری انجام شده است.
اتوبوس‌های برقی در مسیر نصف‌جهان
آن‌گونه که علی قاسم‌زاده، شهردار اصفهان در دوازدهم آذر امسال با اشاره به اینکه طی دو هفته گذشته ۵۰ دستگاه اتوبوس ۱۸ متری خریداری کردیم و در حال انعقاد قرارداد خرید ۵۰ دستگاه اتوبوس برقی هستیم، اظهار کرده است: در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک، اولویت نخست را خط دوم قطار شهری قرار داده‌ایم، زیرا قطاری شهری پاک‌ترین و سالم‌ترین وسیله برای حمل‌ونقل است. روزانه ۴۰۰ هزار نفر از شهروندان اصفهانی سفرهای درون‌شهری خود را با استفاده از وسایل نقلیه عمومی انجام می‌دهند که از این تعداد ۱۲۰ هزار نفر با خط یک قطار شهری جابه‌جا می‌شوند.
وی درباره وضعیت شرکت واحد اتوبوسرانی اصفهان ابراز داشته است: سال ۱۳۹۶، ۱۴۰۰ دستگاه اتوبوس در حال سرویس‌دهی به شهروندان و اوایل دوره ششم مدیریت شهری ۵۷۰ اتوبوس در حال سرویس‌دهی بود، از این‌رو طی دو سال گذشته تلاش کردیم تعداد اتوبوس‌ها به استاندارد لازم برسد. طی دو هفته گذشته ۵۰ دستگاه اتوبوس ۱۸ متری خریداری کردیم و در حال انعقاد قرارداد خرید ۵۰ دستگاه اتوبوس برقی هستیم.
فرسودگی بیش از ۸۵ درصدی حمل و نقل عمومی در کشور
داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به نقش وسایل نقلیه موتوری با سوخت فسیلی و بنزین در تشدید آلودگی هوا و نیز فرسودگی بیش از ۸۵ درصدی حمل و نقل عمومی، اتوبوس، کامیون، ون، مینی‌بوس درحال تردد کلانشهرها، می‌گوید: توسعه به کارگیری اتوبوس‌های برقی در کلانشهرهایی همچون تهران و اصفهان که حجم آلایندگی‌های آنها بیش از ظرفیت شده است، می‌تواند باعث کاهش آلودگی هوای ناشی از تردد منابع آلاینده متحرک شود.
وی با بیان اینکه براساس برگزاری جلسات تاکید کردیم در کلانشهرهایی از جمله اصفهان و تهران که آلودگی هوا دارند، اولویت بر خودروهای الکتریکی باشد نه دیزلی، اظهار می‌کند: برای مثال در اصفهان اگر قرار است ناوگان حمل و نقل عمومی را توسعه و نوسازی کنیم نباید دیگر به سمت اتوبوس‌های دیزلی و تاکسی‌های بنزین‌سوز برویم و باید میزان اتوبوس‌های برقی را افزایش دهیم.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور می‌افزاید: از سوی دیگر، توسعه حمل و نقل عمومی درون شهری با اولویت اتوبوس و تاکسی‌های برقی، هیبرید و گازسوز در کلانشهرها موجب بهبود کیفیت هوا در این شهرها می‌شود که این موضوع نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم و اهتمام مراجع ذیربط (وزارت کشور و شهرداری‌ها) جهت توسعه ناوگان حمل و نقل پاک است.
وی اضافه می‌کند: براساس برنامه‌ریزی‌های اجرایی وزارت کشور طی مکاتبات، توافق‌نامه‌ها و قراردادهایی با تولیدات داخلی و واردات درصدد است که با همکاری شهرداری تهران برای توسعه ناوگان حمل‌ونقل پاک و کاهش آلایندگی‌های ناشی از منابع متحرک تعداد یک‌هزار دستگاه اتوبوس را طی سال‌های آتی به چرخه ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت وارد کند.
گل‌علیزاده، تعداد اتوبوس‌های درون شهری مورد نیاز پایتخت را در حدود هشت هزار دستگاه می‌داند و تصریح می‌کند: در حال حاضر نزدیک به دو هزار دستگاه اتوبوس با عمر بالای ۸۸ درصد فرسودگی در ناوگان حمل و نقل عمومی تهران برای جابه‌جایی مسافران فعال است، از این‌رو معتقدیم چنانچه درصدد توسعه و نوسازی ناوگان فرسوده هستیم بی‌گمان باید به سمت پیشبرد اتوبوس‌های برقی حرکت کنیم، چرا که ظرفیت تهویه هوای شهر تهران بیش از این دیگر گنجایش انباشت آلایندگی‌های ناشی از منابع متحرک ندارد.
وی ادامه می‌دهد: نباید به سمت استفاده بیشتر از خوروهای دیزلی برویم، در کلانشهرها منابع انتشار آلودگی بسیار زیاد و بیش از ظرفیت تهویه هوا است، اگر بخواهیم از شرایط انتشار آلاینده‌های گازی و ذرات نجات یابیم و آلودگی هوا کمتر و کیفیت هوا بهتر شود، باید از حمل و نقل عمومی پاک استفاده کنیم، از این‌رو لازم است بیشتر مواقع با مترو تردد کنیم و خطوط مترو نیز توسعه پیدا کنند.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در پاسخ به سوالی مبنی اینکه با وجود ظرفیت‌های فراوان برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، در سال‌های اخیر روند رشد این نیروگاه‌ها نسبت به دنیا کندتر بوده است، اکنون که درصدد بهره‌مندی از اتوبوس‌های برقی در ناوگان حمل و نقل عمومی هستیم، انرژی مورد نیاز دستگاه‌ها از کدام محل تأمین خواهد شد، می‌گوید: در حال حاضر ۸۷۰ مگاوات برق (کمتر از یک درصد) از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود، لذا برای توسعه این نوع انرژی با تاکید در قانون بودجه ۱۴۰۲ و برنامه‌های وزارت نیرو و نفت مقرر شده است حدود ۱۰ هزار مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر طی سه تا چهار سال آینده از طریق نیروگاه‌ها تأمین شود.
وی اضافه می‌کند: هم‌زمان صنایع انرژی‌بر در کشور نیز مکلف شده‌اند برای جلوگیری از ایجاد اختلال در چرخه تولیدات آنها در زمان پیک ناترازی برق، از مصوبه تأمین ۱۰ هزار مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر، نزدیک به ۹ هزار مگاوات آن را از محل نیروگاه‌های حرارتی با راندمان ۵۵ درصد؛ یعنی سیکل ترکیبی تولید کنند و یک‌هزار مگاوات باقی‌مانده هم از محل انرژی‌های تجدیدپذیر فراهم شود.
گل‌علیزاده با اشاره به چشم‌انداز تولید ۱۰ هزار مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۴ در کشور، می‌افزاید: هم اکنون با برنامه‌ریزی‌های لازم و انعقاد قراردادهایی، بخشی از اقدامات این طرح آغاز شده است و به نظر می‌رسد وزارت نیرو نیز برنامه‌هایی را برای سال‌جاری لحاظ کند و بی‌گمان با تأمین سه تا چهار هزار مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر، گام‌های مؤثری بر کاهش آلایندگی‌های زیست محیطی برداشته خواهد شد، از این‌رو امید است بسترسازی‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای توسعه انرژی‌های پاک فراهم شود.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با بیان اینکه در حوزه هوا و تغییر اقلیم، دو بحث وجود دارد که یکی از آنها قانون هوای پاک است، می‌گوید: این قانون از سال ۹۶ جایگزین قوانین نحوه جلوگیری از آلودگی هوا شد که در آن با احصای حدود ۱۷۶ تکلیف برای دستگاه‌ها به منظور تقویت ارزیابی عملکرد، سامانه‌ای طراحی شده و دستگاه‌هایی که در این قانون مکلف به اجرا هستند با وظایف خود آشنا شدند و نیز در اختیار دولت و دستگاه‌های نظارتی قرار گرفته است.
وی با اشاره به عملکرد دستگاه‌ها در زمینه قانون هوای پاک، اظهار می‌کند: مطابق با نظرسنجی تأثیر اسقاط خودروهای فرسوده در آلودگی هوا مشخص شد اجرای آن در بهبود هوای پاک ۱۰ درصد اثر دارد، مبحث استاندارسازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه ۱۰.۸ درصد، بهینه‌سازی و مصرف سوخت خانگی و صنایع ۱۰.۵، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی ۹.۲، ارزیابی عملکرد مبتنی بر بودجه ۷.۲، تجهیز نیروگاه‌ها به سیستم‌های کنترلی ۷.۲، توسعه انرژی‌های تجدید پذیر ۶.۱ و استاندارسازی سوخت مصرفی صنایع و نیروگاه‌ها ۵.۹ درصد است.
سهم ۶۰ درصدی صنایع متحرک در انتشار آلایندگی‌ها / مصرف ۱۱۶ لیتر بنزین در نیمه نخست امسال
گل‌علیزاده با بیان اینکه از حدود سهم ۶۰ درصدی منابع متحرک در انتشار ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شهر تهران، نزدیک به ۳۲ درصد سهم حمل‌ونقل درون شهری اتوبوس، مینی‌بوس، ون و خودروهای دیزلی است، تاکید می‌کند: از رده خارج کردن خودروهای فرسوده یکی از تکالیف اصلی دستگاه‌های مرتبط است، چرا که هر سال بر عمر و تعداد این خودروها و تشدید آلایندگی‌های آنها در کلانشهرها افزوده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر تعداد خودروهای نوشماره که وارد چرخه ناوگان منابع متحرک می‌شود نیز در سطر بالایی قرار دارد، به طوری که در سال گذشته یک میلیارد و ۴۰۰ هزار خودرو شماره گذاری شد، اما کمتر از ۲۱ هزار خودرو از رده خارج شدند، از این‌رو تردد این میزان خودرو در سطح کلانشهرها، مصرف و تقاضای سوخت را نیز با افزایش مواجه می‌کند، به نحوی که براساس آمارها میانگین مصرف بنزین در کشور طی نیمه نخست سال‌جاری ۱۱۶ میلیون لیتر ثبت شده است، در حالی‌که ترکیه با جمعیتی معادل ایران، تقریباً یک دهم ما مصرف سوخت دارد.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با بیان اینکه آلایندگی‌های کلانشهرها تنها مختص منابع متحرک نیست، بلکه اصطحلاک بالای خودروها و سایش سطح لاستیک، لنت و معابر بر انتشار ذرات معلق در میان آلاینده‌های هوا نیز نقش دارد، می‌گوید: مطابق با آخرین آمار وزارت بهداشت از میانگین شاخص ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون در ۲۷ کلانشهر کشور با جمعیت حدود ۳۵ میلیون نفر تنها برای مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی و تنفسی برای بزرگسالان در ایران نزدیک به ۲۱ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ برآورد شده است، این وزارتخانه میزان خسارت اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در کلانشهرها را معادل ۱۱.۳ دهم میلیارد دلار تخمین زده است.
وی میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در جهان را حدود هفت میلیون نفر اعلام می‌کند و می‌افزاید: در کشور ما به‌دلیل سطح بالای بیماری‌های زمینه‌ای، آلودگی هوا، تشدیدکننده مرگ‌های زودرس است و طول عمر افراد در کلانشهرها پنج سال کمتر از شهرهای پاک برآورد شده است؛ چراکه شهروندان به طور مستمر در معرض آلودگی هوا قرار دارند.
گل‌علیزاده با تاکید بر اینکه بر اساس مصوبه سازمان حفاظت محیط‌زیست، خودروهای تولید داخل باید دارای استانداردهای یورو ۵ و یورو ۶ باشند، درباره آخرین وضعیت واردات اتوبوس‌های وارداتی به کشور، اظهار می‌کند: بر اساس بند «ص» تبصره ۷ قانون بودجه سال ۱۴۰۲، کشنده‌ها، اتوبوس‌ها و ون باید عمر کمتر از پنج سال و حداقل استاندارد یورو ۵، یورو ۶ را داشته باشند، در این صورت اگر خودرویی وارد شود، ایرادی ندارد، چرا که کیفیت مناسبی دارد، اما این واردات به این معنا نیست که هر اتوبوسی را از کشورهای دیگر بتوانیم به کشور وارد کنیم.
وی می‌گوید: اتوبوس‌های وارداتی از سوی سازمان ملی استاندارد و سازمان حفاظت محیط‌زیست؛ بازرسی فیزیکی می‌شوند تا تجهیزات مرتبط با آلایندگی آنها حذف نشده باشد، این اتوبوس‌ها باید به‌طور کامل با استانداردهای تعیین شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مطابقت داشته باشد تا به آنان مجوز ترخیص دهیم.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با بیان اینکه طی انباشت آلاینده‌هایی که منشأ انتشار آنها صنایع و منابع متحرک است، نقش بخش خانگی نیز دور از انتظار نیست و در نیمه دوم سال با پدیده وارونگی دمایی مواجه می‌شویم، تصریح می‌کند: منابع و صنایع با مصارف گازسوز از جمله موتورخانه‌های منازل، تجاری، اداری و صنعتی اگر سامانه‌های کنترل و پایش نداشته باشند، انتشار گازهای نیتروژن آنها می‌تواند به عنوان تولید آلاینده ثانویه خودروها هم نقش داشته باشد.
وی خاطر نشان می‌کند: در فصول تابستان با ترکیبات آلی فرّار ناشی از انتشار بخارات بنزین و نیترات نیتروژن مواجه هستیم، که با قرارگیری در وضعیت گرمای شدید خورشید به‌عنوان آلاینده ثانویه اُزن تشکیل می‌شوند، که در پایتخت به مدت سه سال و در کلانشهر اصفهان در دو سال اخیر شاهد معضل این نوع آلودگی هوا در تابستان هستیم. با دو شیوه می‌توانیم آلایندگی‌های اولیه را نظارت کنیم: با اجرای طرح کنترل انتقال و بازیافت بخارات بنزین در جایگاه‌ها و انبارها و نیز مباحث پایش نشت بخارات بنزین خودروها می‌توانیم این میزان از آلایندگی‌ها را کاهش دهیم.
آلایندگی‌های کشور بیشتر از حد استاندارد است
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور می‌گوید: آلودگی‌های هوا و آلایندگی‌ها تنها مختص کشور ایران نیست و در دیگر کشورها نیز شاهد آلودگی هستیم، اما آلایندگی‌های کشور بیشتر از حد استاندارد است و با مصارف بیش از حد انرژی، آلودگی‌های شهرها افزایش می‌یابد و صدمات آن بر آحاد جامعه وارد می‌شود.
وی درباره راهکارهای اساسی برای کاهش آلودگی‌ها و آلایندگی‌ها در سطح کلانشهرها، اظهار می‌کند: کشورهای دیگر برای کنترل آلایندگی‌ها به سمت انرژی‌های پاک و تولید برق از منابع پاک انرژی‌های (خورشید، باد، زمین گرمایی) حرکت کرده‌اند و توانسته‌اند حداقل درصد قابل توجهی را تأمین کنند و از سوی دیگر به سمت بهره‌برداری از اتومبیل‌های الکتریکی به جای خودروهایی با مصارف بنزین و گازوئیل پیش رفته‌اند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور می‌افزاید: در دیگر کشورها که از هوای سالم‌تر بهره‌مند هستند برای مدیریت کسب‌وکار و رفت و آمد شهروندان راهکارهای اصولی، منطقی و نوآورانه لحاظ شده است، لذا می‌طلبد مسئولان ذیربط در کشور راهکارهایی برای این موضوع داشته باشند.
وی در پاسخ به اینکه آیا کمبود گاز سبب استفاده مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها طی سال‌های اخیر شده است، می‌گوید: در حال حاضر تولید گاز در کشور اجرایی می‌شود، اما مجموع گازی که در کشورمان مصرف می‌کنیم به اندازه چند کشور اتحادیه اروپاست، یعنی مجموع گازی که کشور ما به تنهایی حتی در بخش خانگی مصرف می‌کند به اندازه چندین کشور با چندین برابر جمعیت ایران است.
وظیفه اظهار می‌کند: هنگامی که مصرف گاز در کشور بالا می‌رود و تولید کفاف نمی‌دهد، لذا باید گاز کمتری مصرف شود تا نیروگاه‌ها گاز بیشتری داشته باشند و نیروگاه‌ها مازوت‌سوزی نکنند، مصارف ما در استفاده از منابع انرژی گاز، نفت، زغال‌سنگ و هر منبع دیگری در بخش خانگی و صنایع به اندازه نیازمان نیست و بیش از حد نیاز و استاندارها مصرف می‌کنیم.
وی با اشاره به اینکه استفاده بیش از حد استاندارد مصرف انرژی زیان‌ده و زیان‌بار است و باید روش‌ها و راهکارهای نوآورانه و اساسی به کار گرفته شود، می‌افزاید: بهره‌مندی از گرمایش بخاری و موتورخانه با مصرف کمتر سوخت باید مطابق استانداردها باشد، سیستم لوله‌کشی باید ایزوله مناسب نداشته باشد تا انرژی هدر نرود و با رعایت حداقل ارتباط حرارتی درون و بیرون منازل، دیوار ساختمان‌ها استاندارد ساخته شود، با استفاده از شیشه‌های دوجداره به‌ویژه در مناطق سردسیر و تغییر الگوی زندگی می‌توانیم مصارف را به حداقل و به میزان نیاز برسانیم.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور می‌گوید: فرسودگی ناوگان حمل و نقل در کشور و تعداد جمعیتی که از ناوگان عمومی استفاده می‌کنند؛ نسبت به کشورهای اروپایی و دیگر کشورها دارای هوای پاک، فاصله زیادی دارد و برای کاهش آلودگی‌ها در سطح شهرها باید به‌سمت ساماندهی خودروها برویم و اینکه تنها مدارس را تعطیل کنیم راهکار درستی نیست و پاسخ نهایی را به ما نمی‌دهد.
با این اوصاف؛ امروزه وضعیت آلودگی هوا در بسیاری از کلانشهرها بسیار پیچیده است و به گره‌ای بدل شده که هر سال در این بازه زمانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، آلودگی هوای شهرها بیشتر در نیمه دوم سال و هم‌زمان با افزایش سرما اتفاق می‌افتاد، البته طی سال‌های اخیر در نیمه نخست سال نیز بعضی از کلانشهر با پدیده گردوغبار روبه‌رو هستند و وضعیت کیفی هوا به دلیل خشکسالی‌های متوالی، وزش بادهای نسبتاً شدید تا شدید با فعالیت کانون‌های داخلی استان و استان‌های همجوار در مناطق مختلف با افزایش شاخص‌های آلایندگی هوا وخیم‌تر شده که این موضوع مهم نیازمند بررسی‌های دقیق کارشناسی است، از طرفی هم در فصول سرد سال آسمان بیشتر به رنگ خاکستری دیده می‌شود و کمتر روزی در نیمه دوم سال بدون اینکه آسمان از آلودگی ملتهب باشد، به ثبت می‌رسد و در این بازه زمانی غیرممکن است که خبری از پاکی هوا به گوش برسد، مگر اینکه باد بوزد یا گلوی آسمان نیمه جان شهر تَر شود، لذا در بین تمام تلاش‌هایی که برای کاهش آلودگی هوا می‌شود، لزوم توسعه انرژی پایدار و تجدیدپذیر با توجه به نیاز روزافزون مصرف انرژی و کاهش منابع انرژی فسیلی، محدودیت‌های برق‌رسانی، تأمین سوخت برای نقاط و روستاهای دورافتاده و کاهش آلودگی هوا در کشور به ویژه در مراکز آلاینده همچون استان اصفهان می‌تواند بر ضرورت حفظ محیط‌زیست با بهره‌مندی از انرژی‌های تجدیدپذیر و تأمین و استفاده از اتوبوس‌های برقی تأکید شود.
نظر شما