به گزارش خبرنگار ایمنا، آفیش، قرار در محله‌ای از بافت‌های تاریخی و گپ‌وگفت با معتمدان محله و جویا شدن از فرایند احیای یک نقطه از بافت تاریخی شهری است.
وقت تنگ بود، آفتاب وسط آسمان، تنها یک روز تا افتتاح رسمی این نقطه تاریخی احیا شده توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان مانده بود، برای یافتن آدرس دقیق محل، به هادی قدرتی، روابط عمومی سازمان نوسازی و بهسازی شهردار اصفهان تماس گرفتم و سریع راه افتادیم.
حوالی خیابان نشاط – کوچه بیت‌الحسین (ع)، محل قرار است، آشنایی جزئی با این محله داشتم، اما برای سریع‌تر رسیدن به محل گزارش، زنگی مجدد زدم و پرسون پرسون آدرس تکیه «گلبندان» را از اهالی محله پرسیدم، نام تکیه برای همه آشنا بود و گویی مردم محله سال‌های سال با آن عجین بودند؛ از وسایل همراهمان (دوربین فیلم‌برداری، میکروفن و سه‌پایه) مشخص بود برای چه منظوری در محله آمده‌ایم.
از سمت خیابان نشاط که وارد بازارچه حسن‌آباد می‌شویم و از پیچ اول بازار به سمت میدان امام (ره) عبور می‌کنیم، صدای چه چه قناری‌ها از قفس‌های آویزان بر سر مغازه‌ها با تق تق ضربات چکش بر مس توسط مسگرها و هورهور آتش مشعل گرفته شده بر قیر پشت قالب میناکاری ها، بوق موتورسیکلت‌ها و صدای زوزه اگزوز خودروها درهم آمیخته شده است.
در هر سو که می‌نگری، کارگاه‌ها و مغازه‌های صنایع دستی مختلف را شاهدی که با تلاشی مضاعف از همان ساعات ابتدایی صبح مشغول به فعالیت هستند، پشت شیشه اغلب مغازه‌ها نوشته شده «کارآموز صنایع دستی پذیرفته می‌شود.»
وقتی از پیچ دوم این بازارچه عبور می‌کنی، مغازه‌های طاق چشمه‌ای، مقبره علما و عرفای مدفون شده با مشبکه های فلزی و چوبی گره چینی شده را در طول مسیر می‌بینی که گواه قدمت این نقطه تاریخی است، در طول مسیر مدارس علمیه میراثی، مساجد کوچک و با روح قدیمی و سقاخانه‌هایی تاریخی را شاهدی که نشان از جاری و ساری بودن زندگی این محور شهری در طول اعصار گذشته خاصه عهد صفویه است.
از دور، طاق چشمه‌های تازه احیا شده بازارچه حسن آباد و ورودی تکیه گلبندان نمایان می‌شود و کارگران همچنان در حال مرمت هستند.
نزدیک‌تر می‌شویم، دو کارگر ایستاده بر داربست، عرق ریزان، در حال انجام مراحل نهایی مرمت سقاخانه جنب ورودی تکیه گلبندان با کاشی‌های هفت رنگ هستند.
در زمان صفویه و باتوجه به رونق گرفتن مذهب تشیع در ایران، منبرها، تکیه‌ها، حسینیه‌ها و سقاخانه‌ها جایگاه و ارزشی والا پیدا کرد، به نحوی که علاوه بر پادشاهان، شاهزاده‌ها، علما، تجار، خیرین و خانواده‌های متمول آن دوران به رسم حسنه وقف، برای ماندگاری نام نیک خود اقدام به احداث و ساخت حسینه ها و تکایا در شهر اصفهان کردند.
تکیه «گُلبندان» از جمله این تکایای تاریخی عهد صفویه است که حدفاصل دو مکان تاریخی میدان امام (ره) و بازارچه حسن آباد قرارگرفته و از نظر موقعیت جغرافیایی نسبت به زمان خود بسیار مکانی مهم، دقیق و حساس جانمایی شده است؛ چرا که در مسیر تردد شهروندان بسیار زیاد آن روزگار، در نزدیکی اهالی کسبه و بازار و همچنین محل تجمعات مذهبی (مسجد امام) واقع شده است.
این تکیه مکانی روباز است که به شکل حیاط در مقابل ساختمان مسکونی واقع شده و دیواری آن را احاطه کرده است. تکیه‌ای که در ورودی ندارد و نام تکیه روی کاشی‌های لاجوردی دیواره بیرون آن دیده می‌شود؛ داخل محوطه مزبور نیز سکوهایی از سنگ مرمر جهت نشستن و منبری از آجر وجود دارد.
تکیه «گلبندان» درون بافت زندگی انسان‌ها واقع شده و مستندات تاریخی نشان می‌دهد که در دوران‌های مختلف از جمله دوره صفوی بسیار قابل توجه و باارزش بوده، بر اساس اطلاعات موجود و در دسترس، تکیه گلبندان از حسینیه‌ها و آثار ارزشمند دوران صفویه است که تا حدود ۱۰۰ سال گذشته دارای سقف آجری بوده است، اما به دلیل شرایط جوی و تخریب به شکل سقف چوبی شده است.
تکیه گلبندان تا اوایل دهه ۷۰ نیز با سقف چوبی همچنان وجود داشته و پس از آن به شکل کامل تخریب می‌شود، اما پس از ۵۰۰ سال، هنوز هم عبور و مرور و زندگی در این نقطه، جاری و ساری است.
وارد تکیه گلبندان که می‌شویم، در مقابل ۱۸ دهانه چهارسو و ۲۱ سقف طاق چشمه‌ای می‌بینی؛ کف تکیه، باسنگ مرمر و سکوها از سنگ‌های گندمک استفاده شد تا رنگ آن با رنگ آجرها هم‌رنگ باشد، کف صحن اصلی تکیه، از سنگ‌های هتن آباد و جندق استفاده شده تا با سنگ‌هایی که در طول تاریخ در اصفهان استفاده شده، همخوانی داشته باشد.
سمت چپ تکیه، منبری با پنج پله، آجری ایستاده بر قامت دیوار و بالای سر آن، ردیفی از کاشی معرقی لاجوردی منقش به عبارت زیبای «اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة» نقش بسته و ترکیب زیبایی را میان رنگ کرمی و خاکی آجرها ایجاد کرده است.
در سمت راست خود، شاگرد بنا در حال اتمام بندکشی دیوارها است، کارگر دیگری بندکشی سنگ کف تکیه را انجام می‌دهد، معمار در حال بازبینی نهایی تکیه و رصد آخرین جزئیات برای بهره‌برداری از این مکان است، سر کارگر با فریادهایی آخرین نکات لازم را به کارگران تذکر می‌دهد و از ضرورت برچیده شدن نخاله‌های کنار دیوار می‌گوید.
مرمت تکیه گلبندان آبرومندانه انجام شده است
حسن بُطلانی، از معتمدین محله بازارچه حسن‌آباد ۷۵ ساله، که پدر و پدربزرگ او در این محله زندگی می‌کردند و با تکیه گلبندان عجین بوده‌اند، درباره وجه تسمیه این تکیه این چنین روایت می‌کند: «به دلیل وجود منزلی جنب این مکان در ۲۰۰ سال گذشته که شیرفروش بود و چندین گاو داشت و ظهرها گاو های خود را در این نقطه می‌بست، اهالی محله با نام گاوبندان می‌شناختند، اما با رونق گرفتن این تکیه برای سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) و مجالس مدح و منقبت اهل بیت (ع)، نام آن گلبندان می‌شود.»
وی ضمن تشکر از عملکرد و اقدام شهرداری اصفهان در بازسازی و احیای تکیه گلبندان و توجه به بافت‌های تاریخی در این دوره مدیریت شهری می‌گوید: «پدرم می‌گفت که این تکیه بارها ساخته و مرمت می‌شد تا زمان مشروطه که به دلایلی این فرایند تعطیل شد و بار دیگر در زمان محمد رضا شاه، با مصالحی همچون تیر و چوب این محل مرمت شد و تا اوایل دهه ۷۰ به همان شکل باقی بود.
این معتمد محلی تصریح می‌کند: به مرور زمان این محل تخریب شد، تا حدود یکسال گذشته که سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان عملیات مرمت و احیای آن را آغاز کرد، طراحی و مرمت این تکیه از این بابت که محل تردد گردشگران خارجی به سمت میدان امام (ره) است، آبرومندانه انجام شد که باز هم از دست‌اندرکاران مربوطه تشکر می‌کنیم.
احیای تکیه گامی مؤثر برای هویت بخشی مردم محله بازارچه حسن‌آباد است
علیرضا بطلانی، عضو هیئت امنای تکیه گلبندان و دیگر معتمد محله حسن‌آباد ۶۸ ساله است که اجداد آن بیش از ۲۰۰ سال است در این محله زندگی کرده‌اند، درباره تاریخچه این تکیه اظهار می‌کند: این تکیه چهارگوش و دارای غرفه بندی است که در سنت قدیم، در هر غرفه تکیه گلبندان، یکی از طایفه های محله به عزاداری می‌پرداختند.
وی خاطرنشان می‌کند: اوایل دهه ۷۰ یک بازسازی جزئی در این منطقه انجام شد که به دلیل شرایط جوی و بارش باران تخریب شد و چند سال اخیر اداره بازسازی و نوسازی منطقه سه شهرداری اصفهان ورودی جدی کرد.
عضو هیئت امنای تکیه گلبندان با اشاره به اینکه این محله از محلات قدیمی شهر اصفهان بوده که عِرق مذهبی و تدّین از شاخصه‌های مردمان آن است، می‌گوید: در حسینیه «گلبندان» واعظ های قدیمی و با سابقه شهر اصفهان منبر می‌رفتند و در رسای سوگواری ابا عبدالله الحسین (ع) مدح می‌گفتند.
تکیه گُلبندان بر اساس اهمیتی که در زمان‌های قدیم داشت، دارای موقوفه‌های متعددی است که از آن جمله می‌توان به آسیاب آبی جنب زاینده‌رود اشاره کرد که قصد داریم همه آن‌ها را احیا کنیم.
وی با بیان اینکه این حسینیه و تکیه باطن دار است و مردم محله بر قداست آن اذعان دارند و این بر اهمیت این محل تاریخی می‌افزاید، تاکید می‌کند: عزم و اراده سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در احیای این محل بسیار قابل ستایش بوده و همت شهرداری منطقه سه در احیای این محله نیز قابل تقدیر است.
بطلانی با اشاره به اینکه حسینیه گلبندان جنب امامزاده احمد از نوادگان امام محمد باقر (ع)، دیگر ابنیه تاریخی شهر اصفهان و ضلع جنوبی میدان امام (ره) واقع شده است، می‌افزاید: با احیای این حسینیه، لبخند رضایت بر لب مردم محله نشست و هیئت امنا نیز تصمیم دارد اقدام به برنامه‌ریزی جدی برای اجرای مراسم متعدد در طول سال، حتی هر ماه و هفته در حسینیه کند تا احیای واقعی این مکان را شاهد باشیم.
وی با تاکید بر اینکه احیای این حسینیه، در حقیقت گامی مؤثر در هویت بخشی مردم محله است، ادامه می‌دهد: تکیه گُلبندان بر اساس اهمیتی که در زمان‌های قدیم داشت، دارای موقوفه‌های متعددی است که از آن جمله می‌توان به آسیاب آبی جنب زاینده‌رود اشاره کرد که قصد داریم همه آن‌ها را احیا کنیم.
گزارش از: سیدامیرحسین ابطحی
نظر شما