به گزارش خبرنگار ایمنا، عزاداری محرم بافرهنگ و آداب شهرهای مختلف درهم‌آمیخته شده است. هر یک از مناطق کشورمان هم سبک و سیاق خود را در عزاداری و برپایی مراسم سوگواری دارند. از سوی دیگر در بسیاری از سنت‌های عزاداری شهرهای مختلف، شباهت‌های فراوانی وجود دارد. برپایی دسته‌های عزاداری، تعزیه، گرداندن علم و نخل و تهیه غذای نذری از جمله مراسمی است که در شهرهای کشور برپا می‌شود. گاهی این سنت‌ها به‌اندازه‌ای جالب توجه است که مردم را نه‌تنها از سراسر کشور بلکه از کشورهای دیگر به تماشا دعوت می‌کنند.
خبرگزاری ایمنا در سلسله مطالبی تا پایان دهه اول محرم در گفت‌وگو با صاحب‌نظران حوزه آئینی و تاریخ محلی به بررسی آئین‌های ماه محرم و صفر در محله‌های شهر اصفهان می‌پردازد.
عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی در محله حسین‌آباد اصفهان
معصومه گودرزی، دکترای تاریخ محلی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: پیشکسوتان و خادمان سالار شهیدان امام حسین (ع) می‌گویند برگزاری مراسم مذهبی در محله حسین‌آباد اصفهان تقریباً سابقه‌ای صدساله دارد و احتمالاً پیش از آن نیز برگزار می‌شده است. به‌این‌ترتیب که تا ۵۰ سال پیش، دهه محرم که فرامی‌رسید، برخی اهالی محله در منزل خود روضه‌خوانی می‌گرفتند. از جمله این افراد، حاج علی هادی پور، حاج حسین رضایی، حاج علیرضا رمضانی، حاج غلامرضا هادی و حاج ابراهیم قنبری بودند.
وی می‌افزاید: دوستداران سالار شهیدان مراسم روضه‌خوانی داشتند و مردم صبح و عصر در مراسم آن‌ها سینه‌زنی و عزاداری می‌کردند. پس از گذشت ۵۰ سال عده‌ای از ساکنان حسین‌آباد به زیارت سالار شهیدان در کربلا رفتند و مراسم عزاداری متفاوتی را در کربلا مشاهده کردند، بنابراین تصمیم گرفتند سبک روضه‌خوانی در حسین‌آباد را تغییر دهند و آن را از صورت خانوادگی به عمومی تبدیل کنند.
این دکترای تاریخ محلی دانشگاه اصفهان تصریح می‌کند: در رأس این افراد، حاج محمد مهرعلیان، حاج علی هادی، حاج غلامرضا هادی حاج علیرضا رمضانی، حاج میرزا ذاکر، حاج غلامحسین مقبلی و حاج مصطفی براتی بودند که سررشته کار دست آن‌ها بود. در نتیجه تصمیم گرفتند دهه اول محرم در مسجد اعظم روضه‌خوانی شود. بیشتر برنامه‌ریزی‌ها را ورزشکارانی انجام می‌دادند که در رأس آن‌ها، رضا قدیریان، میرزاعلی امینی و مرشد عباس براتی بودند. عده دیگری هم در مرتبه بعد قرار داشتند، از جمله حاج مصطفی رضایی، حاج رمضان گندمی و حاج تقی ابری. آن‌ها ۱۰ روز مانده به محرم در مسجد اعظم جلسه می‌گرفتند تا برنامه‌ریزی کنند.
وی اضافه می‌کند: در آن زمان آیت‌الله حاج جلال طاهری پیش‌نماز مسجد اعظم و برای همه اهالی مقبول و محترم بود؛ چون نظر وی به نظر مردم نزدیک بود. بنابراین تصمیم گرفتند در مسجد اعظم روضه عمومی بگیرند. در اولین شب روضه باد و طوفان آمد و چون مسجد سقف نداشت عزاداران بسیار اذیت شدند. بنابراین چادر نصفه‌ای اجاره کردند و روی مسجد کشیدند. دو سال اول مراسم را با این نیمه چادر برگزار کردند؛ اما چند سال بعد چادر کامل و بزرگی از حاجی خیام اجاره کردند و دهه اول محرم را پوش زدند که جوان‌ها زیر آن جمع می‌شدند.
گودرزی می‌گوید: همه اهالی هم فرش‌هایشان را به مسجد می‌دادند. البته یادداشت می‌کردند که هر فردی چه فرشی داده است. تعدادی از فرش‌ها را زیر یا پهن می‌کردند و تعدادی را برای تزئین درودیوار استفاده می‌کردند. وسایل چای و شربت و روشنایی را هم آماده می‌کردند. روحانیان بزرگی مانند آیت‌الله آشتی و آیت‌الله سهری که از بزرگان بودند همچنین حاج‌آقا الشریف و آیت‌الله موسوی قمی را دعوت می‌کردند که در معیت آیت‌الله طاهری به مسجد بیایند و شب‌ها روضه بخوانند و آخر شب هم دسته سینه‌زنی داشتند.
وی اظهار می‌کند: شب هفتم محرم، در این هیئت بین جوان‌ها پیراهن و زنجیر توزیع می‌کردند. این پیراهن‌ها و زنجیرها را عباس مهری وقف کرده بود. از هفتم تا سیزدهم برنامه تبلیغ بود. هیئت زنجیرزنی با طبل و دهل حرکت می‌کرد و مداح‌ها پی‌درپی مداحی می‌کردند، انتظامات هم بود که بااطلاع دستگاه‌های امنیتی حرکت می‌کرد. این هیئت شب‌ها در سیچان یا مارنان سینه‌زنی می‌کردند و از سمت خیابان حکیم نظامی به حسین‌آباد برمی‌گشتند. این برنامه تا روز عاشورا ادامه داشت.
این دکترای تاریخ محلی دانشگاه اصفهان ادامه می‌دهد: روز عاشورا هیئت بزرگ حسین‌آباد به سمت گلستان شهدا می‌رفت. قبل از ظهر و بعدازظهر در آنجا بودند و شب دوباره به حسین‌آباد می‌آمدند و شام غریبان راه می‌انداختند به این شکل که همه جوان‌ها دسته‌دسته می‌شدند و دست‌هایشان را در هم و از مسجد قائمیه حرکت می‌کردند و به سمت مسجد اعظم می‌آمدند و چنین می‌خواندند: «شام غریبان است امشب» و سینه می‌زدند. سپس هیئت محله‌هایی که از حسین‌آباد برای تبلیغ به آنجا رفته بودند، برای بازدید به مسجد اعظم می‌آمدند. هیئت حسین‌آباد شام عاشورا با چای و شربت پذیرایی می‌کردند.این برنامه طی ۵۰ سال اخیر به‌طور مستمر ادامه داشته است.
وی می‌افزاید: روز اول محرم در بعضی از خانه‌ها غذا تهیه می‌کنند تا در مساجد محله توزیع کنند. در دهه اول محرم، اصغر آقایی در منزلش که در کوچه زین‌العابدینی است، به‌صورت شخصی روضه می‌گیرد و همراه با روحانیون محلی این ۱۰ شب را عزاداری می‌کند. به دنبال آن، حاج اصغر ابوطالبی سه شب‌پایانی دهه اول محرم را در خانه‌اش روضه می‌گرفت. ۱۰ شب اول صفر را هم آقای رضایی روضه می‌گیرد و از مردم دعوت می‌کند. مردم هم عزاداری می‌کنند و زیارت عاشورا می‌خوانند و به‌این‌ترتیب، عزاداری حسین‌آباد تمام می‌شود.
گودرزی ادامه می‌دهد: در کنار هیئتی که مسجد اعظم راه‌اندازی کرد، تصمیم گرفته شد هیئت مداحی هم راه بیفتد. این هیئت را مرشدهای قدیمی حسین‌آباد، از جمله حاج میرزا ذاکر، برادران جوادی و دیگران تشکیل می‌دادند که تازه در این برنامه‌ها وارد شده بودند و به هیئت سجاد معروف شد. فعالیت این هیئت هنوز ادامه دارد و روزهای جمعه در مسجد و حسینیه برنامه دارند و مرشدهای جدید را آموزش می‌دهند و تمرین می‌کنند تا در آینده بتوانند مداحی کنند.
وی اظهار می‌کند: عزاداری‌های محله «حسین‌آباد» اصفهان بی‌غل‌وغش، بی‌دردسر و دوستانه و صمیمانه است. شاید ده هزار نفر بروند و بیایند؛ اما خون از دماغ کسی نمی‌آید و هر شخصی، هر دستوری داد می‌گویند به‌روی چشم و عمل می‌کنند. کوچک و بزرگ هم ندارند، با همان روحیه کربلایی همه را اداره می‌کنند. مهم کاری است که با صداقت شروع می‌کنند و با صداقت هم تمام می‌کنند.
این دکترای تاریخ محلی دانشگاه اصفهان می‌گوید: حسین‌آباد هم مثل محله‌های دیگر از سابق علامت داشت. البته هم‌اکنون دو علامت دارد؛ یک علامت کوچک که از قدیم بود و آن را عوض کردیم و یک علامت بزرگ که آن را هم موقع روضه‌خوانی در مسجد اعظم می‌گذارند. هنوز هم بعضی هیئت‌ها در مشهد و قم علامت ۱۳ تیغه می‌زنند. این تیغه‌ها به‌موازات در دو طرف قرینه هستند و ۱۱، ۱۳ یا ۱۵ تیغه دارند. آن‌ها کل خیابان را می‌گیرند و راه را می‌بندند تا هیئت رد شود که این کار برای مردم مزاحمت ایجاد می‌کند.
نظر شما