به گزارش خبرنگار ایمنا، خانه‌های قدیمی ایران، بخشی از حافظ تاریخی ملت ایران به‌حساب می‌آید. پیشین معماری در ایران به هزاره هفتم پیش از میلاد می‌رسد. از آن زمان تاکنون، این هنر خود را در عرصه‌های گوناگون، به‌ویژه در خانه‌های سنتی ایران نمایان ساخته و به‌مرور تکامل یافته است از طرفی خانه‌های تاریخی ایران از مقاصد مهم گردشگری در کشور به‌شمار می‌آید.
تاریخ کهن و فرهنگ غنی مردمان این سرزمین در بخش‌های مختلف تمدن بزرگ ایران نمود داشته است، بالتبع بخش مهم و بزرگی از این فرهنگ نیز در خانه‌های ایرانی خود را نمایان ساخته است. بنابراین خانه‌های قدیمی ایران، راهی برای کاوش در دوره‌های مختلف تاریخ کشور محسوب می‌شود. آنچه در این آثار تاریخی بسیار قابل توجه است، تلفیق هنر ایرانی با معماری و مهندسی دوره‌های مختلف است. همین امر توجه هنردوستان و گردشگران را به خود جلب کرده است. آن‌ها از اقصی نقاط ایران و جهان برای گشت تاریخی و بازدید از خانه‌های زیبای ایران می‌آیند.
این بناهای ارزشمند و خاص امروزه هرچند در حال نابودی و تخریب است، اما نکته قابل تأمل این است که خانه‌های تاریخی که با تغییر کاربری همچون هتل یا رستوران مرمت و به‌نوعی حفظ شده‌اند، تا چه اندازه تغییر کاربری آن‌ها اصولی و متناسب با ساختار آن بنا بوده است و مهم‌تر از همه اینکه در مرمت یک‌خانه تاریخی و تغییر کاربری آنچه اصولی باید رعایت شود؟
کاوه امین، دکترای معماری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: هر بنای تاریخی معماری وِیژه‌ای دارد و در تغییر کاربری آن‌ها نباید در معماری بنا تغییرات اساسی ایجاد شود.
وی افزود: در تبدیل بنای تاریخی به هتل، باید معماری بنای اصلی حفظ شود و به‌گونه‌ای باشد که تمام اقدامات انجام‌شده در آن قابل بازگشت باشد و اگر لازم شد الحاقات، بدون اینکه به اصل معماری بنا خدشه‌ای وارد شود، قابل حذف باشد.
این دکترای معماری تصریح کرد: هر نوع تغییر کاربری در خصوص بناهای تاریخی باید با رعایت اصل برگشت‌پذیری انجام شود و تغییرات ایجادشده در بنا نباید به‌گونه‌ای باشد که آن بنا از حالت تاریخی خود خارج شود.
وی افزود: تغییر کاربری بناها اگر با انواع کاربری‌های فرهنگی صورت گیرد، کار بسیار درستی است زیرا منظور این است که این بناها در مرحله نخست از نظر معماری احیا شود و سپس کاربری مجدد آن‌ها، اصل مطلب یعنی کاربری اولیه را زیر سوال نبرد، بنابراین کاربری بهتر است فرهنگی یا شبه‌فرهنگی باشد و سبب حفظ بنای تاریخی شود.
امین گفت: ایجاد تغییرات اساسی در بنای تاریخی خلاف است و وزارت میراث فرهنگی برای این تشکیل شده است که جاذبه‌های بناهای تاریخی را به گردشگران معرفی و آن‌ها را به شکلی حفظ کند که سرمشقی برای دانشجویان معماری و مرمت حال و آینده باشد، اما اگر این جاذبه‌ها را زیر پا له کنند و از بین ببرند، چیزی برای ارائه نخواهند داشت.
وی اضافه کرد: در احیای یک بنای تاریخی و تغییر کاربری آن علاوه بر رعایت اصول مرمت از جمله برگشت‌پذیری، کاربری آن نیز اهمیت بسیاری دارد، چراکه اگر تغییر کاربری به‌درستی انجام شود، می‌تواند نشان‌دهنده گوشه‌ای از فرهنگ غنی گذشتگان باشد.
این دکترای معماری اظهار کرد: مسئله این است که در حال حاضر بسیاری افراد و سازمان‌ها در قالب تغییر کاربری و خانه‌های قدیمی، بنای اصلی را نابود می‌کنند به‌عنوان مثال با گرفتن مجوز کاربری هتل که نزدیک‌ترین عملکرد نسبت به عملکرد اصلی خانه‌های تاریخی در راستای حفظ آن‌ها است، تخلف و بنای تاریخی را خراب می‌کنند و یک هتل جدید می‌سازند.
وی ادامه داد: دلیل چنین تغییر کاربری‌های نامناسبی، سودجویی افراد است و در این زمینه همه مقصر هستند زیرا نظارت، تعهد و علاقه‌ای در بین نیست همه به دنبال منافع مادی هستند؛ بنابراین اینکه بنا چه عملکردی می‌تواند داشته باشد و چه عملکردی نمی‌تواند داشته باشد، موضوع دوم است، اما موضوع اول این است که ما باید اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری داشته باشیم که بر تغییر کاربری بناهای تاریخی دقیق نظارت کند، به‌عنوان مثال وقتی برای تبدیل یک خانه تاریخی به هتل مجوز می‌دهد باید به دنبال آن نظارت و دقت داشته باشد که روند تبدیل به‌درستی پیش رود و صدمه‌ای به اثر نرسد.
امین تأکید کرد: بر اساس آنچه از سوی یونسکو ارائه‌شده است در احیای بنای تاریخی باید توجه داشت که اصل بنا و اصالت آن باقی بماند نباید بدل‌سازی انجام شود؛ ضمن اینکه باید به موضوع برگشت‌پذیری هم دقت شود چراکه ممکن است نسل آینده بخواهد آن را از حالت تغییر عملکرد دربیاورد. این مهم‌ترین مسئله است و تا وقتی این موضوع حل نشود هیچ بحث دیگری نمی‌توان مطرح کرد.
وی گفت: در موضوع احیا، هر عملکردی نمی‌تواند مطرح شود به‌عنوان مثال نباید حمام را به رستوران تبدیل کرد، درحالی‌که اکنون همه همین کار را انجام می‌دهند، یعنی حمام‌های تاریخی را به رستوران تبدیل می‌کنند و توجهی به این موضوع ندارند که حمام مکان بهداشتی برای تمیز کردن انسان‌ها بوده است نه محیط بهداشتی برای پخت‌وپز؛ اما متأسفانه حمام‌ها را نابود کرده‌اند و هیچ نظارتی بر این حوزه نیست.
نظر شما