به گزارش خبرنگار ایمنا، امام موسی کاظم (ع) بیستم ذی‌الحجه سال ۱۲۷ قمری زمانی که امام صادق (ع) و همسرش حمیده از حج برمی‌گشتند متولد شدند. به این دلیل ایشان را «کاظم» می‌نامند که دوران امامت ایشان با اوج دوران خلافت عباسی مقارن بود و در همین راستا یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی ایشان موضوع «تقیه» و «کظم غیظ» بود؛ ایشان پس از شهادت امام صادق (ع) در سال ۱۴۸ قمری و در ۲۰ سالگی به امامت رسیدند و دوران امامتشان با خلافت چهار تن از خلفای عباسی همزمان بود، به این صورت که حدود ۱۰ سال از امامت ایشان در خلافت منصور، ۱۱ سال در خلافت مهدی، یک سال در خلافت هادی عباسی و در نهایت ۱۳ سال در خلافت هارون سپری شد؛ مدت امامت موسی بن جعفر (ع) ۳۵ سال بود و با شهادت ایشان در سال ۱۸۳ قمری امامت به فرزندش، امام رضا (ع) منتقل شد.
امام کاظم (ع) در طول دوران امامت خود چندین بار از سوی خلفای عباسی احضار و زندانی شدند؛ نخستین‌بار در زمان خلافت مهدی عباسی، امام را به دستور خلیفه از مدینه به بغداد منتقل کردند و هارون نیز دو بار امام را زندانی کرد؛ زمانِ دستگیری و زندان اول در منابع ذکر نشده است اما دومین بار در ۲۰ شوال سال ۱۷۹ قمری در مدینه دستگیر و در هفتم ذی‌الحجه در بصره در خانه عیسی بن جعفر زندانی شدند؛ بنا به گزارش شیخ مفید، هارون در سال ۱۸۰ قمری در نامه‌ای به عیسی بن جعفر، از او خواست امام را به قتل برساند، اما او نپذیرفت، در ادامه نیز امام پس از مدتی به زندان فضل بن ربیع در بغداد منتقل شدند و ایشان سال‌های پایانی عمر خود را در زندان‌های فضل بن یحیی و سِندی بن شاهک گذراند.
در زیارتنامه امام کاظم (ع) با عبارت «الْمُعَذَّبِ فِی قَعْرِ السُّجُون» یعنی کسی که در سیاهچال‌ها شکنجه می‌شده، به ایشان سلام داده شده است و در بخشی دیگر نیز از زندان او با عنوان «ظُلَم‌المطامیر» یاد شده است، در این راستا مطموره زندانی را می‌گویند که مانند چاه و به‌گونه‌ای باشد که جای پا دراز کردن و خوابیدن در آن ممکن نباشد، همچنین به این جهت که بغداد در مجاورت رود دجله است، زندان‌های زیرزمینی آن مرطوب و نمناک (مطموره) بوده است.
با توجه به اسارت امام کاظم (ع)، ایشان برای ارتباط با شیعیان و تقویت توان اقتصادی آنان، سازمان وکالت که در زمان امام صادق (ع) پایه‌گذاری شده بود را گسترش دادند و برای ادامه این مسیر برخی از اصحاب خود را به‌عنوان وکیل، به مناطق مختلف می‌فرستادند؛ گفته شده در منابع به نام ۱۳ نفر از وکلای امام (ع) اشاره شده و بنابر برخی منابع، علی بن یقطین و مفضل بن عمر در کوفه، عبدالرحمان بن حجاج در بغداد، زیاد بن مروان در قندهار، عثمان بن عیسی در مصر، ابراهیم بن سلام در نیشابور و عبدالله بن جندب در اهواز وکالت ایشان را بر عهده داشتند.
گزارش‌های مختلفی در منابع آمده که شیعیان خمس خود را به امام کاظم (ع) یا نمایندگان او می‌رساندند و در این راستا شیخ طوسی نیز دلیل پیوستن برخی از وکلای آن حضرت به واقفیه را، فریفته‌شدن به اموالی می‌داند که نزد آنان جمع شده بود؛ در گزارش علی بن اسماعیل بن جعفر به هارون که منجر به زندانی شدن امام کاظم شد، آمده است: «مال‌های فراوانی از شرق و غرب برای او فرستاده می‌شود و دارای بیت‌المال و خزانه‌ای است که سکه‌های مختلف به حجم بسیار در آن یافت می‌شود.»
نامه‌نگاری از دیگر روش‌های ارتباطی امام (ع) با شیعیان بود که در مورد مسائل فقهی، اعتقادی، وعظ، دعا و مسائل مربوط به وکلا انجام می‌گرفت؛ حتی نقل شده است که ایشان از داخل زندان برای اصحاب خود نامه می‌نوشتند به مسائل آنان پاسخ می‌دادند.
مهم‌ترین ابعاد زندگی امام کاظم (ع)
حجت‌الاسلام سعید براتی، کارشناس مسائل مذهبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره شرایط حاکم بر دوران زندگی امام کاظم (ع) اظهار کرد: دوران زندگی امام کاظم (ع) به‌دلیل هم‌زمانی با دوران خلافت هارون‌الرشید باعث ایجاد خفقان در جامعه شده بود. از طرفی وقتی زندگینامه امام کاظم (ع) را بررسی می‌کنیم، در خواهیم یافت که ایشان بیشتر عمرشان را در زندان بودند و به زندان‌های مختلف تبعید می‌شدند.
وی در توضیح معنای نام امام کاظم (ع) افزود: کاظم به معنای کظم غیظ است و در این راستا برخی افراد بیان می‌کنند مگر دیگر ائمه این ویژگی را نداشتند و پاسخ این است که در دوران ایشان شخص امام کاظم (ع) و شیعیان را مورد آزار و اذیت قرار می‌دادند اما ایشان با گذشت و عفو با افراد برخورد می‌کردند که اگر بتوانیم در زندگی شخصی خود این ویژگی را داشته باشیم، بسیاری از مشکلات شخصی و خانوادگی از بین خواهد رفت.
کارشناس مسائل مذهبی پیرامون دیگر ویژگی‌های شخصیتی امام کاظم (ع) تصریح کرد: مهم‌ترین ویژگی امام کاظم (ع)، صبر و عبادات ایشان بود و از طرفی به‌طور مخفیانه شبکه‌هایی برای کمک به شیعیان راه‌اندازی کرده بودند تا شیعیان در سختی نباشند.
وی ادامه داد: به‌طور مثال در آن زمان شخصی به‌نام علی‌ابن‌یقطین وزیر هارون‌الرشید و شیعه بود اما این امر را کتمان می‌کرد و امام کاظم (ع) به وی گفتند «تو با من عهد کن که هر یک از دوستان من (شیعیان) آن‌جا مشکلی داشت حل کنی، من هم متعهد می‌شوم که تا آخر عمرت نه فقر و تهی دستی به سراغت بیاید نه تیزی شمشیری به تو رسد که کشته شوی و نه روی زندان بینی.»
حجت‌الاسلام براتی با بیان اینکه روزی در زندان زنی را برای گمراهی ایشان فرستادند اما زمانی که ایشان آن فرد را دیدند، به عبادت پرداختند و همین رفتار باعث شد خود آن زن توبه کند و شیعه شود، گفت: امام کاظم (ع) از نظر اخلاقی و ایمانی با زندانیان ارتباط زیادی داشتند و به افرادی که آزاد می‌شدند کمک می‌کردند و از طریق همان افراد با شیعیان در ارتباط بودند.
امامی که در زندان هم به فکر پیروان خود بود
وی با یادآوری اینکه برخی از شیعیان پول‌هایی را به امام کاظم (ع) می‌دادند و ایشان آن را بین دیگر شیعیان تقسیم می‌کردند تا مذهب شیعه از بین نرود، خاطرنشان کرد: امام (ع) با وجود حضور در زندان هیچ‌گاه ارتباط خود با شیعیان را قطع نکردند و در این راستا افرادی را به‌عنوان نواب خود در شهرهای مختلف قرار دادند و به آن‌ها اجازه دادند رزق‌های مردم را دریافت و بین مردم تقسیم کنند، برای سوالات مردم نیز ایشان افرادی را مشخص کرده بودند تا به مردم کمک کنند و در ادامه این مسیر، نواب خاص نیز با امام در ارتباط بودند و سوالات خود را می‌پرسیدند.
کارشناس مسائل مذهبی در خصوص ویژگی‌های امام کاظم (ع) که جامعه امروز ما به آن احتیاج دارد، گفت: باید در جامعه امروز ما دستگیری از فقرا و کمک به آن‌ها و از سمتی مباحث اخلاقی و روشن کردن شبهات برای مردم و پاسخگویی به این موارد مورد توجه قرار گیرد و از نظر اقتصادی نیز ثروتمندان و اغنیا شیعه به دستگیری فقرا بپردازند.
وی در خصوص معرفی منابعی درباره زندگانی امام کاظم (ع) اظهار کرد: کتاب سیره پیشوایان از مهدی پیشوایی به معرفی زندگینامه ائمه می‌پردازد که بخشی از آن نیز مربوط به امام کاظم (ع) است، همچنین در اصول کافی نیز روایات و احادیثی از ایشان بیان شده است.
نظر شما