به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت فرسوده شامل مناطق کهنه و قدیمی است که مشکلات متعددی از جمله مشکلات اجتماعی، اقتصادی و ساختمانی دارد. این مناطق با شرایط معماری و شهرسازی امروز مغایرت دارند که تأسیسات شهری آنها فرسوده شده و به مرور کارکردهای شهری خود را از دست می‌دهند. برای بهبود این شرایط لازم است بازآفرینی شهری صورت گیرد که در حال حاضر در برخی از استان‌ها مانند زنجان یا منطقه‌ای از اصفهان صورت گرفته اما در بسیاری دیگر از شهرها و مناطق هنوز نیاز به بازآفرینی احساس می‌شود.
در همین راستا بسته ۱۹ بندی تشویقی نوسازی بافت‌های فرسوده توسط وزارت راه و شهرسازی به استانداران ابلاغ شده تا گامی اساسی برای پیشبرد قانون جهش تولید مسکن و رفاه شهروندان این مناطق برداشته شود. این بسته در چهار گروه بازآفرینی یکپارچه در مقیاس بلوک شهری، نوسازی در مقیاس محورهای اصلی محله‌ای، نوسازی در عمق بافت فرسوده شهری و ضوابط تشویقی نوسازی قطعات غیرقابل تجمیع تقسیم‌بندی شده است. باید توجه شود که بافت فرسوده با بافت تاریخی متفاوت است و لازم است سیاست‌های هر یک نیز به‌طور جداگانه تدوین شود.
محمد آئینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران صبح روز گذشته به همراه وزیر راه و شهرسازی به استان اصفهان سفر کرد تا ضمن بازدید از پروژه‌های بازآفرینی شهری اصفهان در همایش شهرداران و دبیران ستادهای بازآفرینی شهری این استان شرکت کند. این همایش با محوریت نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده در استانداری اصفهان برگزار شد و تاکید بر اجرای بسته ۱۹ بندی شهرسازانه برای شتاب‌بخشی به امر نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده و تاریخی و راهکارهای مردمی سازی از محورهای این همایش به‌شمار می‌رود.
پس از این همایش، آئینی در جمع خبرنگاران حضور پیدا کرد و به تشریح بسته‌های تشویقی تعریف شده در این حوزه پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
نگاه دولت به بافت فرسوده چیست؟
نحوه مداخله در بافت‌های تاریخی بسیار متفاوت از بافت‌های فرسوده است. به این جهت که اینجا با آثار و ابنیه تاریخی، بناهای باارزش فرهنگی، معماری و شهرسازی مواجه هستیم که حفظ آنها از اهمیت لازم برای حفظ هویت برخوردار است و نمی‌توان با همان شیوه مداخله در بافت‌های فرسوده در بافت‌های تاریخی مداخله کرد.
در بافت‌های فرسوده نگاه بر نوسازی و تخریب است. یعنی واحدهای فرسوده‌ای که از پایداری لازم برخوردار نیستند و سقف‌های لرزان و ناامنی که در این بافت‌ها هستند بیشتر نگاه‌ها به برچیده‌شدن آنها، تخریب، نوسازی و بازسازی است. اما در بافت تاریخی بسیاری از بناها باید نگهداری و حفظ شوند. لذا نگاه در آن مرمت و مقاوم‌سازی است. طبیعتاً مالکین این واحدها به ویژه واحدهای مسکونی تاریخی از توانایی لازم برای نگهداری بنا به دلیل هزینه بالای مرمت و مقاوم‌سازی آن برخوردار نبودند و نیازمند کمک دولت و سیستم بانکی کشور بودند. سیستم بانکی نیز سرفصلی برای پرداخت وام مرمت و مقاوم‌سازی نداشت. فقط وام جعاله یا وام تعمیر وجود داشت که برای همه واحدها در سطح شهر پرداخت می‌شد اما مقدار آن کفاف هزینه مرمت بافت واحد مسکونی تاریخی را نمی‌داد و انگیزه‌ای برای مالکان برای استفاده از آن ایجاد نمی‌کرد.
در ستاد ملی بازآفرینی شهری در سال گذشته مصوبه‌ای وجود داشت پیرو اینکه بانک مرکزی با همکاری سازمان برنامه و بودجه، وزارت میراث فرهنگی و سند اصلاح گردشگری و دبیرخانه ستاد ملی که همان شرکت بازآفرینی شهری وزارت راه و شهرسازی است، ظرف سه ماه تسهیلات مرمت و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی و ابنیه تاریخی را در این بافت‌ها پیشنهاد دهد و به شورای پول و اعتبار ارائه کند.
آخرین تغییرات تسهیلات بافت فرسوده و تاریخی چیست؟
با پیگیری‌ها و بررسی‌های صورت گرفته این اقدام انجام شد و دو پیشنهاد مصوب شد. اول اینکه معادل ۸۰ درصد وام تخریب و نوسازی برای مرمت و مقاوم‌سازی داده شود که این بناهای واحدهای مسکونی در بافت تاریخی حفظ شوند. دوم اینکه وعده اسکان موقت که برای بافت‌های فرسوده داریم برای واحدهای مسکونی نیز اعمال شود که افراد در دوره مرمت و مقاوم‌سازی خانه خود بتوانند در جای دیگری ساکن شوند.
هر دو پیشنهاد با تغییراتی مصوب شد. در پیشنهاد اول عدد تعیین شد. به‌طور مثال تسهیلات نوسازی به ازای هر واحد مسکونی در تهران ۳۶۰ میلیون، در کلان‌شهرهایی مثل اصفهان ۳۲۰ میلیون، در مراکز استان‌ها ۲۸۰ میلیون، سایر شهرها ۲۴۰ میلیون و روستاها نیز ۲۰۰ میلیون تومان مصوب شد.
برای اسکان موقت نیز در قالب ودیعه مسکن اعمال شد که در تهران ۱۰۰ میلیون، کلان‌شهرها مانند اصفهان ۷۰ میلیون و سایر شهرها ۴۰ میلیون که به صورت قرض‌الحسنه با بازپرداخت پنج ساله پرداخت می‌شود.
اصل وام مرمت نیز بدون سپرده و بدون نیاز به اوراق با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار است که از محل قانون جهش تولید ملی مسکن مصوب شده و این گام بزرگی است که برای اولین بار در ایران در حال شکل‌گیری است.
وضعیت کشور و به طور خاص استان اصفهان در بافت فرسوده چگونه است؟
استان اصفهان نیز بزرگترین سهم را در بافت تاریخی دارد و ۳۳ شهر آن معادل ۴۴۵۰ هکتار دارای بافت تاریخی مصوب است، که ۱۹۵۰ هکتار آن مربوط به خود شهر اصفهان است.
وزیر راه و شهرسازی نیز در مراسم افتتاح نهضت ملی این بحث مرمت را مطرح کردند و لازم است اطلاع‌رسانی وسیعی برای مالک‌های واحدهای فرسوده انجام گیرد.
اصفهان به تنهایی قریب به ۲۰ درصد بافت تاریخی کل کشور را دارد و مهم‌تر از همه ما در بافت تاریخی اصفهان بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ قریب به ۱۱ هزار و ۱۵۰ واحد بنای ناپایدار داریم که هیچ سازه فلزی و بتونی ندارد و در مقابل نیروی افقی و قائم پایداری نخواهد داشت. در کل استان کمی بیش از ۴۷ هزار واحد ناپایدار در مجموعه بافت تاریخی داریم و در مجموعه کشور نیز بیش از ۳۳۰ هزار بنای ناپایدار مسکونی در این بافت‌ها داریم که امیدواریم با استفاده از مکانیزم مالی و اعتباری روند مقاوم‌سازی این بناها و مرمت آنها شتاب گیرد.
دولت برای بافت تاریخی چه برنامه‌ای دارد؟
مصوبه دیگری در ستاد ملی بازآفرینی داریم مبنی اینکه مثل بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بسته تشویقی شهرسازانه با همکاری دبیرخانه ستاد ملی شرکت بازآفرینی تهیه شود که به جریان مقام‌سازی در بافت‌های تاریخی شتاب دهد و سرمایه‌گذاری را اختصاصی کند.
پیشنهادهای خاصی برای تهیه بن‌های بسته تشویقی تهیه شود و به شورای عالی داده شود و بافت‌های تاریخی نیز بسته تشویقی خود را داشته باشد. به جهت تفاوت شرایط بافت‌های تاریخی نمی‌توان مانند بافت فرسوده با آن برخورد کرد. در بافت فرسوده تشویق‌ها به سمت تراکم‌های تشویقی مثلاً یک طبقه یا دو طبقه می‌رود اما در بافت تاریخی شرایط متفاوت است که نیاز به کار تخصصی دارد و انتظار داریم هرچه سریع‌تر استان‌ها پیشنهادهای خود را ارسال کنند که بتوانیم با همکاری و همراهی بیش از پیش وزارت میراث فرهنگی، بسته تشویقی شهرسازانه و بسته تشویقی مالی را داشته باشیم.
در بافت تاریخی ما یک سری بناهای میراثی و تاریخی داریم که دارای حریم‌هایی است و باید کاملاً حفظ و مرمت شوند. در کنار آن شهروندان معمولی داریم که در خانه‌های مسکونی ساکن هستند اما در محدوده بافت قرار گرفته‌اند. این خانه‌ها به دلیل قرار گرفتن در حریم آثار تاریخی در محدودیت‌های شدید قرار می‌گیرند. به طور مثال وقتی به آنجا تراکم اضافه داده نمی‌شود، سرمایه‌گذار برای نوسازی در آن مشارکت نمی‌کند. بنابراین برنامه مصوب به این سمت رفت که این خانه‌ها مرمت شوند تا با هر تکانی ریزش نکنند. البته اصفهان سابقه زلزله کمی دارد اما بسیاری از شهرهای تاریخی مانند تبریز، اردبیل، شیراز، قزوین و سمنان سابقه زلزله‌های مهیب دارند و باید مشوق‌هایی برای جبران این آسیب‌ها صورت گیرد.
نکته بعدی این است که همه معتقد هستیم شاخص‌ها و نمادهای بافت تاریخی باید حفظ شود. نمونه کارهای خوبی نیز صورت گرفته است، به‌طور مثال در یزد ساختمان‌های نوسازی داریم که مانند بافت تاریخی همان‌جا ساخته شده‌اند تا ساختار و هویت محلات از بین نرود.
نگاه دولت به طرح‌های ساخت مسکن در بافت فرسوده چیست؟
در وزارت راه و شهرسازی اعتقاد جدی این است که بهترین و سریع‌ترین روش تولید مسکن و به تعادل رساندن بازار مسکن در سمت عرضه بافت فرسوده است. در بافت فرسوده برخی زیرساخت‌ها مهیا است، به‌طور مثال نیاز به زمین نداریم و هویت و فرهنگ مانند مدرسه، مسجد و نظارت و همبستگی اجتماعی وجود دارد و مردم علاقه‌مندند که در این منطقه حضور پیدا کنند. زیرا درون شهر است و خانواده‌ها علاوه بر نزدیکی به خدمات به بستگان خود نیز نزدیک هستند. در ضمن سرمایه مردم درگیر است، مدیریت مردمی وجود دارد و مردمی‌سازی واقعی در اینجاست. سرمایه‌گذار بخش خصوصی نیز سرمایه خود را آورده و باعث می‌شود هرچه سریع‌تر پروژه خود را به اتمام برساند به صورتی که در این مناطق کمتر پروژه‌ای بیش از دو سال طول می‌کشد. اما پروژه‌های انبوه مانند مسکن مهر یا اقدام ملی سال‌ها طول کشیده و هنوز هم گفته می‌شود برخی از واحدهای مسکن مهر به مرحله بهره‌برداری نرسیده و دچار مشکلاتی است اما در بافت‌های فرسوده این مسائل کم است.
بحث دیگر تأمین خدمات است. در اینجا وزارت نیرو اعلام می‌کند که مشکل زیادی ندارد، زیرا در این بافت‌ها شبکه‌ها هم است و انشعاب یا توسعه پیدا می‌کند ولی به این صورت نیست که از صفر شبکه ایجاد شود و سرمایه‌گذاری کلان صورت گیرد.
تا دو ماه پیش سامانه‌ای برای تعیین آخرین وضعیت ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده و محلات هدف بازآفرینی نداشته‌ایم اما در حال حاضر تحت عنوان سامانه ستاد ملی بازآفرینی شهری راه‌اندازی شده است. اکنون در استان اصفهان بیش از ۷۲۰۰ واحد در حال ساخت است. در شهر اصفهان ۳۷۷۸ واحد، زرین‌شهر ۲۵۰ واحد، لنجان ۶۵ واحد، فلاورجان ۹۳ واحد و در تمام شهرهای استان اصفهان ساخته شده است. آمار کلی این سامانه در شهرهایی که تا به‌حال اطلاعات آن وارد شده ۱۶۵ هزار و ۶۳۱ واحد در است که ۱۳۳ هزار و ۳۴۹ واحد آن در دولت سیزدهم قرار دارد. این واحدها سریع هم به بازار عرضه وارد می‌شوند و در هفته دولت احتمالاً بتوانیم ۲۰ هزار واحد را افتتاح کنیم.
هدف این است که به این فضا سرعت بیشتری داده شود. وزیر پنج خط تلاش مطرح می‌کند که یکی از آنها شامل بافت فرسوده در کنار شهرک‌سازی و بازتنظیم تراکم در شهرها و نهضت ملی و واگذاری زمین است که نه تنها از سایر بخش‌ها عقب‌تر نیست بلکه جلوتر هم هست و می‌تواند شتاب بیشتری نیز گیرد.
چه مانعی بر سر راه افزایش تولید مسکن وجود دارد؟
برای شتاب گرفتن جریان نوسازی و تولید مسکن با دو چالش جدی مواجه هستیم. یکی از آنها خود مردم ساکن محلات و مناطق هستند که از توانایی مالی مناسب برخوردار نیستند و نمی‌توانند به تنهایی به نوسازی بپردازند. دوم اینکه هنوز از لحاظ فکری آگاهی و آمادگی ندارند که سقف بالای سر آنها لرزان و خطرناک است.
برای حل این چالش‌ها گفته می‌شود که انتظاری نیست که مردم نوسازی کنند و می‌توان آن را به سازنده سپرد و به صورت مشارکتی ساخته شود. اما مسئله این است که اصولاً در این مناطق سازنده نمی‌آید، چراکه سختی و هزینه بیشتر و صرفه اقتصادی کمتری برای ساخت دارد. برای حل این مشکل باید از سازنده بخش خصوصی حمایت و تشویق شود که حضور پیدا کند و جنبه کار خیر نیز برای آنها پررنگ شود با این رویکرد که از جان مردم در مقابل خطرات محافظت شود و مسکن اضافه تولید شود. راهکار درست تشویق حضور بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف است که تعدادی از آنها هم به لحاظ قانونی جایگاه پیدا کرده هم در قالب مصوبات شورای عالی تصویب شده است.
در حوزه اداری یعنی مجوزها و پروانه‌هایی که باید صادر شود و انشعابات جدید آب و برق و گاز و زمان صدور این پروانه‌ها قانون صحبت از تخفیف حداقل ۵۰ درصدی می‌کند همچنین گفته شده است طی مدت دو هفته این پروانه داده شود. در بخش مالی وام‌های نوسازی ارزان و وعده اسکان موقت داده شده است. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند سازمان‌ها را به ویژه در شهرهای بزرگ به حرکت درآورد بسته تشویقی شهرسازانه است. به طور مثال واحدها یک یا دوطبقه اضافی داشته باشند و طبقه همکف خود را کاربری اجاره‌ای، خدماتی و اداری بدهند که برای آنها صرفه داشته باشد یا جزئیاتی که در پارکینگ برای رفع مشکل پارک مزاحم برای سازنده حائز اهمیت است. این موارد در بسته تشویقی شهرسازانه دیده شده است و این حق مردم اصفهان است که از این بسته تشویقی استفاده کنند و اجرای آن به عهده شهرداری است.
با اجرای آن می‌توان انتظار جهش خوبی در رشد پروانه‌ها و نوسازی مسکن داشت، با وجود اینکه در شهرهایی که اجرایی شده است شاهد رشدهای خیلی خوبی هستیم. به‌طور مثال آماری که برای استان تهران در سامانه ثبت شده در سه ماهه اول امسال بیش از ۱۷۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد پروانه داشته است. باید اطلاع‌رسانی به مردم صورت گیرد و از شهرداری مطالبه شود تا هرچه سریع‌تر این بسته اجرا شود.
نظر شما