به گزارش خبرنگار ایمنا، در سراسر تاریخ کهن و باستانی ایران‌زمین، نقش زنان در هر رخداد و واقعه تاریخی قابل توجه بوده است.
از مهم‌ترین نقش زنان می‌توان به جنبش تحریم تنباکو اشاره کرد که با وحدت و همبستگی خود، دولت را وادار به لغو امتیاز توتون و تنباکو کردند و حتی زنان دربار و حرم‌سرا که به‌ظاهر استقلالی از خود نداشته و تحت اوامر شاه بودند نیز به فرمان میرزای شیرازی قلیان‌ها را شکستند و به این جنبش کمک بسزایی داشتند.
در انقلاب مشروطه نیز حمایت و پشتیبانی زنان تا جایی مؤثر بود که حتی زمانی که ستارخان علیه دخالت و سلطه بیگانگان در امور حاکمیتی و استبداد قاجار به پاخاست، جدای از حمایت‌های پشت پرده و ریشه‌ای زنان، در میان شهدای انقلاب جنازه ۲۰ زن در لباس مردان نیز پیدا شد.
در دوره پهلوی، با خیالاتی که رضاخان از ایران مدرن در سر داشت از زنان به عنوان ابزار و وسیله‌ای برای تجدد و نوگرایی استفاده کرد و این کار مخالفت طبقه مذهبی جامعه را در پی داشت که به واقعه گوهرشاد منجر شد.
با سرکوب طبقه مذهبی جامعه و قانون کشف حجاب، اختلاف و شکاف میان حاکمیت و اقشار جامعه شدت گرفت. زنان سنتی و مذهبی ناچار به خانه‌نشینی و زنان حاکمیتی نیز ناچار به تغییر پوشش شدند که بسیاری از آن ناخواسته بود.
در این میان، امام خمینی (ره) با سخنان و اعتراضات خود توجه همگان به‌ویژه طلاب و قشر تحصیل‌کرده جامعه را به خود جلب کرد و پس از آن نفوذ کلام و راه امام (ره) به خانه‌ها و سطح جامعه کشیده شد.
زن، مربی انسان‌ساز
امام خمینی (ره) در زمانی که تمام ارزش و اعتبار زن را در سطح وسیله‌ای برای تجدد و نوگرایی می‌دانستند و از سوی دیگر زنانی که حاضر به کشف حجاب نبودند را مجبور به خانه‌نشینی کرده بودند، از «انسان‌ساز» بودن زن سخن به میان آورد.
زنان ایرانی که روزگاری از ارکان مهم جنبش‌ها و وقایع تاریخی بودند و با اقدامات و قدرت خود انقلاب مشروطه و نهضت تنباکو را رقم زده بودند، در عصر پهلوی به انفعال رسیده و دچار استحاله فکری شدند.
استفاده ابزاری پهلوی از زنان برای آغاز اصلاحات
رژیم پهلوی برای رسیدن به اهداف خود از زنان استفاده کرد و گروهی را تحریک کرد که نسبت به لغو تصویب‌نامه انجمن ایالتی و ولایتی اعتراض کنند و به این شکل، مقدمات اصلاحات مدنظر خود را فراهم کرد و به این شکل آتش اختلاف رژیم و علما و مردم شعله‌ورتر شد.
در ادامه با هجوم نظامیان و کماندوها به مدرسه فیضیه در فروردین‌ماه سال ۱۳۴۲، چندین نفر کشته و زخمی شدند و این کار خشم مردم را نسبت به شاه برانگیخت و بسیاری از اقشار مختلف مردم در مراسم عزاداری کشته‌شدگان شرکت کردند.
هم‌زمان با محرم سال ۴۲ هجری شمسی، مراسم روضه و عزاداری‌های این ماه به نوعی به تظاهرات حکومتی منجر شد و امام خمینی (ره) به‌رغم هشدارهایی که نسبت به سخنرانی علیه شاه گرفته بود، در بیانات خود به شدت به رژیم اعتراض کرده و ابهت پوشالی محمدرضا پهلوی را درهم کوبید.
قیام ۱۵ خرداد، سرآغازی بر حضور جدی زنان در مبارزات سیاسی علیه طاغوت
در این زمان بود که زنان متعهد و انسان‌ساز ایران پا به میدان گذاشتند، اعتماد به نفس از دست رفته آن‌ها که ناشی از خانه‌نشینی به بهانه نوگرایی و تجدد بود، با حمایت امام خمینی (ره) و سایر علما احیا شد و دوباره به جایگاه تأثیرگذار خود بازگشتند.
قیام پانزده خرداد نقطه عطف حضور زنان در مبارزات و عرصه سیاست بود و در مقابل نقطه عطف قیام پانزده خرداد نیز حضور زنان و همبستگی آن‌ها با مردان و علما در مبارزه با طاغوت بود. زنان که پیش از آن ناچار به خانه‌نشینی بودند، در این قیام با در آغوش گرفتن فرزندان خود پا به پای مردان و در مقابل نظامیان شاهنشاهی ایستادگی کردند.
امام خمینی (ره) که دیگر آن زمان یک منجی برای مردم به‌ویژه زنان به حساب می‌آمد، در پی سخنرانی آتشین خود در مدرسه فیضیه دستگیر شد.
در تمام آن سال‌ها رژیم سعی کرده بود به بهانه و به اسم حمایت از حقوق زنان، از آن‌ها استفاده ابزاری کرده و آن‌ها را در تیم خود قرار دهد، اما نتیجه برعکس بود. بانوان ایرانی حالا از پوسته انزوای خود خارج شده بودند و به حمایت از امام خمینی (ره) فریاد «یا مرگ یا خمینی» سر دادند.
زنان در قیام پانزده خرداد در حمایت از امام خمینی (ره) از یک سو با احساسات برانگیخته خود فضا را برای پیوستن دیگر هم‌وطنان به قیام فراهم کردند و از سوی دیگر با قدم برداشتن دوشادوش همسران و فرزندان خود به عنوان تظاهرکننده، نقش مؤثری در این مسیر داشتند.
مأموران رژیم در مقابله با تظاهرکنندگان به آن‌ها حمله کردند و به زنان که در صف اول تظاهرکنندگان بودند، شلیک کردند و تعدادی از بانوان را به شهادت رسانده و مجروح کردند.
امام خمینی (ره): بانوان رهبر نهضت ما هستند
مردان و زنان ساکن محله چهار مردان، در این میان نقش مؤثری داشتند و امام خمینی (ره) بعدها در بیانات خود در سال ۵۸، با اشاره به نقش ساکنان این محله، زنان را رهبر خود خواندند و فرمودند: «نام بزرگ چهارمردان در فداکاری و جان‌نثاری در تاریخ عالم ثبت شد؛ نام بزرگ بانوان ایران ثبت شد؛ نام بزرگ بانوان قم ثبت شد؛ نام بزرگ بانوان چهارمردان ثبت شد؛ بانوان قم و بانوان چهارمردان پیشرو این نهضت اسلامی بودند، رشد سیاسی خودشان را اثبات کردند، نهضت را راهنمایی کردند، شما رهبران نهضت هستید، بانوان رهبر نهضت ما هستند، ما دنباله آن‌ها هستیم، من شما را به رهبری قبول دارم و خدمت‌گزار شمایم.»
هنگامی که خبر به تهران رسید، تهرانی‌ها نیز به‌پاخاستند و در این میان باز هم نقش زنان بسیار تأثیرگذار بود، تا جایی که چهار زن مجروح به بیمارستان سینا منتقل شدند و یک نفر آن‌ها که نرگس پاشایی نام داشت، به شهادت رسید.
در مجموع در چهار بیمارستانی که مجروحان و مصدومان حمله رژیم به تظاهرکنندگان به آن منتقل شدند، شش نفر از مجروحان از بانوان بودند و این نشان از حضور گسترده زنان در این قیام داشت.
در قیام مردم شیراز در خرداد ۱۳۴۲ نیز تعداد زیادی از مجروحان و شهدای شیرازی را زنان تشکیل می‌دادند که با تلاش رژیم پهلوی برای از بین بردن اسناد، اطلاعات دقیقی از تعداد و مشخصات شهدای بانوی شیرازی در دست نیست.
روایت بانوان مبارز شیرازی از خرداد ۴۲
رباب بی اذیت، شاهد عینی و یکی از تظاهرکنندگان قیام مردم شیراز با یادآوری این رخداد اظهار کرد: مقنعه نماز سفیدم را سرم کردم و لباس‌هایم پوشیدم و به خیابان رفتم. خیابان مملو از ماشین ارتشی بود که از تهران آمده بودند.
وی افزود: من و مادرم با یکدیگر بودیم، یک نظامی جلوی من را گرفت، به او گفتم هر جا خمینی (ره) را بردید ما را هم ببرید، اگر او را می‌خواهید اعدام کنید ما را هم اعدام کنید. به من گفت برو وگرنه تو را می‌کشم و من هم به او پاسخ دادم که خب بکش، من اینجا آمده‌ام تا کشته شوم و روی محمدرضا سیاه شود.
صدیقه فرشچی، یکی از دیگر شاهدان عینی قیام مردم شیراز نیز اظهار کرد: آن رو پشت سر آقایان شعار درود بر خمینی سر دادیم و هنوز کسی جرئت نداشت شعار مرگ بر شاه بگوید. نزدیک صحن احمدبن‌موسی (ع) رسیدیم که دیدم یک چیز سفیدی جلوی پایم افتاد و چشم من و بچه‌های شروع به سوختن کرد و متوجه شدیم گاز اشک‌آور بوده است. فرار کردیم و به کوچه‌ها رفتیم و وارد یکی از خانه‌ها که درب آن باز بود شدیم.
وی افزود: شنیدم صدای تیراندازی می‌آید، به پشت بام رفتم و کوچه را نگاه کردم و دیدم که ماشین‌ها به سرعت حرکت می‌کردند و با تیراندازی مردم را متفرق می‌کردند، اما مردم به شعار دادن ادامه می‌دادند.
این بانوی مبارز انقلابی تصریح کرد: خرداد ۴۲ باعث شد که به صحنه بیاییم و خانم‌هایی که در پشت صحنه بودند، این فرصت را پیدا کردند که همگام با همسران‌شان به تظاهرکنندگان بپیوندند.
نظر شما