به گزارش خبرنگار ایمنا، کودکان به‌عنوان نسل پایه و پیوند دهنده نسل‌های گذشته، حال و آینده در هر جامعه و به‌دلیل انعطاف‌پذیری و آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به سایر قشرها و گروه‌های اجتماعی و سنی نیاز به مراقبت و حمایت بیشتری دارند.
یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه پایدار شهری، استفاده فضاهای شهری از شاخص‌ها ومولفه‌های شهر دوستدار کودک است و سطح کیفیت آن، میزان توجه سیاست‌گذاران و مسئولان امور شهری به علایق، نیازها و خواسته‌های قشرهای مختلف جامعه به‌ویژه کودکان به‌عنوان سرمایه انسانی آینده شهرها را نشان می‌دهد.
کودکان به‌عنوان شهروندان کوچک، دارای حقوق شهروندی خاص خود هستند، از این‌رو مقوله شهر دوستدار کودک یک جنبش جهانی است که از اجرایی شدن حقوق کودکان در سطح شهرها و جوامع حمایت می‌کند و در واقع شهر مناسب برای کودکان، شهری مناسب برای همه سنین است؛ این جنبش ضامن و حافظ فرصت رشد کامل، دسترسی به‌منابع مورد نیاز برای شکوفایی، محافظت و مراقبت در مقابل همه نوع سو استفاده، استثمار و خشونت برای تمامی کودکان است، لذا در شهر دوستدار کودک، کودکان مورد توجه بوده و ارزشمند هستند و برای مشارکت در روند تصمیم‌گیری‌هایی که بر حیات آنان تأثیرگذار است، تشویق می‌شوند.
ابتکار شهرهای دوستدار کودک در سال ۱۹۹۶ توسط یونیسف و برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد معرفی شد تا قطعنامه‌های تصویب شده در دومین کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد اسکان بشر را اجرایی کند؛ بر این اساس رفاه کودکان، شاخص نهایی یک زیستگاه سالم، جامعه دموکراتیک و حاکمیت مطلوب است.
در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر شهرهای دوستدار کودک بوده‌ایم، این رشد نشانه‌ای مثبت از اهمیت این برنامه برای شهرداری‌ها و دیگر نقش آفرینان محلی است، امروزه شهرهای دوستدار کودک حدود ۳۰ میلیون کودک در ۳۸ کشور جهان را پوشش می‌دهند.
در کشور ما شهرهای زیادی در مرحله پایلوت ابتکار شهرهای دوستدار کودک قرار دارند، همچنین مدیریت شهری شهرهای بیشتری نیز در ایجاد فضاهای شهری دوستانه تر برای کودکان و استقبال از مشارکت معنادار کودکان در فعالیت می‌کنند؛ شهریورماه ۱۴۰۰ نیز نشان کاندیداتوری شهر دوستدار کودک به عنوان نخستین شهر کشور از سوی رئیس دفتر یونیسف در ایران به اصفهان اهدا شد.
شهر دوستدار کودک توسط کودکان ساخته می‌شود
علی شمس‌الدینی، دانشیار جغرافیای شهری با اشاره به درخواست برای ایجاد شهرهای دوستدار کودک اظهار می‌کند: این درخواست ریشه در شناخت این موضوع دارد که شهرها، خانه‌هایی برای افزایش حمایت از حقوق کودکان هستند؛ با این وجود بسیاری از شهرهایی که ایده‌آل کودکان نیست، دولت‌هایی را دارد که اقدامات اندکی در این راستا انجام می‌دهد.
وی می‌افزاید: ایجاد محیط‌های شهری که از جامعه کودکان حمایت کند، نیاز به بررسی و مطالعه دارد و گستره‌ای از موضوعات در سطوح مختلف محلی، ملی و جهانی است؛ شهرهای کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیاز است وضعیت شهر دوستدار کودک و متغیرهای مرتبط با آن در راستای فراهم‌کردن بسترهای لازم برای تحقق شهر دوستدار کودک بررسی شود.
این دانشیار جغرافیای شهری معتقد است: برای رفع موانع و محدودیت‌های حضور فعال و تشریک مساعی کودکان در شکل‌گیری فضاهای زیستی خود و اجتناب از تضییع حقوق شهروندی آن‌ها نظریه شهر دوستدار کودک در دهه‌های اخیر مطرح شده است و بر اساس آن، کودکان به‌عنوان یکی از کاربران شهری به‌رسمیت شناخته می‌شوند.
شمس‌الدینی با بیان اینکه مفهوم شهر دوستدار کودک به‌طور کل به این معنی است که دولت‌مردان چگونه این شهرها را بر اساس علایق کودکان اداره می‌کنند و نیز به شهرهایی گفته می‌شود که در آن، حقوق اساسی کودکان مانند سلامت، حمل‌ونقل، حمایت، آموزش و فرهنگ رعایت می‌شود، می‌گوید: کودکان به‌عنوان شهروندانی تعریف می‌شوند که حقوقی دارند و حق دارند نظرات خود را ابراز کنند؛ شهر دوستدار کودک تنها یک شهر خوب برای کودک نیست، بلکه شهری است که به‌وسیله کودکان ساخته می‌شود.
این دانشیار جغرافیای شهری خاطرنشان می‌کند: کودک به معنای کوچک، صغیر و فرزندی که به‌حد بلوغ نرسیده (پسر یا دختر) است؛ در فرهنگ‌های دیگر نیز از کودک به‌عنوان شخصی که بین تولد تا دوران بلوغ قرار دارد، یاد شده است؛ از طرف دیگر طبق تعاریف حقوقی در جمهوری اسلامی ایران، کودک به فردی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد و با توجه به‌تعاریفی که ارائه شد، این نتیجه حاصل می‌شود که منظور از کودک کسی است که به سن بلوغ نرسیده باشد و با توجه به اینکه بلوغ در بین پسرها بین ۱۳ تا ۱۶ سالگی و در دخترها بین ۱۱ تا ۱۴ سالگی است، انتخاب معیار کمتر از ۱۲ سال کامل برای تعریف کودک مبنای مناسبی را ارائه می‌دهد.
وی با اشاره به ویژگی‌های شهر دوستدار کودک ادامه می‌دهد: مجموع این ویژگی‌ها را می‌توان در مواردی از جمله اینکه کودک در تصمیم‌های مربوط به شهر تأثیرگذار است، باید عقاید خود را در مورد آنچه از شهر می‌خواهد، بیان‌کند، شرکت در خانواده، جامعه و زندگی اجتماعی شامل رویدادهای فرهنگی و اجتماعی، دریافت خدمات اساسی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزش‌و پرورش و خدمات اجتماعی، آب سالم می‌نوشد و به فاضلاب مناسب دسترسی دارد، در مقابل بهره‌جویی، خشونت و آزار محافظت شده است، با ایمنی در خیابان‌ها و با استقلال خودش راه می‌رود، از فضاهای سبز بهره‌مند است، زندگی در محیط سالم و عاری از آلودگی، ملاقات با دوستان و بازی با آن‌ها و احساس تعلق و اتصال به‌اجتماع خلاصه کرد.
رویکرد شورای ششم اصفهان داشتن شهر دوستدار خانواده با نگاه ویژه به کودکان و سالمندان است
ابوالفضل قربانی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به همت شهرداری این کلانشهر برای ساختن شهری زیست‌پذیر و امن برای کودکان اظهار می‌کند: همه کلان‌شهرها موظف هستند حقوق تمام اقشار جامعه را به‌نحو احسن شناسایی، معرفی و رعایت کنند.
وی می‌افزاید: یکی از اقشاری که در همه جوامع از جمله شهر اصفهان به حمایت ویژه نیاز دارد، کودکان هستند و به‌طور قطع مدیریت شهری در این کلانشهر برای مسائلی که به کودکان مربوط می‌شود باید خدماتی را به این منظور در نظر گرفته و ارائه کند.
نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: این موضوع در شورای ششم بسیار مورد توجه واقع شده و حتی توسعه پیدا کرده است؛ در واقع در شهر دوستدار کودک موضوع تنها به کودکان مربوط نمی‌شود و خانواده نیز نقش کلیدی در این ماجرا خواهد داشت.
وی خاطرنشان می‌کند: ما می‌توانیم ادعا کنیم برنامه‌های این دوره از مدیریت شهری در راستای شهر دوستدار خانواده با نگاه ویژه به کودکان و سالمندان است و تمام معاهده‌های بین‌المللی در این خصوص که با اصول دینی و ملی ما سازگاری دارد، به‌طور قطع در این دوره مورد توجه قرار خواهد گرفت.
نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: ایجاد تشکیلات اداری شهر دوستدار کودک، برگزاری نخستین کنفرانس ملی شهر دوستدار کودک، تدوین و تصویب بعضی لوایح در شورای اسلامی شهر، گزارش وضعیت‌سنجی کودکان و تدوین برنامه عملیاتی از جمله اقدامات مهم پیرامون شهر دوستدار کودک در شهرداری اصفهان بوده است.
وی می‌گوید: با توجه به اینکه با تأیید و مشارکت وزارت کشور و دفتر یونیسف ایران، نشان کاندیداتوری شهر دوستدار کودک به شهرداری اصفهان اعطا شد، شهرداری اصفهان تلاش کرده است تا در چارچوب این ابتکار و با مشارکت ذی‌نفعان این حوزه به‌ویژه کودکان، ساز و کاری را فراهم سازد تا کودکان نیز مانند سایر شهروندان منطبق با نیازهایشان در شهر زندگی و در محیطی سالم و شاد رشد کنند.
لزوم بررسی وضعیت شهرها به‌لحاظ برخورداری از شاخص‌های شهر دوستدار کودک
نیکو ابهری، دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری اظهار می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد برای ارزیابی و سنجش شهر دوستدار کودک از شاخص‌های متعددی استفاده شده است که از مهمترین آن‌ها می‌توان به ایمنی و امنیت، وجود و دسترسی مناسب به فضاهای سبز و طبیعی، وجود فضاهای باز عمومی و همگانی دارای فعالیت‌های متنوع، دسترسی به تسهیلات و خدمات اساسی (آموزشی، بهداشتی و ورزشی)، وجود حمل‌ونقل عمومی مناسب و به‌ویژه وجود مسیرهای پیاده و دوچرخه مناسب، مشارکت و ارزش‌دهی به کودکان، وجود محیط سالم و عاری از زباله‌ها و آلاینده‌ها و ایجاد و طراحی محیط‌های تفریح و سرگرمی برای کودکان اشاره کرد.
وی می‌افزاید: در مطالعات دیگر ایمنی و امنیت، عزت‌نفس، دسترسی به تسهیلات و خدمات، وجود فضاهای سبز و عمومی برای تعاملات اجتماعی کودکان با کیفیت مناسب، امکان ابداع و خلاقیت در فضا برای کودکان، یادگیری و توسعه، مشارکت و ارزش‌دهی به کودکان، دسترسی به منابع اقتصادی، توجه به مسیرهای پیاده و دوچرخه‌سواری، مشارکت و ارزش‌دهی به کودکان، دسترسی به کتابخانه، محیط‌های سالم و بدون زباله، وجود فضاهای سرگرمی و تفریح، نبود ناهنجاری‌های اجتماعی چون افراد بی‌خانمان، نبود تاریکی شاخص‌های شهر دوستدار کودک معرفی شده است.
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: در دهه‌های گذشته در راستای تحقق حقوق شهروندی و احترام به حقوق همه اقشار ساکن در فضاهای شهری در سطوح مختلف ملی و بین‌المللی، مفهوم شهر دوستدار کودک شکل گرفته است که هدف نهایی آن فراهم نمودن فضایی است که شرایط زیستن مطلوب را برای کودکان در محیط شهری فراهم کند.
وی خاطرنشان می‌کند: برای دست‌یابی به این هدف، نخستین‌گام فراهم کردن بستر شناختی لازم از وضعیت شهرها به‌لحاظ برخورداری از شاخص‌های شهر دوستدار کودک است.
ابهری با اشاره به چالش‌های شهر دوستدار کودک می‌گوید: کودکان سرمایه انسانی آینده شهرها هستند و لازم است نیازها و خواسته‌های آن‌ها تا حد قابل‌توجهی برآورده شود، لذا در راستای تحقق‌پذیری شهر دوستدار کودک راهکارهای متعددی ارائه شده است و دقت در ماهیت این راهکارها نیز نشان می‌دهد، محتوای آن متناسب با چالش‌های شناسایی شده بوده و مهر تأییدی بر عملیاتی ساختن آن‌ها است.
نظر شما