به گزارش خبرنگار ایمنا، سیستم جان‌پناه اضطراری، در واقع نوع جدیدی از پناهگاه اضطراری و کیسه هوا است که به واسطه طراحی یکپارچه و تخم‌مرغی شکل، تمام بدن را در خود جای می‌دهد و نوعی مکانیزم اضطراری با سازه‌ای سبک‌وزن و پوسته‌ای مقاوم جهت امکان واکنش سریع برای کاهش تلفات سوانح غیرمترقبه است.
این سیستم به صورت فشرده درون سطوح کاذب به منظور اشغال نکردن دائمی فضای مفید تا لحظه اضطراری جانمایی شده و در برابر سوانح فعال می‌شود و پناهگاهی ایمن را در حداقل یک ثانیه مهیا می‌کند تا امکان پناه دادن فارغ از نوع کاربری و بدون از دست رفتن وقت، تنها با یک حرکت به‌ویژه برای افراد کم‌توان ایجاد شود.
در چهل‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی نوآوری که از ششم تا دهم اردیبهشت‌ماه جاری (بیست‌وششم تا سی‌ام آوریل ۲۰۲۳) در ژنو سوئیس برگزار شد، اختراع «سیستم جان‌پناه اضطراری» مقام دوم (مدال نقره) همچنین دیپلم افتخار این نمایشگاه در بخش «تکنولوژی‌های حوزه ایمنی در بلایا و سوانح طبیعی» را به خود اختصاص داد.
مصطفی تقی‌زاده (دانشجوی دکتری معماری)، شهلا محسنی (دانشجوی کارشناسی‌ارشد هوش مصنوعی و رباتیک)، کاوه فرهادی (دکتری کارآفرینی)، اشکان معتمد (دانشجوی کارشناسی‌ارشد مدیریت بازرگانی) و محسن پاریزی از همکاران تیم نوآوری اختراع «سیستم جان‌پناه اضطراری» هستند. در ادامه گفت‌وگوی صمیمانه خبرنگار ایمنا با مصطفی تقی‌زاده، دانشجوی دکترای معماری دانشگاه علم و صنعت و عضو تیم نوآوری «سیستم جان‌پناه اضطراری» را می‌خوانید:
زلزله بم؛ نخستین جرقه برای ثبت اختراع
ایمنا: چه موضوعی باعث شد تا تفکر ایجاد «سیستم جان‌پناه اضطراری» برای نخستین بار در ذهن شما ایجاد شود؟
تقی‌زاده: از آنجایی که اصالتاً کرمانی هستم و در زمان وقوع زلزله بم دانش‌آموز دوره دبستان بودم، همیشه برای من جای تعجب داشت که چرا با وجود اینکه مردم در خانه‌های کوچک روستایی زندگی می‌کردند، فرصت نداشتند خود را به محوطه باز منازل برسانند یا همیشه برایم سوال بود که چرا در خانه‌های یک طبقه زلزله بم تلفات بسیاری برجای گذاشت.
کمی بزرگ‌تر شدم و این دغدغه همچنان با من بود تا متوجه شدم در لحظه وقوع زلزله افراد نمی‌توانند تحرک خاصی داشته باشند یا حتی از آن خانه کوچک فرار کنند تا در امان باشند.
دبیرستانی بودم که در جشنواره خوارزمی شرکت کردم؛ آن زمان تعدادی ماکت اولیه ساخته بودم و همین طراحی ماکت و سازه دستی مرا علاقه‌مند کرد که در رشته معماری ادامه تحصیل دهم.
سال ۱۳۹۴، زمانی که دانشجوی مقطع کارشناسی رشته معماری بودم اظهارنامه اختراع «سیستم جان‌پناه اضطراری» آماده شد؛ یعنی ایده‌ها، ماکت‌های اولیه، تحقیق و پژوهشی که در زمینه سازه‌های بادی داشتم به مرحله‌ای رسیده بود که می‌توانستم آن را با نظر مثبت اساتید و صاحب‌نظران به عنوان اختراع ثبت کنم.
در ادامه وارد مباحث فنی با مرجعیت داوری دانشگاه امیرکبیر شدیم. شاید گفتن این موضوع خالی از لطف نباشد که در فرآیند ثبت اختراع باید سازه توسط مرجع دانشگاهی تأیید شود؛ از آن جایی که در نظر داشتم اختراع پخته‌ای داشته باشم، سخت‌ترین مرجع یعنی دانشگاه امیرکبیر را انتخاب کردم و همین موضوع باعث شد داوری سازه، پنج سال به طول بینجامد اما درنهایت ثبت و تأیید شد.
اکنون در حال توسعه این اختراع به عنوان یک مجموعه فناور به پژوهشکده سوانح طبیعی هستیم و سعی داریم این پروژه را توسعه دهیم تا در لحظه‌های بحرانی فضا و سازه امنی ایجاد شود و جان انسان‌ها بیشتر از گذشته در امان باشد.
ایمنا: در زمان وقوع حوادث مدیریت زمان یکی از مهمترین شاخص‌ها است؛ در «سیستم جان‌پناه اضطراری» برای این رفع و مدیریت زمان چه تدابیری اندیشیده‌اید؟
تقی‌زاده: در مجموعه فناورانه ما همکارانی حضور دارند که در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک فعالیت می‌کنند. همچنین در دانشگاه و مراکز امدادی کشور اتاق‌های لرزه‌نگار داریم که حساسیت بالایی دارند و گاهی می‌توانند زلزله را تا حدود دو دقیقه قبل پیش‌بینی کنند.
«سیستم جان‌پناه اضطراری» این امکان را دارد که توسط مسئولان قبل از وقوع سانحه فعال شود و به جای نواختن آژیر در زمان حادثه که تنها در دل مردم هراس ایجاد می‌کند و باعث می‌شود مردم تنها به سمت راه‌های خارجی هجوم ببرند (که به‌طور معمول تعداد تلفات را افزایش می‌دهد) در کسری از زمان با ایجاد سازه‌ای ویژه، افراد را به صورت هدفمند در خود جای دهد و تا لحظه‌ای که نیروهای امدادی می‌رسند جان آنان در امان باشد.
«سیستم جان‌پناه اضطراری» فاصله عمل تا عکس‌العمل را کاهش می‌دهد
ایمنا: برگ برنده «سیستم جان‌پناه اضطراری» برای دریافت مدال نقره مسابقات ژنو چه موضوعی بود؟
تقی‌زاده: یکی از ویژگی‌های اصلی اختراع ما در چهل‌وهشتمین دوره مسابقات اختراع ژنو که سال ۲۰۲۳ برگزار شد، نداشتن نمونه نزدیک به این محصول بود. موضوعی که توانست نظر داوران را جلب کند بحث نوآوری بود؛ چرا که این سازه تاکنون وجود نداشت. سازه‌ای بادی همچون ایربگ، درون خودرو وجود دارد، اما داخل ساختمان، فضاهای اداری، مسکونی و درمانی که بتواند در لحظه باز شود و جان افراد را نجات دهد، تاکنون نداشته‌ایم.
با طراحی «سیستم جان‌پناه اضطراری» فاصله عمل تا عکس‌العمل را آنچنان کاهش دادیم که نیاز به حرکتی نباشد؛ این ماهیت وجودی اختراع ما هیچ نمونه مشابهی ندارد. این اختراع به تعداد افرادی که در مکان حضور دارند قابل نصب است. این‌گونه نیست یک سازه ایمن آنچنان فضا را اشغال کند که دیگر نتوان در آن فضا متناسب با تعداد کاربران سازه ایجاد کرد. تا پیش از سانحه و تا زمانی که سازه بادی باز می‌شود، به صوت انفرادی یا دونفره می‌تواند به تعداد افرادی که در آن فضا حضور دارند، فعال شود.
گام‌های نهایی برای تجاری‌سازی «سیستم جان‌پناه اضطراری»
ایمنا: «سیستم جان‌پناه اضطراری» در کدام مرحله از تجاری‌سازی برای رسیدن به تولید انبوه قرار دارد؟
تقی‌زاده: در چرخه‌ای که تعریف شده برای طی شدن این مسیر به عنوان استارت‌آپ دانش‌بنیان در پژوهشکده سوانح طبیعی فعال هستیم. برخی مراحل وجود دارد که قدم به قدم باید طی شود تا به سرمایه‌گذاری برسیم و در نهایت تجاری‌سازی را شاهد باشیم.
در حال حاضر در مراحل نهایی این فرآیند قرار داریم؛ اقدامات تحقیق و پژوهش آن تمام شده است و تنها بحث سرمایه‌گذاری و تجاری‌سازی باقی‌مانده است که امیدواریم هرچه سریع‌تر از نهادهای دولتی و خصوصی جذب سرمایه داشته باشیم و این اختراع جذاب را وارد چرخه صنعت کنیم.
ایمنا: به‌نظر شما حلقه مفقوده معماری امروز چیست؟
تقی‌زاده: در طراحی‌های امروز چه در بُعد معماری و طراحی صنعتی و چه طراحی سازه و عمران، کمی از بعد آینده‌نگرانه طرح‌ها و مسیر آینده پژوهی غافل شده‌ایم، درحالی که ادبیات طراحی سنتی در آثار باستانی جنبه‌های مختلف پایداری طرح را تا حد سانحه‌اندیشی آن مورد بررسی قرار می‌دهد. امیدوارم در طراحی سازه‌ها به جایگاهی برسیم که سازه بتواند در مقابل اتفاقات پیش‌بینی نشده همچون بحران‌ها و سوانح تاب‌آوری خوبی از خود نشان دهد.
نظر شما