به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌های فرسوده آن دسته از بافت‌های شهر است که نتوانسته است خود را با تغییر و تحولات ساختاری شهرها تطبیق دهد و در نتیجه پاسخگوی نیازهای ساکنان خود نیست. کیفیت فضا در شهر از برآیند مولفه‌هایی حاصل می‌شود، با شناسایی کارکردها و تأثیرات مناسب هریک از آنها بر فضا می‌توان راهکارهایی به منظور بهبود کیفیت فضاهای شهری ارائه داد، در رابطه با بافت‌های فرسوده این مهم از اهمیت بیشتری برخوردار است.
بسیاری از فضاها در بافت‌های فرسوده دچار فرسایش شده و مؤلفه‌های کیفی آن دچار نقصان است، این فرسودگی در طول زمان باعث از بین رفتن حیات یک بافت و محیط پیرامون آن می‌شود، در پی تحول در شیوه زندگی، نیاز به خدمات گوناگون نیز افزایش یافته و جهت مطابقت با شرایط جدید و دستیابی به توسعه پایدار، ساماندهی بافت‌های فرسوده اهمیت بیشتری می‌یابد؛ هدف ساماندهی کالبدی، فرهنگی و اجتماعی بافت‌های فرسوده شهر، توسعه پایدار است.
گسترش بی‌رویه و بدون برنامه شهرهای بزرگ و متوسط کشور طی چند دهه گذشته، سبب شکل‌گیری بافت‌های جدید در مجاورت شهرها و جابه‌جایی ساکنان شهر و کاربری‌ها به این نواحی شده است؛ بافت این نواحی نیز به دلیل ناتوانی در پاسخگویی به نیازها فرسوده محسوب می‌شود.
بسیاری از بافت‌های فرسوده شهر تاریخی و واجد ارزش است و می‌توان به منظور رشد نامتوازن شهر توسعه این بافت‌ها را با رویکرد حفظ ارزش‌های کالبدی-فضایی مدنظر قرار دارد و در آینده برنامه‌ها و طرح‌های توسعه شهر به منظور احیای بافت‌های فرسوده را با توجه به ارزش‌های این نوع از بافت‌ها تهیه کرد.
در گفت‌وگو با زینب حسینی، کارشناس شهرسازی راهکارهای مؤثر بر احیای بافت فرسوده و اهمیت بافت‌های تاریخی در این فرآیند را بررسی کردیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
چرا بافت‌های فرسوده تبدیل به یک معضل شده است؟
کمبود امکانات، خدمات شهری و تأسیسات زیربنایی در بافت‌های فرسوده سبب مهاجرت ساکنان بومی به مناطق دیگر شهر شده است، در حالی که می‌توان با استفاده از راهبردها و راهکارهای مؤثر و مناسب بافت فرسوده را احیا کرد.
بافت فرسوده هرچند در ظاهر مفهومی کالبدی را مستتر می‌کند، اما بافتی است که در ابعاد مختلف جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی دچار فرسودگی شده و زیست‌پذیری آن کاهش یافته است. بررسی این بافت‌ها ضرورتی است که در تحقیقات دو دهه اخیر جامعه علمی کشور بیشتر نمود پیدا کرده است؛ بنابراین توجه به کیفیت‌های محیطی بافت‌های فرسوده یکی از مهم‌ترین عوامل در شناسایی محدوده‌های هدف جهت مداخله خواهد بود، در غیر این صورت و به دلیل سیستمی بودن شهر این معضلات به سایر بافت‌های شهر نیز سرایت می‌کند.
راهکار مؤثر احیای بافت فرسوده چیست؟
بافت فرسوده شهرها در پی بی‌توجهی مسئولان و مدیران شهر به صورت یک معضل و مسئله در شهر جلوه می‌کند و در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی شرایط نابسامانی دارد. مدیریت شهری نیز نگاه شایسته و عالمانه‌ای (برنامه‌ریزی منسجم و کارآمدی) برای حل معضلات این بافت نداشته است، در حالی که با تغییر رویکرد مسئولان و مدیران شهر به این بافت و با اعمال دیدگاه ارزشی و تاریخی به عنوان یک فرصت می‌توان ضمن رفع کردن معضلات موجود، در راستای استفاده بهینه از قابلیت‌های این مناطق و توسعه همه‌جانبه شهر گام‌های اساسی برداشت.
جایگاه بافت‌های تاریخی در فرآیند احیای بافت فرسوده کجاست؟
بهسازی و نوسازی در بافت‌های فرسوده شهری از چالش‌های مهم فراروی مدیریت شهری در کشورهای در حال توسعه است، شناسایی وضعیت کالبدی و عملکردی این بافت‌ها به منظور برنامه‌ریزی، مدیریت و نگهداری آنها از اقدامات اولیه و مهمی است که باید انجام شود. با وجود آنکه محدوده بافت فرسوده در شهرها قابلیت‌هایی در زمینه‌های کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی دارد، دارای نارسایی‌هایی نیز در این زمینه‌ها است.
بافت‌های تاریخی امروز، بخشی از بافت شهرهای کشور به یادگار مانده از یک یا دو قرن گذشته و حتی نیمه اول قرن حاضر است که بیشتر آنها با وجود ارزشمند بودن از نظر تاریخی و فرهنگی دچار فرسودگی شده است، اما همواره ضرورت حفظ، احترام و بازآفرینی ارزش‌ها در این گونه بافت‌ها مورد توجه معماران، برنامه‌ریزان و طراحان شهری است و به تأثیر ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر توسعه این بافت‌ها توجه شده است.
نحوه مداخله در بافت فرسوده به منظور احیای آن چگونه باید باشد؟
به نظر می‌رسد در شناسایی و مداخله در بافت‌های فرسوده شهرهای کشور توجهی به شاخص‌های کیفی محیط نشده است؛ لذا مباحث مربوط به کیفیت‌های محیطی و شناسایی نحوه تأثیرگذاری آنها بر شاخص‌های مداخله در بافت‌های فرسوده اهمیت زیادی دارد.
شاخص‌های کیفی محیط که شامل شاخص عملکردی، تجربی-زیبایی‌شناختی و شاخص زیست‌محیطی به عنوان پارامترهای تأثیرگذار است را می‌توان به عنوان شاخص‌های اثرگذار در شناسایی و مداخله در بافت‌های فرسوده مورد توجه قرار داد.
بررسی معیارهای کیفی در بافت‌های فرسوده و سنجش و تحلیل هریک از شاخصه‌ها اهمیت زیادی دارد، در راستای شناسایی و اولویت‌بندی حوزه‌های مداخله در بافت‌های فرسوده، هر یک از این حوزه‌ها را می‌توان از باب معیارهای کیفی قیاس کرد و با وزن‌دهی به این شاخص‌ها و زیرمعیارها حوزه‌های مداخله را شناسایی کرد و گونه مداخله متناسب با ویژگی‌های آن را پیشنهاد داد.
نظر شما