به گزارش خبرنگار ایمنا، طبق تعاریف علمی، بیماری سل یک بیماری مسری و عفونی محسوب می‌شود که از طریق تنفس قطرات هوای حاوی باکتری ایجادکننده سل، از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این بیماری عفونی، نهمین علت مرگ در سراسر جهان و اصلی‌ترین علت مرگ‌ومیر توسط یک عامل عفونی را به خود اختصاص داده است.
طبق آمارهای ارائه شده در سال ۲۰۱۷، حدود ۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری سل مبتلا بودند که درصد قابل توجهی از آنها از بیماری خود آگاهی نداشتند. طبق نظر کارشناسان این ویروس بزرگ‌ترین مقلد است و می‌تواند علائم سایر بیماری‌ها را تقلید، خود را پشت سایر بیماری‌ها پنهان کند و در نهایت به فرد آسیب بزند.
طبق مطالعات انجام شده این باکتری در اولین گام ریه فرد مبتلا را هدف می‌گیرد، اما در سایر ارگان‌ها و نقاط بدن نیز می‌تواند لانه‌گزینی داشته باشد؛ بنابراین بیماری عفونی سل به دو نوع ریوی و خارج از ریوی تقسیم‌بندی می‌شود.
از سال ۱۹۸۲ اعتقاد تمام پزشکان بر این بود که این بیماری تا سال ۲۰۰۰ کنترل می‌شود، اما این بیماری در سال ۱۹۹۳ از طرف سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک فوریت جهانی اعلام شد. بروز ۱۰ میلیون مورد ابتلای جدید سل و درمان تنها دو سوم از آنها که البته در بیش از ۵۰ درصد موارد درمان ناقص بوده، عمق فاجعه را در این سال‌ها نشان می‌دهد.
به دلیل شیوع HIV از دهه ۱۹۸۰، تعداد موارد سل به طرز چشمگیری افزایش یافت؛ چراکه عفونت HIV سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند، کنترل بدن برای باکتری‌های سل دشوار می‌شود و در نتیجه افراد مبتلا به HIV چندین برابر بیشتر از سایر افراد، به سل و پیشرفت از بیماری نهفته به بیماری فعال مبتلا می‌شوند.
ابتلای ۱۰ میلیون نفر در جهان در سال ۲۰۱۸ به بیماری سل
گزارش جهانی بیماری سل سال ۲۰۱۹ شامل داده‌های ۲۰۲ کشور در جهان است و ارزیابی جامع و به‌روز از وضعیت این بیماری همه‌گیر و پیشرفت‌های انجام شده در زمینه درمان آن در سطح جهانی، منطقه‌ای و کشوری را ارائه می‌دهد. بر اساس این گزارش، پیشرفت‌های فراوانی در زمینه کنترل بیماری سل در جهان حاصل شده است و تعداد موارد مرگ‌ومیر ناشی از بیماری از ۱.۶ میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ به ۱.۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ رسیده است.
همچنین تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۰ میلیون نفر در جهان به بیماری سل مبتلا شده‌اند که از این تعداد حدود سه میلیون نفر تشخیص داده نشده یا گزارش نشده و به خدمات سلامتی دسترسی نداشته‌اند. این بیماری همچنان یکی از ۱۰ علت اصلی مرگ در سراسر جهان به‌ویژه در کشورهای با درآمد پایین است و مقابله با این بیماری نیازمند تعهد سیاسی بیشتری از سوی کشورهای جهان است.
در سال ۲۰۱۸، موارد تخمینی بروز به بیماری سل در ایران ۱۱ هزار نفر (حدود اطمینان ۸.۵ تا ۱۴) یا ۱۴ نفر (حدود اطمینان ۱۰ تا ۱۷) در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بوده است. مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری نیز در این سال، ۹۵۰ نفر (حدود اطمینان ۸۸ تا ۱۰۰۰) یا ۱.۲ نفر (حدود اطمینان ۱.۱ تا ۱.۲) در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت تخمین زده شده است.
به طور معمول علائم بیماری سل ریوی شامل تب، عرق شبانه، سرفه مزمن که بیش از سه هفته استمرار داشته باشد، خلط خونی، کاهش یا از دست دادن اشتها، کاهش وزن یا کاهش حجم عضله، خستگی و بی‌حالی، درد قفسه‌سینه (درد هنگام تنفس)، تنگی نفس و تورم غدد لنفاوی است.
احتمال ابتلای هر فردی به این بیماری عفونی وجود دارد، اما بعضی عوامل منجر به افزایش خطر ابتلاء به سل می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به HIV / AIDS،دیابت، بیماری کلیوی شدید، سرطان‌های خاص، درمان سرطان مانند شیمی درمانی، داروهایی برای جلوگیری از رد اعضای پیوندی، برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس، سوءتغذیه یا وزن کم بدن و سن خیلی کم یا بالا اشاره کرد.
لانه‌گزینی عامل ایجاد سل در همه ارگان‌های بدن
مجتبی رستمی؛ متخصص بیماری‌های عفونی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: عامل ابتلاء به بیماری سل، میکروبی به نام مایکوباکتریوم سل است که در تمام فضاها وجود دارد و از طریق خلط یا بزاق فرد در هوا و فضا پراکنده می‌شود. این میکروب در صورت ورود مستقیم به بدن یک فرد، لانه‌گزینی می‌کند و به طور حتم در همان لحظه ابتدایی فعال نمی‌شود. میکروب ایجاد کننده سل به طور معمول در نهایت وارد ریه و به طور معمول، ریه سمت راست می‌شود و لانه‌گزینی صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه این میکروب در تمام نقاط بدن می‌تواند لانه‌گزینی کند، می‌افزاید: در صورتی که لانه‌گزینی میکروب سل در ریه اتفاق نیفتد، این میکروب در سایر نقاط بدن از جمله استخوان ستون مهره‌ها یا پرده‌های محافظ مغز در درجه اول و سایر ارگان‌های بدن مانند کبد و کلیه، به ساخت خانه و لانه‌گزینی می‌پردازد.
این متخصص بیماری‌های عفونی با بیان اینکه این میکروب به عنوان میهمان ناخوانده در بدن فرد باقی می‌ماند تا فرصتی برای فعال شدن بیابد، تصریح می‌کند: فعال شدن این میکروب به سطح سیستم ایمنی بدن فرد بستگی دارد؛ ممکن است یک فرد سیستم ایمنی متعادلی داشته باشد، اما تحت درمان بعضی بیماری‌ها مانند روماتیسم که با سرکوب سیستم ایمنی حاصل می‌شود، قرار گیرد و سیستم ایمنی بدن وی افت کند، دچار سوءتغذیه شود یا مکان زندگی او اجتماعی از افراد مبتلا به بیماری سل باشد.
چه افرادی مستعد ابتلاء به سل هستند؟
وی با بیان اینکه موارد مذکور منجر به ایجاد فرصت برای میکروب وارد شده به بدن به منظور فعالیت می‌شود، ادامه می‌دهد: آزمایشی تحت عنوان تست تشخیصی پوستی سل وجود دارد که مثبت بودن نتیجه آن، به معنای برخورد داشتن فرد با ویروس سل است و فرد، مستعد ابتلاء به بیماری سل در صورت بروز حادثه و اتفاقی ناخواسته محسوب می‌شود.
رستمی با بیان اینکه واکسن این بیماری به خصوص در کشور ایران در بدو تولد فرد تزریق می‌شود، می‌گوید: واکسن تزریق شده به افراد در بدو تولد، تست تشخیصی پوستی سل را از دور خارج می‌کند. در آزمایش تشخیصی پوستی، آنتی‌ژن باکتری زیر پوست فرد تزریق می‌شود و پس از ۴۸ ساعت التهابی پدید می‌آید که قطر آن و سفتی محل ملتهب شده، حائز اهمیت است.
روند کاهشی ابتلاء به بیماری سل
وی اضافه می‌کند: در صورتی که قطر تورم به ۱۰ میلی‌متر برسد، بدن فرد باید بررسی و مشخص شود که در صورت وجود میکروب نهفته در بدن وی، میکروب تمایل به آغاز فعالیت دارد یا خیر. افزون بر آزمایش تشخیصی پوستی، آزمایش دیگری نیز برای تشخیص فعالیت میکروب سل در بدن وجود دارد که توسط آن فعالیت سلول‌های درگیر با میکروب سل اندازه‌گیری و آزمایش دقیق‌تری محسوب می‌شود.
این متخصص بیماری‌های عفونی خاطرنشان می‌کند: روند ابتلاء به این بیماری درحال حاضر بسیار کاهش یافته است و ایران جزو کشورهایی است که موارد ابتلای بسیار پایینی نسبت به این بیماری دارد؛ در واقع در بیشتر کشورهایی که روند پیشرفت را طی کرده‌اند، این بیماری روبه افول است، اما همچنان وجود دارد و ریشه‌کن نشده است.
نظر شما