به گزارش خبرنگار ایمنا، در انتهای خیابان آذر، زمستان به بدرقه پاییز آمده است و شیرینی و سرخی انارها و فال حافظ خبر از یلدایی طولانی می‌دهد، یلدایی که در کنار صمیمی‌ترین‌ها به آخرین دقیقه‌های آذرماه می‌رسد و خاطرات دیروز را پلک می‌زند.
از دیرباز، میان همهمه برگ‌های خشک پاییز و سرمای زمستان، دل‌های گرم کنار یکدیگر باقی می‌مانند و همگان، از روزهای خوب سخن می‌گویند تا به بهانه یلدا، همان طولانی‌ترین شب سال، فارغ از کم و زیاد زندگی، یکدیگر را به شنیدن خاطرات خوب میهمان کنند و شاهد ملاقات خورشید با بلندترین شب سال باشند. یلدا، بهانه‌ای برای باهم‌بودن است و به راستی باید این بهانه را فارغ از هر دغدغه‌ای، جشن گرفت.
یلدا، معنای زایش دارد و با نام شب چله نیز شناخته می‌شود. ایرانیان باستان اعتقاد داشتند، خورشید در شب یلدا متولد شده و این شب را نماد برکت، روشنایی و سلامتی می‌دانستند. شب چله یا همان کهن‌ترین و بلندترین شب سال، با شب‌نشینی کنار خانواده‌ها و نزدیکان برگزار می‌شود تا به یاد آدمی بیاورد که تاریک‌ترین شب‌ها در کنار خانواده و دوستان به صبحی سپید می‌رسد، جشنی که مردم در این شب برگزار می‌کنند، بسیار خاطره‌انگیز و خاص رقم می‌خورد؛ چراکه آئین‌ها و سنت‌های جذابی در آن اجرا می‌شود.
برخی باستان‌شناسان، تاریخ این شب را هفت هزار ساله می‌دانند، اما آنچه به‌عنوان شب یلدا رسمیت یافت، به حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد و در زمان داریوش یکم، به تقویم رسمی ایرانیان باستان، وارد شد.
مشکلات اقتصادی برگزاری دورهمی‌ها را دشوار کرده است
سمیعی، یکی از بازنشستگانی که حدود ۶ سال از نوه‌دار شدن او می‌گذرد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، به عوض شدن مراسم شب یلدا اشاره می‌کند و می‌گوید: در سنین جوانی که بودم، بعد از خوردن شام به منزل بزرگ‌تر فامیل می‌رفتیم و شاهنامه یا حافظ می‌خواندیم، می‌خندیدم و با کمترین امکانات از فامیل پذیرایی می‌کردیم و در واقع کنار هم بودن مهم بود.
او ادامه می‌دهد: چندین سالی می‌شود که همه چیز تغییر کرده است؛ از رفت‌وآمدها دوری می‌شود، خانواده‌ها کم‌جمعیت‌تر شده و کمتر از حال هم خبر دارند، دستگاه‌های هوشمند جای حافظ و شاهنامه را گرفته و مراسمی مانند شب یلدا از پوشش ساده به سمت تجمل رفته است.
این پدربزرگ تاکید می‌کند: شب یلدا سفره هر کس رنگین‌تر باشد، میهمان‌های بیشتری دارد؛ میهمان‌هایی که به دوربین تلفن‌های خود لبخند می‌زنند، اما خبری از خنده‌های واقعی قبل نیست. مشکلات اقتصادی شرایط را سخت کرده و با بالا رفتن سطح توقع افراد، مهمانی دادن و میهمان دعوت کردن دشوار شده است.
حافظ خواندن‌های شب یلدا
مجیدی، مادری با چهار فرزند است که درباره ساده برگزار کردن شب یلدا به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: از حدود ۶ سال پیش، رسم و رسوم در خانواده‌ها جایگاه خود را از دست داد و بیشتر افراد حتی در میهمانی‌ها سرگرم تلفن‌های همراه خود هستند و علاوه بر این، کرونا نیز مزید بر علت شد تا خانواده‌ها بیشتر از هم دور شوند و رفت‌وآمدها کمتر شد، هر چند که سادگی دورهمی‌ها هم به سمت تجمل پیش رفته و برگزاری آئین‌های قدیمی را بین خانواده‌ها کم رنگ کرده است.
او اضافه می‌کند: نسل‌های جوان‌تر باید به رسوم کهن پایند باشند و به آن اهمیت دهند. همین دور هم جمع شدن، از حال هم با خبر شدن و وقت گذراندن‌ها افراد را به یکدیگر نزدیک می‌کند و بنیان خانواده را تحکیم می‌بخشد.
اهمیت افزایش میزان نشاط اجتماعی با گرامی داشت مناسبت‌ها
علیرضا شریفی‌یزدی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، می‌گوید: اجداد ما از دیرباز به دنبال روش‌های مختلفی به منظور افزایش میزان نشاط اجتماعی بودند که نام‌گذاری ماه‌ها و روزهای هر ماه، از زمره این موضوع محسوب می‌شد و به طور کلی، شب یلدا مقوله‌ای اعتقادی است.
وی افزاید: این موضوع که به هر بهانه و دلیل، جشنی برپا و نشاط و شادمانی به جامعه تزریق شود، خوب است، همچنین شادی و نشاط در مناسبت‌های مختلف جامعه را به سوی پیشرفت سوق می‌دهد.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه یکی از محاسن بارز برپایی جشن یلدا و هر مناسبت مشابه با آن، تقویت هویت ملی میان نسل جوان است، تصریح می‌کند: هر جامعه‌ای که میل به پایداری دارد، نیازمند گسترش هویت ملی بین نسل‌های جدید است و هویت ملی به انسجام اجتماعی کمک می‌کند؛ درواقع مجموعه افرادی که در یک مرز جغرافیایی واحد زندگی می‌کنند، به این منظور که دچار از هم‌پاشیدگی نشوند، علاوه بر هویت‌هایی مانند هویت دینی، قومی و زبانی، نیازمند هویت ملی هستند.
وی با بیان اینکه توجه به صله‌رحم، از جمله مباحثی است که می‌تواند به تقویت و انسجام روابط کمک کند، ادامه داد: اهمیت دادن به مناسبت‌های عام، کمک بسیاری به تقویت هویت ملی می‌کند. روابط بین فامیل و وابستگان، طی دهه‌های اخیر به خصوص چند سال اخیر، تضعیف شده است و برپایی مناسبت‌هایی مانند شب یلدا، موقعیت بسیار خوبی برای تقویت آن محسوب می‌شود. برپایی جشن شب یلدا، به قوام درون‌گروهی و انسجام بیشتر وابستگان کمک می‌کند.
شریفی‌یزدی با تاکید بر اینکه شب یلدا مانند عید نوروز، موقعیتی مناسب برای جویا شدن احوال یکدیگر است، اظهار می‌کند: مسائل اقتصادی منجر می‌شود یک مناسبت آن گونه که مد نظر است، جشن گرفته نشود و به همین منظور، بسیاری از موارد در برگزاری مناسبت‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد و در شرایط اقتصادی کنونی جامعه، دوری‌گزینی از تجملات، ریخت‌وپاش و چشم و هم‌چشمی باید سر لوحه زندگی باشد تا افراد راحت‌تر، روان‌تر و بیشتر در کنار یکدیگر باشند، لذا هر چه مراسم دورهمی را ساده‌تر برگزار کنیم دوام و استقبال از آن نیز بیشتر خواهد شد.
یلدا؛ دستخوش تغییرات ریز و درشت
وی اضافه می‌کند: جشن شب یلدا، دستخوش تغییراتی شده که به دو دسته تغییرات در طول تاریخ و زمان و تغییرات انجام شده طی سال‌های اخیر، تقسیم می‌شود و این جشن بنا بر مقتضیات جغرافیایی، فرهنگی، مذهبی و اجتماعی تغییرات ریز و درشت بسیاری داشته است؛ به عنوان مثال در سال‌های اخیر، مراسم شام به جشن شب یلدا افزوده شده است، در صورتی که افراد همیشه پس از صرف شام، دورهم جمع می‌شدند یا خوراکی‌های سنتی که برخواسته از یک نظام کشاورزی و دامداری بوده، در جامعه شهری جای خود را به آجیل‌های گران‌قیمت داده است، لذا این موارد باید مدیریت شود تا آئین باستانی و مراسم ملی که زمینه‌ساز گردهمایی‌های کوچک و بزرگ می‌شود، تحت تأثیر قرار نگیرد و در پس تجمل‌گرایی‌ها به فراموشی سپرده نشود.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه کرونا بر تمام ابعاد زندگی افراد تأثیر داشته و بسیاری از روابط را کاهش داده یا از بین برده است، می‌گوید: مجازی شدن شب یلدا از سایر تغییراتی بود که در همه‌گیری بیماری کرونا شکل گرفت و با استفاده از رسانه‌ها و ابزارهای نوپدید، شاهد شب یلدای مجازی بودیم که امیدواریم این موضوع تبدیل به سنت نشود و باقی نماند.
وی با بیان اینکه این احتمال وجود دارد که یلدای امسال در برخی خانواده‌ها روال پیش از همه‌گیری بیماری کرونا را نداشته باشد، خاطرنشان کرد: شب یلدا نماد وحدت و دورهم بودن است و باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
نظر شما