به گزارش خبرنگار ایمنا، اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان از مردادماه سال جاری قطعی و به صورت آزمایشی در برخی از استان‌ها اجرایی شد. این طرح یکی از اقدامات دولت در راستای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها، با هدف اصلاح اقتصادی و جلوگیری از رانت و فساد ناشی از پرداخت غیرهدفمند یارانه بود که در گام نخست، با حذف یارانه آرد نان‌های فانتزی و نیمه‌حجیم آغاز شد.
از ابتدای اجرای این طرح، وزیر اقتصاد تاکید داشت که قیمت نان گران نخواهد شد. در مراحل ابتدای اجرای این طرح آرد یارانه‌ای به‌ازای پخت نان به نانوایان تعلق می‌گیرد، بنابراین نانوایان نمی‌توانند آرد یارانه‌ای را به فروش برسانند. همچنین با توجه به اینکه فروش نان با نرخ نامه سال گذشته نمی‌تواند پاسخگوی هزینه‌های نانوایان باشد به عنوان مشوق برای شرکت در طرح هوشمندسازی و جلوگیری از متضررشدن نانویان مقرر شد برای نان نوع یک ۱۵ درصد و برای نان نوع دو ۱۰ درصد از فروش روزانه نانوایان هرشب از طرف دولت به حسابشان واریز شود.
این طرح تاکنون و در مرحله اول، با مشکلات زیادی مواجه بوده است. براساس اعلام شرکت بازرگانی دولتی ایران تاکنون ۹۹ درصد نانوایی‌های کشور به کارت‌خوان‌های هوشمند مجهز شده‌اند. جلوگیری از هدررفت آرد و گندم با مشخص‌شدن میزان فروش نان، مهم‌ترین هدف از اجرای این طرح بوده است. بر این اساس نیاز هر نانوایی مشخص شده و آرد یارانه‌ای به همان میزان در اختیار آنان قرار می‌گیرد، بنابراین نانوایان نمی‌توانند آرد را به قیمت آزاد به متقاضیان بفروشند.
در حالی مسئولان از اجرای موفق این طرح یاد می‌کنند که هنوز هیچ آمار رسمی از کاهش مصرف آرد که نشان دهنده کاهش قاچاق و صرفه‌جویی آن باشد اعلام نشده است. همچنین مدیرکل هماهنگی و نظارت آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی از پرداخت مابه‌التفاوت قیمت یارانه‌ای و تمام‌شده به نانوایی‌ها خبر داده که اتحادیه اصناف نان آن را تأیید نکرده و از خلف وعده در پرداخت این مبلغ خبر داده است.
مهم‌ترین گلایه نانوایان از افزایش هزینه‌های تولید نان است که مبالغ تشویقی واریزی دولت نتوانسته آن را جبران کند براین اساس شاهد تخلفاتی در واحدهای صنفی هستیم. کاهش ساعت کاری و کوچک شدن نان‌ها و همچنین انجام تراکنش‌های صوری برای بالا بردن تعداد نان فروخته شده از جمله تخلفاتی است که در نانوایی‌ها مشاهده شده است.
در این بین خلف وعده‌های دولت نیز نانوایان را بیش از پیش بی‌اعتماد کرده است. درحالی‌که نرخ جدید نان هر سال اعلام می‌شد، طی سال جاری این اتفاق نیفتاده و خبری نیز از پرداخت مابه‌التفاوت تولید نان در سال جدید به نانوایان نیست. افزایش ۵۷ درصدی حقوق و هزینه‌های جاری پخت نان، منجر شده که تولید نان به صرفه نباشد به نحوی که در ایام محرم کارگروه آرد و نان تصویب و سازمان حمایت موافقت کرد که مابه‌التفاوت ۸۰ درصدی هزینه‌ها به نانوایی‌ها پرداخت شود، این موضوع به وزارت کشور محول شد اما تاکنون هیچ‌گونه پرداختی به نانوایی‌ها انجام نشد.
در این بین رسیدگی به تخلفات نانوایی‌ها نیز با جدیت دنبال می‌شود و جریمه نانوایی‌ها ۱۰ برابر شده است. به نظر می‌رسد اگر دولت راهکار عملی برای جبران هزینه‌های نانوایان ارائه می‌داد، شاهد این تخلفات و روی آوردن نانوایان به کم‌فروشی یا گران‌فروشی نبودیم؛ حتی در برخی از نانوایی‌ها شاهد استفاده از کارت‌های هدیه برای بالا بردن تعداد تراکنش‌ها و کاهش تعداد کارگران هستیم.
اصرار دولت بر ثابت نگه داشتن قیمت نان و تفاوت قیمت آرد برای نانوایی‌های سنتی و فانتزی، امروز عملاً انگیزه ادامه تخلفات را برای نانوایی‌ها ایجاد کرده است تا سهمیه آرد خود را خارج از شبکه به فروش برسانند و از متضرر شدن خود جلوگیری کنند.
در این خصوص محمدرضا خواجه، عضو کمیته نان طیب آستان قدس و نایب رئیس انجمن علوم و فنون غلات به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رئیس‌جمهور در سخنانی مطرح کرده است که نرخ نان نباید گران شود. واقعیت این است که هزینه‌های جاری و پرسنلی تولید نان هرسال چندین بار افزایش یافته اما نرخ نان ثابت می‌ماند، این موضوع هم به کیفیت و کمیت نان آسیب وارد کرده و هم سلامتی مردم را به خطر می‌اندازد.
دولت به جای دادن نرخ واقعی و درست برای نان، امسال سعی کرده به بهانه جبران بخشی از هزینه‌های نانوایان ۱۵ درصد هر شب به حساب آنان واریز کند، درصورتی که باید حق نانوایان را کامل بدهد.
پیشنهاد افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی قیمت نان
وی اضافه می‌کند: قیمت تمام شده یک نان تافتون با آرد شماره یک، حدود ۹۰۰ تومان، با آرد شماره دو حدود ۱,۱۰۰ تومان است، پیشنهاد ما افزایش حدود ۳۰ تا ۴۰ درصدی قیمت نان برای جبران هزینه‌های جاری و پرسنلی نانوایی است اما دولت تنها ۱۵ درصد به حساب نانوایان واریز می‌کند.
نایب رئیس انجمن علوم و فنون غلات خاطرنشان کرد: البته دولتی‌ها وعده داده‌اند که این میزان به ۳۰ درصد می‌رسد که اگر انجام شود، می‌توان امیدوار بود که حال نان خوب شود، اما اگر دولت با شیوه فعلی و به صورت قطره‌چکانی حق نانوایان را بدهد، قطعاً نان خوبی به دست مردم نمی‌رسد.
نایب‌رئیس انجمن علوم و فنون غلات می‌گوید: همه مسئولان و استانداران معتقدند حق با نانوایان است، اما در زمان تعیین نرخ نان اعلام می‌کنند که نمی‌توانند نرخ صحیحی تعیین کنند، لازم است در چنین شرایطی حداقل از بازرسی‌های سمی و غیرکارشناسانه پرهیز کنند تا نانوایان از فعالیت در این حوزه پشیمان نشوند.
بازرسی باید دنبال شناسایی موانع تولید نان خوب باشد نه جرم تراشی برای کسبه
خواجه با تاکید بر اینکه بازرسی ابزار رسیدن به هدف است نه هدف و بازرسی باید دنبال شناسایی موانع تولید نان خوب باشد نه جرم‌تراشی برای کسبه، اضافه می‌کند: بازرسی‌های فعلی عموماً غیرکارشناسانه است. در اثر استراحت خمیر حدود ۱۰ درصد از وزن آن کاهش می‌یابد، زیرا مواد مغذی آرد توسط مخمرها و باکتری‌ها مصرف می‌شود. بازرسان زمانی که با چانه‌هایی با وزن کمتر مواجه می‌شوند از این موضوع ایراد می‌گیرند و مشکل یک چانه را به همه چانه‌ها تعمیم می‌دهند.
این اقدام کارشناسی نیست و انجام آن منجر به کاهش کیفیت نان و سرخوردگی نانوایان از شغلشان شده است، زیرا با وجود نبود نرخ واقعی برای نان، به هر بهانه‌ای به دنبال جرم‌تراشی برای نانوایان هستند.
وی تصریح می‌کند: مسئولان طرح هدفمندی یارانه نان، وعده داده‌اند تشویقی ۱۵ درصدی _که اکنون به حساب نانوایان واریز می‌شود_ به ۳۰ درصد افزایش یابد که در این صورت بخشی از زخم نانوایان التیام می‌یابد، اما در غیر این صورت شاهد فرار نانوایان از این شغل و تخریب کیفیت نان خواهیم بود.
طرح هدفمندی یارانه نان تا این لحظه نمره خوبی نگرفته زیرا تنها به بخشی از اهداف خود که کنترل مصرف آرد در کشور بوده، رسیده است اما این طرح در رشد و بهینه‌سازی نان موفق نبوده و منجر به تخریب کیفیت و افزایش ضایعات نان شده است.
بهترین راه جلوگیری از قاچاق آرد افزایش سبوس نان است
به گفته این کارشناس پیشنهاد ما به دولت در این خصوص این است که به نانواهایی که در شاهراه و چهارراه شهرها هستند، اجازه دهد که آرد آزاد براساس قیمت تمام شده بپزند و بفروشند تا بار بزرگ مالی از دوش دولت برداشته شود؛ همچنین بهترین راه برای جلوگیری از قاچاق آرد در کشور، افزایش سبوس نان است، به نحوی که آرد نان بربری از ۱۸ درصد سبوس‌گیری به ۱۵ درصد برسد و آرد نان تافتون، لواش و سنگک بین هفت تا ۱۲ درصد باشد. زمانی که آرد تیره باشد دیگر قاچاق نمی‌شود زیرا کشورهای همسایه یا بخش صنعت به دنبال آرد سفید هستند.
خواجه اضافه می‌کند: با افزایش سبوس آرد، علاوه بر تأمین فیبر مورد نیاز بدن و سلامتی مردم، از عرضه خارج از شبکه نیز کاملاً جلوگیری می‌شود و نیازی به اجرای طرح‌هایی همچون هدفمندی یارانه آرد نیست، همچنین از دورریز سالانه ۱.۵ میلیون تن سبوس جلوگیری می‌شود. طرح هدفمندسازی یارانه آرد تا این لحظه نتوانسته دردی از نان ایران درمان کند و همه در بلاتکلیفی هستند، نانواها نیز در زیان‌دهی و از همه بدتر از افراد خبره و آشنا به مشکلات رشته آرد و نان همچون رؤسای غله کشور بهره نبرده است؛ یکی از دلایل شکست این طرح مشارکت‌نداشتن افراد متخصص حوزه آرد و نان در تصمیم‌گیری‌ها است.
گزارش از فرشته بابایی؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما