به گزارش خبرنگار ایمنا، رشد مغز انسان در زمان جنینی آغاز می‌شود و در دوران نوزادی، کودکی و بزرگسالی ادامه می‌یابد؛ بیشتر سلول‌های مغزی قبل از تولد تشکیل می‌شود، اما اتصالات بین این سلول‌های عصبی تا پیش از تولد ایجاد نمی‌شود.
مغز از طریق دریافت اطلاعات در محیط خارجی و خودسازمان‌دهی اطلاعات، رشد می‌کند و با محیط سازگار می‌شود، همچنین تجربه محیط از طریق حس لامسه، بو، بینایی، چشایی و شنوایی موجب ایجاد ارتباط در مغز می‌شود.
تمام اختلالات عصبی شامل مغز، ستون فقرات یا اعصاب است، همچنین علائم بیماری مغز و اعصاب در کودکان بستگی به جایی دارد که آسیب به آن وارد شود، مناطقی که حرکت، ارتباطات، بینایی، شنوایی یا تفکر را کنترل می‌کنند، ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.
بیماری‌های عصبی می‌تواند منجر به تشنج در نوزادان شود، بسیاری از این بیماری‌ها در سال‌های اولیه رشد پدیدار می‌شود و ممکن است در بدو تولد تشخیص داده شود، اما بعضی از بیماری‌های مغز و اعصاب کودکان را نمی‌توان در روزهای ابتدایی تولد تشخیص داد، زیرا علائم تنها در مواردی ظاهر می‌شود که کودک نقاط عطف رشد خود را از دست دهد یا مشکلات رشدی مانند اوتیسم رخ دهد، گاهی نیز یک عفونت مخرب مانند بیماری مننژیت و فلج اطفال در کودک بروز می‌کند، همچنین تصادف نیز ممکن است باعث آسیب مغزی همچون سکته مغزی و تروما شود.
بسیاری از اختلالات عصبی مادرزادی است، به این معنی که در بدو تولد وجود داشته‌اند، اما بعضی از اختلالات اکتسابی بوده و پس از تولد به وجود آمده است، در این بین گاهی علت بیماری مشخص نیست که ایدیوپاتیک نامیده می‌شود.
عوامل ژنتیکی می‌تواند در ایجاد انواع بیماری مغز و اعصاب در کودکان که به طور معمول از طریق ژن‌های والدین به ارث می‌رسد، مؤثر باشد، علل ناهنجاری‌های کروموزومی، تغییر در تعداد و ساختار کروموزوم و اختلالات متابولیک است. همچنین سموم و عوامل محیطی، کمبودهای تغذیه‌ای، عفونت‌ها، عوارضی هنگام زایمان و تولد زودرس، پیش از تولد منجر به این بیماری‌ها می‌شود. وضعیت مادر و زایمان از مهم‌ترین علل بروز این شرایط است.
اختلالات عصبی مختلفی وجود دارد که بر سلامت کودکان تأثیر می‌گذارد، اوتیسم، صرع، فلج مغزی، عواقب آسیب مغزی و سردرد شایع‌ترین اختلالات عصبی است که در کودکان مشاهده می‌شود، اختلالات و علائم مرتبط با آن در هر کودک متفاوت است، لذا محمدرضا قضاوی، فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان در یک گفت‌گوی تلویزیونی به بررسی بیشتر، شناخت، پیشگیری و درمان بیماری‌های شایع مغز و اعصاب در کودکان پرداخته است که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب در کودکان کدام است؟
کودکان در مسیر رشد و تکامل هستند، این رشد عبارت است از تغییراتی که در طول زندگی با اندازه فیزیکی کودکان رخ می‌دهد که تکامل افزایش توانمندی‌های کودک در طول زندگی را شامل می‌شود، مشکلات کودکان در حیطه تکامل اتفاق می‌افتد، لذا باید مسیر تکامل را درست طی کنند و اگر مانعی در این راستا وجود دارد، باید شناسایی و رفع شود، بیماری‌های مغز و اعصاب در کودکان شامل تشنج، سردرد و اختلالات حرکتی و رفتاری است که شایع‌ترین و دامنگیرترین آن‌ها تشنج است.
علت بروز تشنج در افراد چیست؟
مغز یک ارگان بوده که عملکرد آن تابع سیستم الکتریکی است که باعث کنترل حرکات و عملکرد بدن می‌شود، گاهی اوقات این سیستم فرمان‌هایی به طور نابه‌جا و لحظه‌ای در حیطه زمانی خاص صادر می‌کند که باعث بروز تغییر رفتاری یا حرکت و عملکرد غیرارادی در فرد می‌شود که به آن حمله تشنجی گفته می‌شود.
علائم تشنج به چه چیزهایی شباهت دارد؟
اگر کودکی به صورت غیرارادی و لحظه‌ای بر زمین بیفتد و بیهوش شود یا یکی از اندام‌های او به صورت ناگهانی دچار پرش و حرکت شود یا در موارد دیگری مانند خالی شدن زیر پا، رها شدن وسیله به صورت بی‌اختیار از دست یا حرکت کردن به صورت ناگهانی را شامل می‌شود. گاهی تشنج‌ها باعث اختلال و افت سطح هوشیاری فرد می‌شود، اما برای رخ دادن تشنج بیهوشی ملاک نیست، ممکن است افت هوشیاری وجود نداشته باشد، اما حمله و تشنج رخ دهد، بنابراین در هر دو حالت امکان وقوع تشنج وجود دارد.
چه عواملی در بروز تشنج کودکان مؤثر است؟
تشنج می‌تواند علت‌های موقت و لحظه‌ای داشته باشد که به صورت لحظه‌ای رخ می‌دهد که با حذف عوامل ایجادشونده این حالت رفع می‌شود، به عنوان مثال اگر کودکی در معرض ماده شیمیایی سمی، مسمومیت دارویی یا مسمومیت با گاز منوکسید کربن قرار گیرد یا بر اثر بیماری و بی‌اشتهایی از غذا خوردن ممانعت کند و دچار افت قند خون شود یا بر اثر بیماری دچار تب بالا شود که نتیجه افزایش درجه حرارت بدن افزایش واسطه‌های التهابی در خون است و در نهایت فراوانی این واسطه‌ها مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌توانیم شاهد حمله تشنجی باشیم.
گاهی علت‌ها مانند زمانی که کودک دچار ضربه و آسیب مغزی یا کمبود اکسیژن در دوران بارداری، حین یا پس از تولد می‌شود، پایدار تر و بادوام‌تر است؛ در مواردی نیز مغز، بیمار نیست اما به واسطه جنبه‌های وراثتی و استعداد درونی، خود به خود دچار فرمان‌های نابجا می‌شود که در این صورت کودک نیاز به دارو و درمان خواهد داشت. همچنین لازم است بدانیم آسیب مغزی باعث مستعد شدن فرد آسیب‌دیده به تشنج خواهد شد.
زمانی که کودکی تشنج می‌کند، چه اقداماتی باید انجام داد؟ و چه زمانی تشنج نگران‌کننده می‌شود؟
تشنج به طور معمول کوتاه و خود تمام‌شونده است، یعنی سیستم‌های کنترلی در مغز به گونه‌ای عمل می‌کند که باعث می‌شود، فرمان نابجایی که تشنج را ایجاد کرده، کنترل شود، ممکن است حمله تشنجی چند ثانیه یا چند دقیقه به طول بینجامد.
زمانی که کودکی دچار حمله تشنجی می‌شود، با علم به اینکه والدین پیش‌تر شاهد این حالت بودند، باید کودک را به پهلو بخوابانند و گردن را از حالت خمیده به حالت راست برگردانند تا مسیر تنفس راحت‌تر و آزاد شود، اما اگر حمله بیشتر از سه تا پنج دقیقه ادامه یابد، باید داروهایی که توسط پزشک تجویز شده است، مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به اینکه تشنج‌ها کوتاه و خودتمام‌شونده است، اولویت نخست مراقبت از کودک، زمانی است که حمله رخ می‌دهد، به این صورت که باید از برخورد او با اشیا و محیط پیرامون جلوگیری شود و راه تنفسی کودک را باز کنیم.
تشنج‌های کوتاه به خودی‌خود مشکل‌ساز نیست، اما زمانی که طولانی شود و حدود ۳۰ دقیقه به طول بینجامد، می‌تواند آسیب‌زننده باشد؛ حملاتی که بیش از سه تا پنج دقیقه به طول می‌انجامد، باید با دارو متوقف شود یا اینکه از اورژانس و نزدیک‌ترین واحد درمانی کمک بگیریم و اجازه ندهیم حمله ادامه یابد.
افراد از چه سنی این بیماری را تجربه می‌کنند؟
تا زمانی که مغز فعالیت می‌کند، احتمال تشنج وجود دارد، یعنی از زمان نوزادی و روزهای ابتدایی تولد تا سنین بالاتر بروز بیماری‌ها امکان‌پذیر است، اما لازم است بدانیم بیماری‌ها در دو مرحله سنی کودکی و کهن‌سالی شایع‌تر بوده، این در حالی است که در جوانی کمتر شاهد بروز بیماری‌ها هستیم.
زمانی که تشنج در کودکی درمان شود، اگر بیماری بازگردد تابع عواملی است که گاهی اوقات این عوامل با سن مرتبط و موقتی است و گاهی مواقع نیز علت بروز تشنج دوام دارد و در این صورت ممکن است شاهد بروز بیماری در سنین بالاتر باشیم، لذا درمان و کنترل بیماری باید به کمک داروها و زیر نظر متخصص انجام شود.
نظر شما