به گزارش خبرنگار ایمنا، با وجود تجربه سال‌های گذشته در کمبود گاز، از حالا تأمین گاز مصرفی مردم در زمستان به دغدغه‌ای برای مسئولان تبدیل شده است. امری که با اتخاذ و اجرای برنامه‌ای صحیح در تولید و مصرف انرژی از سوی متولیان و هم از سوی مردم قابل مدیریت است.
در این شرایط از متهمان و مقصرانی هم برای کمبود گاز نام‌برده می‌شود. عده‌ای پرمصرفان بخش خانگی را دلیل اصلی قلمداد می‌کنند و معتقدند از میان مصرف‌کنندگان خانگی قشر مرفه بیشترین مصرف را دارند برخی هم عدم رعایت استانداردهای لازم در ساخت ساختمان‌ها و عایق‌بندی نبودن پوسته خارجی ساختمان را عاملی اصلی برای هدر رفت انرژی مطرح کرده و عده‌ای دیگر عدم وجود فناوری‌های لازم برای تولید بیشتر گاز را دلیل اصلی می‌دانند و معتقدند چرا ایران باوجود آنکه روی اقیانوسی از انرژی خوابیده، باید دچار این شرایط باشد؟
بااین‌حال کمبود گاز در فصول سرد، محسوس‌تر از زمان‌های دیگر است، به‌خصوص هرچه به زمستان نزدیک‌تر شویم این چالش هم جدی‌تر می‌شود. اگرچه باوجود کمبود گاز در سال‌های گذشته با قطعی گاز خانگی روبه‌رو نبوده‌ایم، اما برودت شدید هوا به افزایش بی‌سابقه مصرف انرژی از سوی مشترکان خانگی و تجاری، انجامید و معضلات فراوانی را برای صنایع و نیروگاه‌ها در راستای تأمین انرژی و سوخت موردنیاز ایجاد می‌کرد، به‌طوری‌که نیروگاه‌ها به‌شدت با کسری گاز مواجه شده و ناچار به استفاده از مازوت در زمان‌هایی می‌شدند.
همان‌گونه که کشورهای دیگر هم بهینه‌سازی مصرف این حامل انرژی را موردتوجه قرار داده‌اند، اکنون برای تکرار نشدن بحران و گذر از این شرایط دشوار، چاره‌اندیشی اساسی و تدابیری کارشناسانه برای مصرف بهینه گاز در کشور لازم است.
اتلاف و اصراف فراوان در مصرف گاز
اما در حالی نسبت به کمبود گاز برای زمستان، نگرانی زیادی وجود دارد که شدت انرژی در کشور ما پنج برابر متوسط دنیا برآورد شده است. ریخت‌وپاش‌های مصرف منابع انرژی و نبود سیاست‌های مدیریتی کافی باعث ایجاد شرایطی شده که شایسته کشوری باوجود بزرگ‌ترین منابع از انرژی نیست. مطابق آمارهای جهانی، ایران در سال ۲۰۱۹ و قبل از همه‌گیری کرونا، ۱۸.۸ درصد از GDP (حدود ۸۶ میلیارد دلار) خود را به یارانه‌های فسیلی اختصاص داده است.
بنابراین شاید بتوان این روند را در «اقتصاد انرژی» در ایران تشخیص داد: کاهش سرمایه‌گذاری برای حفظ سطح تولید انرژی، اصراف شدید و رو به افزایش در مصرف و نتیجه نهایی خاموشی‌های تابستانه و زمستان سرد و بدون گاز به‌علاوه مصرف مازوت که در برخی از زمان‌ها ضروری می‌شود. البته قابل ذکر است که با مدیریت مصرف صنایع و در نظر گرفتن انواع مشوق‌های صرفه‌جویی برای مردم، تابستان امسال خاموشی در بخش خانگی رخ نداد.
استفاده از مازوت راهکار غیر کارشناسانه‌ای است که بارها در ایران برای مقابله با کمبود گاز از آن استفاده شده و اکنون هم این نگرانی وجود دارد که نیروگاه‌های کشور برای زمستان امسال مجبور به استفاده از سوخت مازوت شوند و اینگونه آلودگی هوا را مانند سال گذشته به میزان بالایی برسانند. اقدامی که در بعضی از زمستان‌های گذشته به انجام می‌رسید و در صورت فقدان تصمیم‌گیری صحیح، امسال هم باید منتظر آن باشیم.
لزوم صرفه‌جویی در مصرف گاز
حسن مرادی، عضو هیئت علمی گروه حقوق انرژی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درخصوص بحران گاز در زمستان اظهار می‌کند: دولت تلاش کرد در سال‌های گذشته توزیع منابع گازی را به نحوی مدیریت کند که کمبود گاز به مصرف خانگی منتقل نشود. به طور قطع در سال جاری نیز دولت اجازه نمی‌دهد کمبود گاز مردم را آزار دهد.
وی اضافه می‌کند: البته باید توجه داشت تعادل مصرف و تولید در کشور ما برقرار نیست و اگر منابع جدیدی اضافه نشود، امسال نبود تعادل، مسئله‌آفرین خواهد شد.
این استاد دانشگاه می‌گوید: ایران چندین برابر کشورهایی که جمعیت مشابه با آن دارد، گاز مصرف می‌کند به نحوی که گفته می‌شود مصرف گاز ایران به اندازه کل مصرف کشورهای اروپایی است و شاهد مصرف بی‌رویه گاز در ایران هستیم.
مرادی خاطرنشان می‌کند: یکی از دلایل افزایش مصرف گاز در ایران نامناسب بودن وسایل گرمایشی است. بیش از ۲۵ میلیون بخاری دودکش‌دار در کشور ما وجود دارد که علاوه بر آلودگی هوا، حجم بالایی از گاز مصرف می‌کند. در دهه گذشته دولت تصمیم به تعویض این بخاری‌ها داشت اما این کار انجام نشد.
وی ادامه می‌دهد: اولین کاری که دولت در میان‌مدت باید انجام دهد افزایش ساخت پکیج‌ها و ممنوعیت استفاده از بخاری‌های قدیمی است. همچنین تشویق به دولایه کردن پنجره‌ها و اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، ایزوله کردن ساختمان‌ها از جمله مواردی است که بسیار کند پیش رفته و هدررفت انرژی در کشور ما بسیار بالا است.
این کارشناس انرژی می‌گوید: به‌تازگی آلمان و برخی از کشورهای اروپایی با کمبود ۱۵ درصدی انرژی مواجه شده‌اند که در این راستا تصمیم گرفته شده است حدود ۱۵ درصد از این میزان را با صرفه‌جویی جبران کنند. بنابراین مردم نقش بالایی در صرفه‌جویی دارند و با آموزش دانش‌آموزان می‌توان این موضوع را در خانواده‌ها به امری جدی تبدیل کرد.
مقایسه میان مصرف گاز ایران با کشورهای دیگر، صحیح نیست
در رابطه با شرایط مصرف گاز در کشور و راهکارهای ممانعت از کمبود این حامل، محمدرضا کثیری، کارشناس انرژی و عضو پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: ایران کشوری غنی از انرژی است، به‌طوری‌که ازلحاظ وجود ذخایر گازی در رتبه دوم و رتبه پنجم را هم از نظر تولید دارد. بااین‌حال در تأمین گاز برای فصول سرد سال با مشکل مواجه است.
وی در رابطه با میزان مصرف بالای انرژی در ایران می‌گوید: اگر میان مصرف گاز ایران با دیگر کشورها مقایسه‌ای انجام گیرد، بدون تردید مصرف گاز ایران از خیلی کشورها بالاتر است اما نکته آن است که نمی‌توان بدون در نظرگیری شاخص‌ها و متغیرها این قیاس را انجام داد، زیرا اول آنکه دمای مناطق مختلف با یکدیگر متفاوت است.
این کارشناس انرژی اضافه می‌کند: مورد دیگر تقسیم مصرف انرژی بر جمعیت یک کشور است که باید در نظر گرفته شود، موضوع دیگر آن است که از چه حاملی در هر کشور برای گرمایش استفاده می‌شود، ممکن است در کشوری گاز منبع اصلی گرمایش خانگی باشد و در کشوری دیگر برق برای گرمایش استفاده شود. بنابراین به‌جای مقایسه مصرف گاز کشورها با یکدیگر، باید ایران را با سال گذشته بسنجیم.
کثیری در پاسخ به این پرسش که کدام دهک‌ها در کشور ما دارای مصرف گاز بیشتری است؟ اظهار می‌کند: این موضوع که گفته شود قشر مرفه مصرف بالاتر و مابقی دهک‌ها مصرف پایین‌تری دارند چندان کارشناسانه نیست. گفتنی است که بالاترین دهک، ۳۰ درصد مصرف بیشتر دارند و پایین‌ترین دهک هم ۴۰ درصد مصرف کمتری داشته‌اند.
وی ادامه می‌دهد: براین اساس حجم تفاوت خیلی بالا نیست، مگر خانه‌های بزرگی که طبیعتاً بنا بر مساحتی که دارند گاز بیشتری را هم مصرف می‌کنند ولی نه آن‌قدر بیشتر که تفاوت فاحشی وجود داشته باشد.
این کارشناس انرژی خاطرنشان می‌کند: ممکن است مصرف گاز در شهرها و روستاهای کوچک به دلیل سرما و نبود امکانات گرمایشی مناسب بسیار بیشتر باشد، درحالی‌که در همین مناطق دهک‌های کم‌درآمدتر ساکن هستند.
کثیری با اشاره به تلفات بالای بخش گاز می‌گوید: برای ممانعت از این تلفات بالا، ضرورت بهینه‌سازی در مصرف و تولید وجود دارد.
به گفته وی، فقدان بهینه‌سازی‌های لازم گاز در همه موارد از صنایع تا مصرف‌کنندگان خانگی موجب مصرف شدید برق تابستانی و گاز زمستانی می‌شود، ازاین‌رو با اعمال تدابیری چون اصلاح قیمت‌ها، نوآوری و…باید روند مصرف را اصلاح کرد. ممکن است با ادامه این شرایط به‌زودی کمبود گاز در همه فصول، خود را نشان خواهد داد.
گزارش از: نفیسه زمانی‌نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما