به گزارش خبرنگار ایمنا، شامگاه چهارشنبه هفدهم تیرماه، به همت مرکز آفرینش‌های ادبی قلمستان نشست نقد و بررسی کتاب «سرگذشت عشق» اثر مرضیه گلابگیر و زهرا فنایی برگزار شد.
در این نشست اکبر اخلاقی با بررسی بینامتنی در اسطوره عشق اظهار کرد: نظریه‌های متفاوتی در مورد عشق مطرح است و هر کدام از حوزه‌های مختلف علم، عرفان، روانشناسی و غیره تعاریفی متفاوت از عشق دارند و از دیرباز از منظرهای مختلف در مورد عشق سخن گفتند.
وی افزود: عشق را همچون پدیده‌های دیگر نمی‌توان یک عاملی و به تنهایی معرفی کرد، به عنوان مثال شیء مفرغی باستانی که در کاوش‌های باستانی کشف می‌شود، دیگر به عنوان یک شیء که نوع جنس آن مفرغ است، تعریف نمی‌شود بلکه این شیء به عنوان نمونه‌ای از فرهنگ، تمدن و هنر مردم آن زمان تعریف می‌شود، در مورد مسئله عشق هم بدین گونه است.
چند ساحتی بودن پدیده عشق
این پژوهشگر حوزه اسطوره شناسی تصریح کرد: عشق یک پدیده چند ساحتی است همه زوایای علمی، روانشناسی، جامعه شناسی، هنری را می‌تواند داشته باشد و به همین جهت است که این پدیده در تمامی علوم و رشته‌های انسانی از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: عشق حتی در دین هم به آن پرداخته شده است که نمونه بارز آن را می‌توان در داستان قرآنی یوسف و زلیخا مشاهده کرد و حتی در خود قرآن اشاره شده است که برای تو زیباترین قصص را نقل می‌کنیم.
اخلاقی با بیان اینکه در عرفان عشق به گونه‌ای دیگر تفسیر می‌شود، گفت: در عرفان عشق اصل اساسی و بنیادی است که هم در ساحت انسان و هم در ساحت هستی معنا پیدا می‌کند، در واقع عشق علاوه بر ساحت انسانی شأن هستی شناسانده به خود می‌گیرد و ارزش سلوکی پیدا می‌کند.
وی اظهار کرد: در اسطوره‌ها به ویژه اسطوره‌های یونانی داستان‌های فراوانی در مورد عشق است در واقع انسان‌ها در گذشته به خاطر درک صحیح از خود و جهان هستی اسطوره‌ها را برای خود تعریف می‌کردند تا ابزار شناختی بهتری نسبت به جهان پیرامون داشته باشند به همین خاطر عشق یکی از محورترین مباحث در داستان اسطوره‌ها است.
دیدگاه جهان معاصر به پدیده عشق
این پژوهشگر افزود: هر چند در گذشته اطبا عشق را نوعی شوریدگی تعریف می‌کردند اما در جهان معاصر به ویژه علم روانشناسی این تعریف فرق کرد به گونه‌ای که فروید عشق را میل جنسی دانسته و حتی عشق عرفانی را آلایش شده این خواستگاه می‌داند.
وی افزود: در ادبیات داستانی عشق با ناکامی گره خورده است در واقع ادبیات داستانی عاشقانه ایران و جهان طرح‌واره ناکامی و شهید شدن به خود گرفته است که نمونه بارز آن را می‌توان در داستان لیلی و مجنون، رومئو و ژولیت، منصور حلاج مشاهده کرد.
اخلاقی با بیان اینکه عشق امری وجودی یا اگزیستانالیست است، تصریح کرد: یکی از مهمترین اگزیستانالیست‌ها به عشق منتهی می‌شود که آن موردی جز اضطراب تنهایی نیست.
عشق از نگاه فلاسفه
وی گفت: فلاسفه تعاریف زیادی از پدیده عشق کردند که نمونه مشهور و مهم آن را افلاطون در «رساله ضیافت» بیان کرده است در واقع هر فردی که می‌خواهد در مورد عشق بنویسد و آن را تعریف کند باید این رساله را مطالعه کند، در این رساله عشق از رمان اسطوره‌ها بیان شده و در پایان عشق به حقیقت زیبایی می‌رسد.
این پژوهشگر ادبیات ادامه داد: از دیگر رساله‌های مهم فلاسفه که در مورد ماهیت عشق صحبت کردند، می‌توان به «رساله عشق» ابن سینا، «تمیهدات» عین القضات همدانی و «رساله عشق» سهره وردی اشاره کرد.
وی با بررسی و نقد کتاب «سرگذشت عشق»، خاطرنشان کرد: این کتاب عاشقانه‌های فارسی بر اساس بین متنی اسطوره‌ها بررسی می‌کند در واقع این کتاب سیر تاریخی عشق را از نگاه اسطوره شناسی بیان می‌کند.
اخلاقی تاکید کرد: تمام فرهنگ، دانش و ادبیات بر اساس منطق تعاملی است در این منطق هر چه می‌نویسیم، هر چه بازگو می‌کنیم در آن متن‌ها و ادبیاتی که در گذشته مطالعه کرده‌ایم نقش دارد، و در کتاب سرگذشت عشق بین آثار ادبی و آثار هنرهای و تجسمی دیگر رابطه برقرار شده است.
فرهنگ و ادبیات ایران تحت تأثیر عشق عذری قرار گرفته است
در ادامه این نشست مرتضی رشیدی آشجردی، استادیار
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان اظهار کرد: متأسفانه فرهنگ و ادبیات فارسی تخت تأثیر عشق عذری قرار گرفته است که نمونه بارز آن را می‌توان در داستان لیلی و مجنون دید، جای تأسف است که در فرهنگ ما فرد عشق را به فرد زار و بیچاره ای همچون مجنون تشبیه می‌کند در صورتیکه عرفانی ما تعریف زیبایی از عشق و فرد عاشق دارند و حتی در ادبیات داستانی کشورمان همچون داستان خسرو و شیرین به عشق به زیبایی پرداخته شده است.
وی تاکید کرد: باید این نگرش غلط در ادبیات و فرهنگ ما اصلاح شود، چرا باید عاشق شدن را پنهان کرد؟، چرا وقتی از فردی خوشمان می‌آید، نباید آن را به فرد مورد نظر ابراز کرد؟ همه این موارد نمونه بارز تحت تأثیر قرار گرفتن فرهنگ ما بر عشق عذری است.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه یکی از پیچیده‌ترین پدیده هستی عشق است، افزود: در بررسی بینا متنی هر پدیده‌ای همچون عشق، بین متنیت می‌گوید هیچ متن مستقیم نیست، بلکه تمام متون بازآفرینی شده است، یعنی من وقتی کتاب می‌خوانم، متن کتاب من را یاد کتاب‌هایی که قبل مطالعه کرده‌ام، می‌اندازد به همین خاطر است که تمامی شاهکارهای ادبی جهان به بینامتنیت ارتباط دارد.
اهمیت دلبستگی به متون گذشته
وی اضافه کرد: دلبستگی به متون گذشته از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا همین دلبستگی به متون گذشته باعث می‌شود، بهتر بنویسیم و زندگی کنیم، زیرا متون پشتوانه است و من اگر متنی می‌نویسم به پشتوانه متون گذشته است، متن بی پشتوانه متنی است که ارتباطی با متون گذشته ندارد که خوشبختانه در کتاب سرگذشت عشق ارتباط قوی با متون گذشته صورت گرفته است.
جامعه ما حافظ زده شده است
رشیدی آشجردی تاکید کرد: ای کاش جامعه ما بیشتر سعدی مطالعه می‌کرد اما متأسفانه جامعه حافظ زده شده است، مردم ما تصورات ذهنی از عشق دارند که ربطی به زندگی ندارند در واقع افراد تجربه زیستی خود را رها و به دنبال مواردی می‌گردند که وجود ندارد، ای کاش تجربه زیستی خود را رها نکنیم زیرا شاهکارهای ادبیات جهان بر اساس تجربیات زیستی نویسنده آن اثر بوده است.
وی با بیان اینکه ما نیاز داریم عشقمان را به روز کنیم، گفت: ای کاش بیشتر سعدی بخوانیم زیرا سعدی تمام اشعار و حکایت‌های خود را بر اساس تجربه زیستی خود بیان کرده است.
هنوز در دوران معاصر ارتباطمان با اسطوره‌ها قطع نشده است
مرضیه گلابگیر، نویسنده کتاب سرگذشت عشق در ادامه این نشست اظهار کرد: سال‌ها بود مضمون عشق دغدغه‌ام بود چه در نوشتن و چه در جلسات نقد و بررسی و پژوهشی که با دوستان برگزار می‌کردیم.
وی افزود: به خاطر دغدغه‌ام در «خانه خورشید» موضوع جلسات بررسی ادبیات را عشق انتخاب و سعی کردم در آثار معاصر و همین‌طور در ادبیات کهن هر هفته یک عنوان برگزیده و روی آن صحبت شود. پیدا کردن مسیر و درک عشق در ادبیات برای من بسیار اهمیت داشت شاید به همین خاطر بود که با توجه به علاقه‌ای که به اسطوره‌ها داشتم، سیر عشق را با نگاهی به داستان اسطوره‌ها در کتاب سرگذشت عشق بررسی کردم.
این نویسنده تصریح کرد: اسطوره‌ها نقش بسیار مهم در فرهنگ هر کشوری دارند، اما متأسفانه در دوران معاصر به خاطر تعریفی که از فردیت تک تک فردیت ما شده است، اسطوره‌ها کم رنگ و فراموش شده‌اند، اما جمع نشست امشب نشان داد که خوشبختانه با وجود داشتن فردیت هنوز ارتباطمان با اسطوره‌ها قطع نشده است.
نظر شما