به گزارش خبرنگار ایمنا، ساخت‌وسازهای شهری نقش مهمی بر تأمین امنیت شهروندان و حفظ سیمای بصری شهر دارد. امروزه بناهای ساخته شده در شهرها چهره ناهمگونی از بافت شهری به نمایش می‌گذارد که زیبنده زندگی مدرن شهری نیست، این مسئله در شهرهایی با پیش زمینه تاریخی خود را بیشتر نمایان می‌کند.
درک این موضوع از طرف تمام مسئولان و مدیران ملی و شهری، فرهنگ‌سازی میان شهروندان، ایجاد سازوکارهای مناسب و عملیاتی شدن مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان (مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها) کمک شایانی به حفظ ایمنی بنا و کاهش وقوع حوادث ناگوار می‌کند. حفظ سرمایه ملی ساختمان و عمر مفید آن، کاهش ساختمان‌های ناایمن و آسیب‌های ناشی از آن در شهرهای استان لرستان موضوعی است که مورد توجه کارشناسان و متخصصان امر قرار دارد.
طی سال‌های اخیر طرح‌هایی در مرکز لرستان و سایر شهرهای استان آغاز شده است که یا به نتیجه نرسیده یا اگر تکمیل شده است، ایمن نیست و ساکنان آن با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. ادامه این روند بر روند توسعه شهرهای این استان تأثیر منفی می‌گذارد و لازم است چرایی ساخت این بناها و راهکارها به منظور رفع این معضل مورد توجه قرار بگیرد.
۲۰ درصد جمعیت استان لرستان در حاشیه‌ها زندگی می‌کنند
سلیمان میرزاپور، دکترای برنامه‌ریزی شهری در این خصوص به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مسکن صرفاً یک ساختمان برای زندگی نیست، بلکه شامل واحد مسکونی و محیط اطراف آن است.
وی می‌افزاید: این واحد مسکونی باید از نظر وسعت، استحکام و امکانات در سطح قابل قبولی باشد و محیط اطراف آن به نحوی طراحی شود که کاربری‌های خدمات‌رسان شهری در دسترس باشد.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: بخش زیادی از شهر خرم‌آباد در مناطق فرسوده واقع شده است و بخشی از محلات شهر جزو مناطق حاشیه‌نشین محسوب می‌شود. این مناطق و بافت تاریخی شهر خرم‌آباد از نظر دسترس‌پذیری و وضعیت مسکن در شرایط مناسبی قرار ندارد و بخش زیادی از واحدهای مسکونی شهر عملاً دارای قدمت بالای ۳۰ سال هستند.
وی تصریح می‌کند: در استانی زندگی می‌کنیم که حدود ۲۰ درصد جمعیت آن در حاشیه‌ها زندگی می‌کنند، شرایط زندگی در حاشیه‌ها به دلیل فقر ساکنان و دسترسی نداشتن آنان به سرمایه بسیار نامساعد است، به همین دلیل بیشتر واحدهای مسکونی، شبکه معابر و بافت تاب‌آوری لازم در برابر مخاطرات طبیعی را ندارد، چرا که ساخت‌وسازهای مسکونی در این مناطق غیراستاندارد و ناایمن است و نظارت چندانی بر ساخت‌وسازهای این محلات وجود ندارد.
بخش زیادی از ساخت‌وسازها قدمت ۳۰ ساله دارد
این دکترای برنامه‌ریزی شهری اظهار می‌کند: بخش زیادی از ساخت‌وسازهایی که در شهرهای لرستان به ویژه خرم‌آباد در گذشته انجام شده، دارای قدمت بیش از ۳۰ سال است، از نظر ایمنی و استحکام شرایط مناسبی را ندارد، از طرفی بافت‌های تاریخی و بافت‌های فرسوده نیز به واحدهای مسکونی ناایمن اضافه شده است.
میرزاپور اضافه می‌کند: موضوع نگران‌کننده‌تر این است که حتی تعداد بالایی از ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی تازه ساخت که ناظر پروژه داشته‌اند و با نظارت متولیان امر ساخته شده‌اند نیز امنیت لازم را ندارند که دلیل اصلی آن نبود نظارت کامل و اصولی است.
وی می‌گوید: اگر نظارت درست و اصولی انجام نشود، همان واحدهایی که با مجوز، پروانه ساخت یا پایان کار ساخته می‌شود نیز ممکن است با ضوابط و استانداردها فاصله زیادی داشته باشد.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: بخشی از ساختمان‌های مسکن مهر در شهر خرم‌آباد در دسته واحدهای مسکونی بی‌دوام قرار می‌گیرد و به دلیل نبود زمان کافی یا تعجیل در مکان‌یابی، سایت بخشی از این پروژه‌ها مناسب ایجاد مسکن نبوده و ایمن نیست.
میرزاپور اضافه می‌کند: گاهی مناطق تپه ماهور تسطیح می‌شود و بدون در نظر گرفتن زهکش‌ها و توپوگرافی طبیعی زمین روی آنها ساخت‌وساز انجام و بخشی از مساکن روی خاکی که به‌درستی تثبیت نشده است، ساخته می‌شود.
ابنیه و ساختمان‌های جدیدساز ایمن نیست
وی تصریح می‌کند: فارغ از شرایط سایت مسکن مهر، نحوه ساخت‌وساز بعضی از این واحدهای مسکونی استاندارد نبوده است و به دلیل استفاده از مصالح درجه دو و سه و رعایت نکردن ضوابط اصولی در ساخت، خطر تخریب این بناها در زمان وقوع حوادث طبیعی به خصوص زلزله وجود دارد. در زلزله‌ای که در کرمانشاه رخ داد تاب‌آوری و مقاومت مسکن‌های قدیمی به مراتب نسبت به بعضی از مسکن‌های مهر بیشتر بود.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: ابنیه و ساختمان‌های جدیدساز با وجود سازوکارهایی که برای نظارت بر آنها تعریف شده است، شرایط لازم را ندارد و نمی‌توانیم به‌طور کامل این بناها را ایمن بدانیم.
لزوم توجه به نقشه‌های مصوب قانونی
سعید بارانی، رئیس سابق سازمان نظام مهندسی ساختمان استان و عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان نیز در گفت‌وگو خبرنگار ایمنا می‌گوید: نظارت و کنترل بر ساخت‌وسازها موجب می‌شود آسیب به ساختمان‌های ناایمن کمتر شود.
وی می‌افزاید: در حال حاضر نبود نظارت کافی از طرف متولیان اصلی ساخت‌وساز، راه و شهرسازی (مسکن)، شهرداری‌ها و دیگر بانیان صدور مجوز ساخت از جمله بخشداری‌ها، بنیاد مسکن و شهرک‌های صنعتی موجب می‌شود کنترل ساختمان حتی با حضور پررنگ‌تر مهندسان طی یک یا دو دهه اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو شود.
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان خاطرنشان می‌کند: به عنوان مثال پروژه برج‌های دوقلوی شهر خرم‌آباد مسیر درستی طی نکرده و قرارداد جامع و پاسخ‌گویی درستی نداشته است.
بارانی با بیان اینکه مهندسان عضو سازمان در این طرح نقشی نداشته و ندارند، تصریح می‌کند: راه و شهرسازی بر این طرح نظارت نداشته، شهرداری دچار سردرگمی شده و منابع شهر و شهروندان تلف شده است. این پروژه شهری علاوه بر چالش‌های مالی، فنی، فرهنگی و اجتماعی مشکلات عدیده‌ای را برای شهر و ساکنان آن ایجاد کرده است و بررسی چرایی وضعیت این پروژه بحثی جداگانه است.
وی به راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز و ناایمن اشاره می‌کند و می‌گوید: تهیه دو یا چند نقشه از جمله مشکلات این حوزه است که باید برطرف شود؛ بنابراین لازم است نقشه‌های مصوب قانونی که در شهرهای لرستان به ندرت اجرا می‌شود، مورد توجه قرار بگیرد در حالی که بیشتر سازندگان پس از دریافت پروانه ساخت نقشه‌ها را با توجه به درصد اشغال و تراکم غیرمجاز تغییر می‌دهند.
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان تاکید می‌کند: مسئولان امر باید پای کار باشند تا مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان اجرایی شود و لازم است در این راستا ساختمان‌های مهم اداری، پاساژها و اماکن تجاری خیابان‌های اصلی شهر را مورد بررسی قرار دهند تا قبل از وقوع هر حادثه ناگواری با توجه به جمعیتی که در این بناها در رفت و آمد هستند، بررسی‌های فنی و مهندسی لازم انجام شود.
بارانی اظهار می‌کند: مشکل نبود پارکینگ عمومی و ترافیک در مناطق پرتردد شهری نیز باید مورد توجه باشد، بدون در نظر گرفتن این موضوعات و بررسی جامعی از مشکلات نمی‌توان این مشکل را حل کرد.
رنگ و لعاب قانونی بر تخلف‌های ساخت‌وساز
وی با تاکید بر اینکه قانون فعلی ماده ۱۰۰، تراکم‌فروشی را با دریافت عوارض ساخت و جرایم اعمالی، قانونی می‌کند، می‌گوید: شهرداری‌ها درآمد پایدار ندارند و به درآمد کمیسیون ماده ۱۰۰ وابسته هستند؛ بنابراین باید به فکر طرحی نو برای درآمدها و هزینه‌های شهرداری‌ها باشیم تا بر مصائب شهری افزوده نشود.
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان اضافه می‌کند: قانون ماده ۱۰۰ به شهرداری‌ها این مجوز را داده است تا بر تخلف‌های ساخت‌وساز رنگ و لعاب قانونی بزنند؛ شهرداری‌ها به‌راحتی از تخلف‌های ریز و درشت می‌گذرند تا مالکان بعد از ساخت‌وساز، جرایم ماده ۱۰۰ را پرداخت کنند.
بارانی می‌افزاید: تجربه نشان داده است که هرچند درآمدزایی از این طریق برای شهرداری‌ها شیرین است، اما تبعات بعدی دارد و مدیران برای حل گام به گام مسئله باید پای کار بیایند و نباید از نقش نظارتی شورای اسلامی شهر در این خصوص غافل شد.
وی تصریح می‌کند: متولی اصلی و ناظر عالی ساختمان و مسکن یعنی راه و شهرسازی توانایی و دانایی لازم را از بروز نداده و نبود نظارت جامع، هارمونی شهری و ساخت‌وساز در ابعاد مختلف را به‌هم ریخته است. راه و شهرسازی هیچ برنامه‌ریزی برای ساخت‌وسازها ندارد و از پیشنهادهای متخصصان امر و کارشناسان سازمان نظام مهندسی استقبال جدی نمی‌کند و ظاهراً استراتژی خاصی برای حل مسئله وجود ندارد.
تحریم‌های ظالمانه بر ساختمان‌سازی تأثیر منفی گذاشته است
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان می‌گوید: اگر بخواهیم از زاویه دیگری به موضوع بپردازیم باید گفت که طرح جهش و تولید مسکن هم‌اکنون در بروجرد فعال‌تر است، اما به طور کلی جزو استان‌هایی هستیم که در بحث زمین شهری مشکل داریم و مرکز استان اوضاع مناسبی در پیشبرد این طرح بزرگ ملی ندارد.
بارانی تاکید می‌کند: بارها به صورت رسمی و غیررسمی به متولیان راه و شهرسازی گفته شده است که چنانچه مشکل زمین وجود دارد، طرح‌ها به سمت بافت‌های فرسوده، حاشیه‌ای و ناکارآمد که طبق آمارهای رسمی روزبه‌روز بر حجم آنها افزوده می‌شود، هدایت شود، اما در این مبحث مهم نیز راه شهرسازی پای کار نیست.
وی ادامه می‌دهد: موضوع بافت‌های حاشیه‌ای ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی زیادی دارد که به سادگی نمی‌توان از آنها عبور کرد و چشم بستن عمدی بر این معضلات در آینده موجب وقوع بحران‌های شهری می‌شود.
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان با بیان اینکه لرستان منطقه‌ای زلزله‌خیز است، تاکید می‌کند: سال ۸۵ که زلزله سیلاخور بروجرد رخ داد، حساسیت‌ها به‌خصوص در بحث مقاوم‌سازی بیشتر شد و تمام این سال‌ها گام به گام در بحث ساختمان‌سازی پیش آمده‌ایم.
بارانی با تاکید بر اینکه چند نسل از ساختمان‌سازی دنیا و ممالک توسعه‌یافته عقب‌تر هستیم، می‌گوید: ساختمان‌های سبز از جمله فواید شهرهای هوشمند است که مسائل جدیدی مطرح می‌کنند، اما هنوز نتوانسته‌ایم برنامه‌ای در این زمینه داشته باشیم و تحریم‌های ظالمانه و نبود ارتباط با دنیای بیرون بر ساختمان‌سازی تأثیر منفی گذاشته است.
وی با بیان اینکه متولی اصلی راه و ساختمان در استان راه و شهرسازی است، اظهار می‌کند: از زمانی‌که نظام مهندسی ساختمان با افتخار آغاز به کار کرده است، شهرداری به‌عنوان مرجع صدور پروانه نسبتاً بد عمل نکرده و تلاش کرده است گام به گام با سازمان و دیگر شهرداری‌های بزرگ کشور پیش بیاید، هرچند بخش‌هایی هنوز جای کار دارد و نبود کنترل جامع بر ساخت‌وساز نقطه ضعف عمده شهرداری‌ها است که موجب شده است هیچ‌گونه بررسی موشکافانه‌ای از وضعیت و چگونگی ساختمان‌سازی حداقل طی سه دهه گذشته انجام نشود.
شناسایی نقاط ضعف سازه‌ای، معماری، تاسیساتی و شهرسازی
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان ادامه می‌دهد: لازم است نقاط ضعف سازه‌ای، معماری و تاسیساتی و شهرسازی به صورت مدون مشخص شود و اطلاعات و آمار ذی‌قیمتی به دست بیاید تا بتوان از آنها به نحو احسن برای بهبود وضعیت ساختمان‌ها بهره‌برداری کرد.
بارانی می‌گوید: برای تحقق این مهم تشریک مساعی میان‌دستگاهی از نمایندگان دولت (راه و شهرسازی) گرفته تا مجموعه حرفه‌ای و تشکل‌گونه سازمان نظام مهندسی ساختمان، شورای اسلامی شهر و شهرداری، ضرورت دارد و اگر روزی به این درک واحد و جامع برسیم بدون تردید آسیب‌های ساخت‌وساز کمتر می‌شود و می‌توان نیم نگاهی به توسعه داشت.
وی تاکید می‌کند: به‌طورکلی آغاز هر طرح، پروژه یا ساختمان نیازمند یک مطالعه ساختاری از جمله توجه ویژه به مباحث شهرسازی، زیربناها و مطالعه ساخت‌گاه طرح است، موضوعی که در مسکن مهر مسیر را به اشتباه رفتیم.
عضو هیئت مدیره انجمن پیمانکاران عمرانی لرستان تاکید می‌کند: تکمیل پازل‌های ساخت بنا از مرحله طراحی آغاز می‌شود و بعد از نظارت و اجرا به بهره‌برداری می‌رسد، در بخش بهره‌برداری که جدی گرفتن مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان اهمیت زیادی دارد، اما این موضوع هنوز به طور کامل در کشور اجرا نشده است.
گزارش از بتول صادقی‌مهر؛ خبرنگار شهرهای ایران خبرگزاری ایمنا
نظر شما