به گزارش خبرنگار ایمنا، محمدحسن آقاجانی‌اصفهانی امروز_ یکشنبه سیزدهم شهریورماه_ در نخستین نشست شهر جامع با عنوان «معماری‌خوانی اسلامی»، اظهار کرد: سفرنامه‌ها نقش مهمی در هویت تاریخی و فرهنگی کشور دارد، زیرا در سفرنامه‌ها به مهمترین رخدادهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی اشاره شده است. قدیمی‌ترین سفرنامه ایرانی متعلق به «حکیم ناصرخسرو قبادیانی» است و ۳۰۰ سال بعد از وی فردی به نام «ابن بطوطه» اقدام به نوشتن سفرنامه می‌کند.
وی افزود: سفرنامه ناصر خسرو با حجمی کمتر از ۱۳۰ صفحه است که اگر بر اساس تقسیم بندی کشورهای امروزی بخواهیم تعداد کشورهای سفر رفته توسط این فرد را بررسی کنیم، درخواهیم یافت وی به ۱۰ کشور سفر کرده است، سفری که از کشورهای ترکمنستان، ایران و عراق شروع شده و به کشور افغانستان خاتمه می‌یابد.
علاقه ناصر خسرو به معماری و شهرسازی اصفهان
این پژوهشگر حوزه معماری تصریح کرد: ناصر خسرو زمانی به ایران و شهر اصفهان سفر می‌کند که مردم ایران در وضع بهتر حاکمیتی قرار داشتند در واقع در آن دوران حکومت عباسیان بر ایران کم رنگ و خود ایرانیان حکومت کشور را بر عهده گرفته بودند.
وی با اشاره به اینکه ناصر خسرو به ۹۰ شهر سفر کرد، گفت: وی از میان شهرها به معماری و شهر اصفهان علاقه‌مند می‌شود به گونه‌ای که در کتاب سفرنامه خود درباره اصفهان اینچنین می‌نویسد «و من در همه زمین پارسی گویان، شهری نیکوتر و جامع‌تر و آبادان تر از اصفهان ندیدم».
آقاجانی اصفهانی اضافه می‌کند: ناصر خسرو اولین سفرنامه حج خود را می‌نویسید و مدت سفرش به کشورهای مختلف شش سال و هفت ماه و ۲۰ روز بوده است. وی در طول مدت سفرش چهار بار به حج سفر می‌رود و پنج سال در سرزمین‌های اعراب سفر می‌کند.
شکوه معماری اصفهان در دوره سلجوقیان
وی اضافه می‌کند: علاوه بر ناصر خسرو افراد زیادی که به اصفهان در طول ادوار تاریخی مختلف سفر کرده‌اند، از ساختار معماری و شهرسازی این شهر به نیکی یاد می‌کنند و می‌توان به جرأت گفت یکی از دوران اوج و شکوه معماری و شهرسازی شهر اصفهان دوره سلجوقیان است.
این پژوهشگر معماری ادامه می‌دهد: در دوره سلجوقیان به دلیل حکومت به دست ایرانیان اداره می‌شود شاهد یک جهش فرهنگی در کشور هستیم که علاوه بر آن شاهد یک رنسانس هنری به ویژه در حوزه معماری و شهرسازی شهرهای ایران به ویژه اصفهان هستیم. در واقع در این دوره در شهرسازی و معماری ایران به ویژه اصفهان یک استخوان بندی ارزشمندی شکل می‌گیرد که مساجد، میدان و بازار به عنوان عناصر مهم در شهرسازی محسوب می‌شوند.
ویژگی معماری و شهرسازی شهر اصفهان در دوره سلجوقیان
وی افزود: در دوره سلجوقیان معماری و شهرسازی اصفهان به گونه‌ای است که تمام خانه‌ها در یک ارتفاع ساخته شد و مسجد جامع عتیق با بیشترین ارتفاع در مرکزیت شهر قرار می‌گیرد. مهمترین اتفاقی که در حوزه معماری و شهرسازی ایران در دوره سلجوقیان افتتاح ایجاد بناهایی با رویکرد عمومی و عام‌المنفعه است در این دوران است که حمام‌های عمومی ایجاد می‌شود.
آقاجانی‌اصفهانی با بیان اینکه در دوره سلجوقیان شهر اصفهان دارای چهار باغ مطرح بوده است، گفت: مهمترین محله‌های شهر اصفهان در آن دوره شامل «باغ عدم»، «طرزآباد»، «فلفلچی»، «گلبهار»، «نیماورد» است که محله نیماورد به عنوان پر جمعیت‌ترین محله اصفهان، طرزاباد محله ثروتمندان شناخته می‌شدند.
وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های مهم دیگر معماری و شهرسازی در دوران سلجوقیان باروکشی شهرها بوده است در واقع شهرها از پیوستن چند روستا به هم تشکیل می‌شده که دور تا دور آن بارو می‌کشیدند که شهر اصفهان در آن زمان دارای هشت دروازه بوده که ناصرخسرو در سفرنامه خود به شهر اصفهان به «دروازه لنجان» اشاره می‌کند.
مهمترین ویژگی‌های معماری در دوره سلجوقیان
این پژوهشگر معماری تصریح کرد: یکی دیگر از ویژگی معماری شهرسازی و معماری دوران سلجوقیان بازگشت گنبد و ایوان به ساختار معماری شهری بوده است که این دو مقوله از زمان قبل اسلام مرسوم بوده و سپس بعد از ۵۹۹ سال پس از پیروزی اسلام در ایران گنبد و ایوان به معماری و شهرسازی ایران به ویژه شهر اصفهان اضافه شد.
وی اضافه کرد: بازگشت شکوه معماری ایران، پلان مستطیل شکل، ساخت گنبد و متعلقات مربوط به آن (گوشواره و فیلپوش)، ساخت ایوان، مصالح آجر، استفاده از طاق‌های جناقی، ساخت زوج مناره بر ایوان جنوبی، استفاده از تزئینات (گچ‌بری، آجرکاری، گره سازی)، کتیبه‌های آجری با خط کوفی از مهمترین ویژگی‌های معماری در دوره سلجوقی بوده است ضمن اینکه در این دوره شاهد گران‌ترین معماری در طول تاریخ هستیم که دلیل آن استفاده از با کیفیت‌ترین مصالح برای ساخت بناها بوده است.
آقاجانی‌اصفهانی گفت: شهرسازی و معماری در اصفهان بر خلاف امروز به مرور، آهسته و با دقت صورت می‌گرفت که مصداق واقعی آن را می‌تواند مسجد جامع عتیق اصفهان دید که به عنوان تنها مسجد در دوران اسلام طی ۱۶ دوره تکمیل شده است، اما سرعت در حوزه شهرسازی یک آسیب است زیرا موجب می‌شود که آن پروژه با دقت کامل و پرداختن به تمام جزئیات ساخته نشود.
وی گفت: مسجد جامع عتیق تنها مسجد جهان اسلام اینکه داری سه گنبد فاخر، یازده ورودی، ۱۴ محراب است که این موارد بخش کوچکی از ویژگی‌های مهم این مسجد است، اما مسجد جامع عتیق در مظلومیت کامل از لحاظ معرفی به سر می‌برد و آنچنان که باید همچون سایر مساجد تاریخی اصفهان از لحاظ ویژگی معماری درست معرفی نشده است.
به گزارش ایمنا نشست شهر جامع به همت مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به مناسبت هزارمین سالروز ورود «حکیم ناصرخسرو قبادیانی» به اصفهان برگزار شد.
نظر شما