به گزارش خبرنگار ایمنا، محیط‌زیست منطقه‌ای است که زندگی تمام موجودات به آن وابسته است. این منطقه مجموعه‌ای از عوامل فیزیک خارجی و موجودات زنده را شامل می‌شود که با یکدیگر در ارتباط هستند و اقلیم بر نحوه زندگی آن‌ها تأثیرگذار است.
امروزه شرایط زیست‌محیطی زمین برای تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته، زیرا تغییرات اقلیمی، افزایش دما و کاهش آب مسائل بسیار مهمی است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی جامعه تأثیر دارد. درحال‌حاضر یکی از تهدیدات بزرگ محیط‌زیست و حیات بشر آلودگی هوا است که معضل بزرگی برای تمام جهان محسوب می‌شود.
برای شناخت بیشتر معضل آلودگی هوا و بررسی انواع آلاینده‌ها با علی‌خان نصراصفهانی، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
آلودگی هوا چه زمانی رخ می‌دهد؟
پوشش نازکی تحت عنوان اتمسفر که از جنس گاز است سیاره زمین را احاطه کرده و وجودش برای حفظ حیات روی زمین ضروری است. ترکیب اتمسفر بیشتر توسط فرآیندهای زیست‌شناسی که با تغییرات فیزیکی و شیمیایی عمل می‌کند، تعیین می‌شود. آلودگی هوا هنگامی رخ می‌دهد که ترکیب شیمیایی و فیزیکی بین عناصر تشکیل دهنده هوا تشکیل شود و حجم بالایی از ترکیبات آلاینده خطرناک برای انسان و محیط‌زیست مانند گازها، ذرات و زیست‌مولکول‌ها وارد اتمسفر کره زمین شود.
ترکیبات جو زمین چگونه تغییر می‌یابد؟
غلظت اکسیژن و نیتروژن معمولاً در عمده اجزای اتمسفر یکسان است، اما غلظت ترکیبات کمیاب که به عنوان کلید بسیاری از فرآیندهای جوی شناخته می‌شود، در حال تغییر است. به طور آشکار، فعالیت‌های انسانی باعث تغییر ترکیب جو در مقیاس‌های مختلف شده است که این فعالیت‌ها به مرور منجر به افزایش باران اسیدی در بخش‌های محلی و منطقه‌ای، سوراخ شدن لایه ازون، از بین رفتن ازون استراتوسفری و تغییرات احتمالی آب و هوا خواهد شد.
آلودگی در کدام بخش جو رخ مشاهده می‌شود؟
جو را می‌توان به تعدادی منطقه مختلف دسته‌بندی کرد که این مناطق با ویژگی‌های مختلف و حرکات پویای هوا از یکدیگر متمایز می‌شود. پایین‌ترین منطقه از سطح زمین تا «تروپوپاز» که در ارتفاع ۱۰ الی ۱۵ کیلومتری قرار دارد تحت عنوان «تروپوسفر» نامیده می‌شود؛ «تروپوسفر» منطقه‌ای از سامانه‌های آب و هوایی فعال است که به عنوان عامل تعیین‌کننده آب و هوا در سطح زمین شناخته می‌شود؛ بخشی از «تروپوسفر» نیز که در سطح زمین قرار دارد، یعنی لایه مرزی سیاره‌ای، قسمتی است که به طور روزانه تحت تأثیر سطح زیرین قرار می‌گیرد.
اغلب ترکیبات کمیاب موجود در جو از سطح به «تروپوسفر» منتشر می‌شود و در معرض مجموعه‌ای پیچیده از تبدیلات شیمیایی و فیزیکی قرار می‌گیرد. ترکیبات کمیاب که به طور مستقیم در جو منتشر می‌شود مانند SO2 ، NO و CO نیز از منابع اصلی آلاینده‌ها منشأ می‌گیرند و آن دسته از ترکیبات کمیاب مانند ازون که به‌صورت تبادلات شیمیایی و یا فیزیکی آلاینده‌های اصلی در جو تشکیل شده است نیز دارای منابع ثانویه بوده و یا از دسته ترکیبات ثانویه حاصل می‌گردد. گازهای گلخانه‌ای که در جو زمین منتشر می‌شود نیز از دو منبع گسترده انسان شناختی (منابع ساخت دست بشر) و زیست‌زاد (طبیعی) منشأ می‌گیرد؛ البته برخی از گازهای گلخانه‌ای نیز دارای منابع زمین‌زاد است.
آلاینده چیست؟
آلاینده ترکیبی در هوا است که پتانسیل اعمال تأثیرات منفی روی انسان و محیط‌زیست را دارد. در جهان، آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی محسوب می‌شود که تمام بشر با آن روبه‌رو است. طبق آمارهای منتشر شده طی هر دقیقه چندین نفر جان خود را به دلیل تنفس هوای آلوده از دست می‌دهند.
مواد آلاینده چگونه تولید می‌شود؟
آلاینده می‌تواند از نوع ذرات جامد، قطره‌های مایع یا گازهای مختلف باشد. تمام آلاینده‌ها از منابع طبیعی و انسانی نشأت می‌گیرد و به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. آلاینده‌های اولیه معمولاً توسط فرآیندهای مختلف به وجود می‌آید؛ به طور مثال آتش‌فشان منجر به تولید خاکستر می‌شود، سوخت موتور وسایل نقلیه گاز کربن مونواکسید (CO) را به جو وارد می‌کند و گوگرد دی‌اکسید (SO2) نیز از طریق دودکش کارخانه‌ها وارد جو می‌شود.
چند نوع آلاینده وجود دارد؟
به‌طور کلی انواع آلاینده‌ها را می‌توان به ۱۱ دسته مختلف شامل احتراق در تولید و تبدیل انرژی، احتراق در بخش تجاری، سازمانی، مسکونی و کشاورزی، فرآیندهای تولید، استخراج و توزیع سوخت‌های فسیلی، استفاده از حلال‌ها، حمل و نقل جاده‌ای، سایر منابع و ماشین‌آلات متحرک، مدیریت ضایعات و دفن زباله، احتراق صنعتی، کشاورزی، جنگل‌داری و تغییر کاربری اراضی طبیعت تقسیم کرد.
وسایل نقلیه چه نقشی در آلودگی هوا دارد؟
نقش مهم وسایل نقلیه در ایجاد آلودگی هوا کلان شهرها بسیار حائز اهمیت است زیرا به دلیل افزایش بی‌رویه تعداد خودروها، ازدیاد سفرهای درون‌شهری، نوع خودروها و کیفیت پایین آن‌ها، نحوه نادرست رانندگی، فرسودگی خودرو، نوع سوخت مصرفی و کیفیت پایین آن، مدیریت نامطلوب ترافیک و شرایط نامناسب ناوگان حمل و نقل عمومی، میزان تأثیر وسایل نقلیه در تولید آلاینده‌ها بسیار زیاد است.
توسعه صنایع چه تأثیری در افزایش آلاینده‌های شهری دارد؟
نقش اساسی بخش صنعت در روند توسعه کشورهای در حال پیشرفت بسیار حائز اهمیت است؛ علاوه بر این رابطه میان فعالیت‌های صنعتی و میزان آلودگی ناشی از بخش صنعت نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. با توجه به نقش تأمین انرژی برای به حرکت در آوردن چرخ صنعت و تأمین مستقیم و غیرمستقیم این کارمایه از سوخت‌های فسیلی، صنایع را می‌توان به عنوان منبع بسیار فعالی برای تولید آلاینده‌ها معرفی کرد که در کنار این مسئله تولید برخی از ترکیبات آلاینده از جمله گازهای گوگردی و ذرات غنی از عناصر سنگین و سمی در برخی صنایع بزرگ و متوسط طی فرآیندهای تولید محصول نیز می‌تواند به مرور زمان تأثیرات متفاوتی بر حیات انسان‌ها، منابع حیاطی سطحی مانند خاک، آب، پوشش گیاهی و توسعه بیماری‌های صعب‌العلاج داشته‌باشد.
نظر شما