به گزارش خبرنگار ایمنا، چند روزی است که انتشار تصاویر دو حشره روی عکس‌های برند و هیلا بِکر بار دیگر نام موزه هنرهای معاصر تهران بر سر زبان‌ها انداخته است. موزه هنرهای معاصر تهران یکی از سرشناس‌ترین موزه‌های دنیا است که در سال ۱۳۵۶ در گوشه غربی پارک لاله در امیرآباد تهران به سبک معماری مدرن و با الهام از بادگیرهای کویری ایران ساخته شد. این موزه شامل جامع‌ترین و مهم‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن در خارج از اروپا و آمریکای شمالی و مالک یکی از پنج تا ۱۰ مجموعه مهم هنر نوگرا در دنیا است. موزه هنرهای معاصر بی‌شک مهم‌ترین فضای فرهنگی کشور در حوزه هنرهای تجسمی است.
موزه هنرهای معاصر تهران این روزها میزبان نمایشگاه «مینیمالیسم و کانسپچوآل آرت» است؛ نمایشگاهی که پس از سال‌ها گوشه‌ای از گنجینه عظیم این موزه را با حضور آثاری که تا قبل از این فقط در کتاب‌های هنر مدرنیسم و هنر معاصر می‌شد دید، رونمایی کرده است. شاید باورکردنی نباشد که در ضلع غربی پارک لاله آثار هنرمندان بزرگی چون دنلد جاد، جان بالدساری و دمین هرست به نمایش گذاشته شده است.
بر اساس آماری که مدیر روابط عمومی موزه هنرهای معاصر تهران ارائه داده است تا حدود یک هفته پیش بیش از ۱۷ هزار نفر از «نمایشگاه مینیمالیسم و کانسپچوال آرت» بازدید کرده‌اند و این استقبال شگفتی مسئولان موزه را نیز در پی داشته است. بیرون آمدن بعضی از شاهکارهای هنر جهان از گنجینه موزه هنرهای معاصر و قرار گرفتن آن‌ها برابر دیدگان هنردوستان برای نخستین بار بسیاری را به بازدید از این رویداد نادر کشانده است. اهمیت این نمایشگاه در حدی بوده است که بازخوردهایی در سطح بین‌المللی و تمجید بسیاری از رسانه‌های غربی را همراه داشته است.
داستان هجوم حشرات از کجا شروع شد
با وجود استقبال بی‌نظیر از نمایشگاه حال حاضر موزه هنرهای معاصر و رکوردزنی حضور تماشاگران در این فضای فرهنگی، بیست‌ودوم مردادماه یک عکاس به نام عبدالله حاجی‌پور در صفحه مجازی فیلمی را مبنی بر اینکه دو حشره روی عکس‌های برند و هیلا بِکر قرار دارند، منتشر کرد.
این موضوع در فضای مجازی واکنش‌های بسیاری به همراه داشت و عده‌ای عنوان کردند که این حشرات «بید کاغذ» نام دارند که آفت جان آثار هنری در موزه‌های مختلف دنیا نیز بوده‌اند.
در همان ابتدای جنجال پیش‌آمده، عبادرضا اسلامی‌کولایی، مدیر موزه هنرهای معاصر تهران گفت: «شب گذشته همکاران من تا صبح در موزه بودند و بررسی‌های لازم را انجام دادند. بررسی میدانی صورت گرفته است و فردا (بیست و چهارم مردادماه) کارشناس بیرونی برای بررسی‌های بیشتر به موزه خواهد آمد. نگرانی‌ای وجود ندارد.»
هم‌زمان با گسترش حواشی این موضوع، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر مرکز هنرهای تجسمی نیز از موزه هنرهای معاصر تهران بازدید کردند.
محمود سالاری، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مورد گفت: آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، ثروت ملی و نگهداری شایسته آن از مهم‌ترین دغدغه‌های ما و خانواده هنر ایران است.
سالاری در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد: «در بازدیدی که امروز پس از بررسی‌های کارشناسان مرتبط، از این اثر و سایر آثار موجود در نمایشگاه داشتم، خوشبختانه این اثر هیچ‌گونه آسیبی ندیده و حشره مزبور ضمن پاک‌سازی اصولی توسط متخصصان، در هیچ‌یک از آثار نمایشگاه دیده نشده است.»
معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه ضمن اشاره به اهمیت بالای گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران گفت: حساسیت جامعه هنری نسبت به گنجینه ارزشمند موزه بزرگ‌ترین سرمایه برای میراث‌داری از این ثروت ملی است و ما در معاونت امور هنری تمام تلاشمان را برای حفظ، نگهداری و رفع مشکلات باقی‌مانده از مرمت موزه انجام خواهیم داد.
بیانیه موزه / بررسی نوع حشره، میزان نفوذ آن در گنجینه
درنهایت امروز موزه هنرهای معاصر تهران در بیانیه‌ای به‌طور رسمی، عذرخواهی کرد و ضمن ارج نهادن به حساسیت بجا و شایسته جامعه هنری و رسانه‌ای نکاتی را به شرح ذیل اعلام کرد:
«آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، ثروت ملی و نگهداری شایسته از آن‌ها مهم‌ترین دغدغه همه ما است و توجه و حساسیت خانواده هنر ایران سرمایه گران‌بها است.
به‌محض آگاهی از ورود حشرات به‌عکس مزبور، کارشناسان مرتبط بلافاصله (همان شب) در موزه حاضر شدند و ضمن پاک‌سازی اثر، سایر آثار نمایشگاه را نیز بررسی کردند. خوشبختانه این اثر هیچ‌گونه آسیبی ندیده و هیچ حشره‌ای در سایر آثار نمایشگاه نیز دیده نشده است.
سپس بررسی نوع حشره، میزان نفوذ آن در گنجینه با دعوت از چند کارشناس خبره این مهم در دستور کار قرار گرفت.
آقای سیاوش تیرگری، دکترای حوزه بهداشت و حشره‌شناسی، دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات) و خانم‌ها سمانه حسینیان، کارشناس مستقل مرمت آثار تاریخی و زهرا نیکویی، کارشناس حفاظت موزه ملک از جمله این کارشناسان هستند که درباره نوع حشره و شیوه برخورد با آن اتفاق‌نظر داشتند. در دو بند زیر بخش‌هایی نظرات این کارشناسان تقدیم می‌شود:
یک: نوع این حشرات سیلور فیش یا ماهی نقره‌ای است که با توجه به بازدید از همان اثری که در فیلم پخش‌شده از موزه بود، مقوای اصلی و پاسپارتو اثر، هیچ فعالیتی در آن‌ها مبنی بر تغذیه این حشرات از سلولز مقواها دیده نشد. چراکه این حشره در زمان بالغ شدن و تغذیه از خود ردی قهوه‌ای‌رنگ به همراه ایجاد دالان‌هایی بر روی مقوا به‌جا می‌گذارد.
دو: با توجه به شواهد دیده‌شده در تابلوها و ازآنجایی‌که تا این زمان هیچ نوع آسیبی به بخش‌های سلولزی هیچ‌کدام از تابلوهایی که بررسی شد، از طرف کارشناسان موزه، دیده یا گزارش نشده است، به‌احتمال‌زیاد این حشرات از فضاهای جانبی موزه به تابلوها واردشده است.
لذا بر اساس نظرات و پیشنهادها کارشناسان مربوطه مراقبت‌های فصلی و ویژه در محیط پیرامونی موزه موردتوجه می‌گیرد.
در پایان بار دیگر قدرشناس حساسیت بجای جامعه هنری نسبت به گنجینه ارزشمند موزه هنرهای معاصر تهران هستیم. موزه هنرهای معاصر ضمن استقبال از این نظارت دقیق، خواهان اتخاذ تصمیم‌هایی راهگشاست تا این مجموعه گران‌بها با شیوه‌های روز موزه‌داری دنیا همگام شود.»
رئیس موزه هنرهای معاصر تهران برکنار شد
پس از حاشیه‌های فراوان که این روزها گریبان موزه هنرهای معاصر تهران را گرفته بود، سرانجام رئیس این موزه تغییر کرد و عبادرضا اسلامی‌کولایی جایگزین احسان آقایی شد.
با حکم محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عبادرضا اسلامی‌کولایی به‌عنوان رئیس جدید موزه هنرهای معاصر تهران منصوب شد.
عاقبت حشرات مهاجم به موزه هنرهای معاصر چه شد؟
عبادرضا اسلامی، رئیس جدید موزه هنرهای معاصر تهران اظهار کرد: قبل از اینکه به این موضوع اشاره‌کنم، ابتدا از جامعه هنری کشور و هنرمندان دنیا برای رخ دادن چنین اتفاقی عذرخواهی می‌کنم. زمانی که چیدمان در نمایشگاه اتفاق می‌افتد و کارها برای نصب قاب گرفته می‌شوند، حتماً منافذی در پشت تابلو وجود دارد اما بر اساس نظر کارشناسان و بررسی‌های صورت گرفته، با توجه به دمای استانداردی که در گنجینه وجود دارد، آن مکان عاری از این حشره اعلام شده است.
وی افزود: امکان دارد به دلیل تفاوت دما، این نوع حشرات از بیرون نیز شرایط وارد شوند. اینکه چرا فقط در یک قاب و دو مورد بوده است را ما نمی‌دانیم اما با توجه به حساسیت جامعه، این احساس خطر را می‌کنیم که به‌طور حتم موارد دیگری نیز وجود داشته باشد. پیش‌بینی خود ما با توجه به نظر کارشناسان این است که احتمال داده می‌شود این دو حشره از بیرون و از طریق منافذ پشت تابلو وارد شده‌اند و ما خیلی خوشحال هستیم که این حشرات دیده شدند و البته آسیبی هم به اثر وارد نکردند.
رئیس جدید موزه هنرهای معاصر تهران در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه‌ای برای بازدید اهالی رسانه از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران با توجه به ابهامات موجود، وجود دارد یا خیر؟ تصریح کرد: در دنیا چنین است که آثار گنجینه‌ها برای بازدید رونمایی می‌شود یا در بخش‌هایی دائمی و ثابت به نمایش درمی‌آیند. ورود به گنجینه مرسوم نیست؛ چراکه خود آسیب‌هایی را به همراه دارد. زمان بازدید نماینده مطبوعات با رعایت شرایط قرنطینه و زمانی را مشخص می‌کنیم و بازدید همگان از گنجینه قدری با استانداردها دارد.
نظر شما