به گزارش خبرنگار ایمنا، توجه به بافت‌های فرسوده و قدیمی و رفع ناپایداری آن‌ها به موضوعی محوری تبدیل شده، به‌نحوی‌که دستگاه‌های متولی را به تکاپوی ساماندهی و بازآفرینی سوق داده و لزوم مداخله در این بافت‌ها را طی دوره‌های مختلف زمانی، مطرح کرده است.
رویکردهای مرمت و بهسازی شهری در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی، باززنده‌سازی، نوسازی و توسعه مجدد به بازآفرینی تکامل یافته و در این مسیر از حوزه توجه صرف به کالبد بر تاکید بر ملاحظه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز گذری داشته است.
وجود وسیع‌ترین بافت تاریخی و فرسوده در بسیاری شهرها، توجه ویژه‌ای را به خصوص در محله‌های خاص هر شهر به دلیل ویژگی‌های متمایز آن می‌طلبد؛ توسعه سریع شهرنشینی، تأثیرات قابل توجهی بر هسته‌های قدیمی و تاریخی شهرها گذاشته است. به عبارت دیگر این پهنه‌ها در مقایسه با سایر پهنه‌های شهر به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تبدیل شدند و مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در متروکه شدن آن‌ها عامل اقتصادی است که موجب شده این بافت‌ها از فرایند توسعه عقب بیفتند و به کانون مشکلات و نارسایی‌ها تبدیل شوند.
در این راستا، کلان‌شهرها تحت‌تأثیر توسعه شتابان شهرنشینی با مخاطرات و نابسامانی در ابعاد مختلف در هسته‌های قدیمی و تاریخی روبه‌رو هستند و این موضوع، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم شهروندان را درگیر مسائل و مشکلات گسترده‌ای کرده است. در گفت‌وگو با فرانک باقری، کارشناس شهرسازی مفهوم و ضرورت بازآفرینی شهری را بررسی کردیم. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
مفهوم بازآفرینی شهری چیست؟
بازآفرینی شهری به مفهوم احیا، تجدید حیات و به عبارتی دوباره زنده شدن شهر است. در بازآفرینی شهری، توسعه شهری به مفهوم رشد کمی عناصر کالبدی شهر برای اسکان جمعیت و ارتقای کیفیت زندگی، در قالب طرح‌های توسعه شهری رخ خواهد داد.
بازآفرینی شهری یک اصطلاح عام است که مفاهیم دیگری نظیر بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان‌بخشی شهری را دربرمی‌گیرد. بازآفرینی شهری به مفهوم احیا، تجدید حیات و نوزایی شهری و به عبارتی دوباره زنده شدن شهر است؛ بر این اساس بازآفرینی به معنای تولید سازمان فضایی جدید منطبق بر شرایط تازه و ویژگی‌های نو است که همگی در ایجاد روابط شهری جدید یا بازتعریف روابط شهری گذشته یا موجود، مؤثر هستند.
بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضاهای شهری جدید با حفظ ویژگی‌های اصلی فضایی (کالبدی و فعالیتی) منجر می‌شود و از دید جامع و یکپارچه، مجموعه اقداماتی است که به حل مسائل شهری می‌انجامد، به طوری که بهبود دائمی در شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی بافتی که دستخوش تغییر شده را به وجود آورد.
چرا بازآفرینی به عنوان رویکرد برتر مورد توجه قرار گرفت؟
سیر تحول مرمت شهری در دهه‌های اخیر، سرانجام این جریان را به سازماندهی و گردهم آوردن اقدامات خود در چارچوب بازآفرینی شهری رسانده است. بازآفرینی شهری، به مثابه روایتی فراگیر و یکپارچه از مرمت شهری، جریانی است که از یک سو به تمام وجوه و محدودیت‌های امر توسعه در بطن شهر موجود توجه می‌کند و از سوی دیگر، به تدارک فرصت و استفاده از هر فرصتی برای تبدیل ساختن آن به ابزار یا راهی برای رسیدن به توسعه می‌پردازد.
در این میان بازآفرینی، نیروهای محرکه و دستاویزهای متنوعی را به عنوان محور یا هدف خود برگزیده یا به تعبیری با استفاده از رویکردهای گوناگون، فرصت‌های متنوع توسعه‌ای را فراروی خود قرار داده است. به این ترتیب و طی مدت زمانی که از آغاز تکوین جریان بازآفرینی در شهرها می‌گذرد، تعداد و فراوانی رویکردهای مرتبط با آن گسترده بوده است.
در گذشته چه سیاست‌هایی برای سرزندگی اقتصادی شهرها اجرایی می‌شد؟
طی دهه‌های اخیر، سیاست‌های متعددی در رویارویی با مسئله افت کیفیت محیطی، منزلت اجتماعی و سرزندگی اقتصادی شهرها به ویژه در نواحی درونی آن‌ها مطرح شد و برنامه‌های گوناگونی در این خصوص به اجرا درآمد.
در یک نگاه تحلیلی_تاریخی مراحل متمایزی در فرآیند تکاملی این سیاست‌ها قابل تشخیص است؛ طی سه دهه اخیر در کشورهای توسعه‌یافته متأثر از دگرگونی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و در گذار از اقتصاد صنعتی به خدماتی به منظور حل معضلات و تنگناها در محدوده‌های شهری رو به افول، رویکردهای مختلفی در تئوری و عمل تجربه شد.
ادبیات موجود در این عرصه تا آغاز هزاره سوم میلادی به این رویکردها و عوامل مؤثر بر آن‌ها، همچنین تأثیر آن‌ها بر تحولات شهرها به شکل مشروحی پرداخته است. در سال‌های اخیر با اولویت یافتن الگوی پایداری، توسعه پایدار و رویکرد بازآفرینی شهری پایدار، موضوع جدیدی در ادبیات جهانی مطرح شده است.
چرا بافت‌های فرسوده شهر نیازمند بازآفرینی است؟
رویکرد بازآفرینی پایدار یکی از جدیدترین رویکردهای پذیرفته شده جهانی در مواجهه با بافت‌های فرسوده است؛ بافت قدیمی شهرها به واسطه قدمت تاریخی و وجود عناصر باارزش تاریخی، موقعیت مناسب ارتباطی، دربرگیری بازار اصلی شهر و قلب تپنده اقتصادی آن دارای ارزش و جایگاه منحصر به فردی در ساختار فضایی و کارکردی شهر است. این بافت‌ها با مشکلات و موانع ساختاری و عملکردی خاصی در ابعاد مختلف مواجه هستند، طرح‌های بازآفرینی شهری قابلیت استفاده از پتانسیل‌های موجود در مناطق فرسوده را دارند، بنابراین سعی می‌کنند تا با بهره‌گیری از مشارکت گسترده عمومی با صرف کمترین بودجه، حیات اجتماعی و رونق اقتصادی را به بافت بازگردانند.
بحثی که امروزه در ساماندهی مراکز تاریخی در کشور مطرح است، بحث بازآفرینی است که قبلاً تحت عناوین دیگری همچون بازسازی، نوسازی، بهسازی و ساماندهی مطرح شده است و حال بازآفرینی، تمام این مباحث را دربردارد و سعی در احیا شهر در راستای مشارکت مردمی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، محیطی و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در در مراکز تاریخی شهر و محله‌های هدف در پیوند با کل شهر دارد.
نظر شما