به گزارش خبرنگار ایمنا، طبق آمارهای جهانی حدود ۱۵ درصد از جمعیت جهان یعنی بیش از یک میلیارد نفر با نوعی از معلولیت زندگی می‌کنند. افراد دارای معلولیت، در حوزه‌های مختلف از جمله اجتماعی، اقتصادی و آموزشی امکان مشارکت کمتری دارند و در مقایسه با افراد بدون معلولیت با مشکلات اقتصادی بیشتری روبه‌رو هستند که به علت موانع خارجی و محدودیت‌های ساختاری برآمده از بی‌توجهی جامعه به موضوع معلولیت است.
محیط‌های شهری، تحصیلی و کاری از نظر فیزیکی و فرهنگی برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی نشده‌اند و موانع بسیاری برای حضور کامل افراد دارای معلولیت در اجتماع، رشد و بهبود کیفیت زندگی آنها وجود دارد. اکثریت افراد جامعه بدون درنظر گرفتن شرایط و توانمندی‌های معلولان به طور خواسته یا ناخواسته و بیشتر با هدف دلسوزی و ترحم، در تعامل با افراد معلول افراطی با آنها رفتار می‌کنند که این امر ضربات روحی جبران‌ناپذیری به آنها وارد می‌کند.
افراد معلول در کنار محدودیت‌های خود از توانمندی‌هایی نیز برخوردارند که در صورت ایجاد بستر مناسب می‌تواند تقویت شود. عزت نفس، عملکرد و رضایت شغلی افراد دارای معلولیت یا افرادِ با توانایی‌های متفاوت، به‌شکلی چشمگیر تحت‌تأثیر برخورد و رفتار همکاران آنها است. نگرش منفی در محیط کار یا اجتماع معمولاً بزرگ‌ترین سد در برابر پذیرفته‌شدن و پیشرفت شغلی این افراد است. درخصوص موضوعاتی پیرامون وضعیت معلولان جامعه، مناسب‌سازی معابر شهری و مطالبات افراد دارای معلولیت با بهاره ابراهیمی؛ فعال در حوزه معلولان و مدیر مؤسسه فرصت برابر گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
خواسته‌های معلولان از مناسب‌سازی چیست؟
معلولان توقع دارند مانند شهروندان عادی در سطح شهر تردد کنند و استفاده از امکانات و زیرساخت‌های شهری برای آنها نیز فراهم باشد. اعتقاد بر این است که باید سطحی برابر میان افراد فاقد معلولیت و افراد دارای معلولیت ایجاد شود. افراد دارای معلولیت نیز نظیر سایر شهروندان مالیات پرداخت می‌کنند و فعالیت‌های روزمره خود را انجام می‌دهند؛ بنابراین باید فرصت و زیرساخت برابری برای این افراد فراهم شود. ایجاد فرصت‌های برابر برای افراد دارای معلولیت نسبت به سایر افراد و حقوق مدنی آنها باید تحت عنوان قانون جامع «حمایت از معلولان» به رسمیت شناخته و رعایت شود تا این افراد نیز نظیر سایر شهروندان از حضور در شهر و زیرساخت‌ها بهره کافی ببرند.
مناسب‌سازی در کشور تا چه حد با ایده‌آل‌ها و استاندارهای جهانی فاصله دارد؟
نمی‌توان گفت هیچ امکاناتی درخصوص مناسب‌سازی شهری در کشور وجود ندارد اما کشور ما با ایده‌آل‌ها و استاندارهای جهانی فاصله دارد؛ البته بیشترین کمبود موجود در مناسب‌سازی، خلاء فرهنگی است. در ابتدا، ایجاد فرهنگ به رسمیت شناختن حقوق افراد دارای معلولیت در میان مسئولان، شهروندان و خود معلولان حائز اهمیت است. هنگامی که حقوق افراد دارای معلولیت به رسمیت شناخته شود، زیرساخت‌ها نظیر مناسب‌سازی فیزیکی با همت مسئولان و وجود قانون جامع حمایت از معلولان، قابل انجام است. قانون جامع حمایت از معلولان قانونی کامل است که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است؛ در واقع قانون وجود دارد اما خلاء موجود در فرهنگ‌سازی است.
کشورهایی نظیر ژاپن و آلمان پیشرفت‌های بسیاری بسته به فرهنگ‌سازی درخصوص مناسب‌سازی و برخورد با افراد دارای معلولیت دارند اما چنین کیفیتی در ایران وجود ندارد. در کشورهای مذکور هنگام طراحی ساختمان در ابتدای کار، مناسب‌سازی برای افراد دارای معلولیت درنظر گرفته می‌شود اما همچنان در کشور ما خلاءهای بسیاری در طراحی ساختمان‌ها، خیابان‌ها و معابر وجود دارد و افراد دارای معلولیت به راحتی قادر به تردد در برخی از سطوح شهر نیستند.
طی سال‌های اخیر پیشرفت زیادی در راستای مناسب‌سازی در کشور صورت گرفته است و به سمت بهتر شدن پیش می‌رویم اما نسبت به سایر جوامع با استاندارهای موجود در دنیا فاصله داریم. سازمان بهزیستی باید بیش از پیش از مناسب‌سازی حمایت کند؛ البته همت سازمان بهزیستی در مطالبه قانونی مناسب‌سازی، حمایت از حقوق معلولان و حمایت از سازمان‌ها و ان‌جی‌اوها در راستای مناسب‌سازی بسیار کمک‌کننده بوده است.
جای آموزش در جامعه به شدت خالی است و همواره تلاش ما بر این بوده است که به این موضوع بپردازیم، خوشبختانه نظام مهندسی با تشکیل کمیته تخصصی مناسب‌سازی توانسته در این امر پیشتاز باشد و فعالیت خود را آغاز کرده است که شهرداری و اداره کل بهزیستی هم در بحث مناسب‌سازی تلاش می‌کنند امیدواریم بیش از پیش ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی لحاظ شود و اداره بهزیستی هم با حمایت و مطالبه‌گری‌های قانونی بتواند حقوق معلولان را به رسمیت بشناسند و دستگاه‌ها را نسبت به حقوق افراد دارای معلولیت آگاه کنند.
حضور معلولان در سطح شهر به چه عواملی بستگی دارد؟
می‌توان رابطه‌ای مستقیم برای کیفیت مناسب‌سازی جامعه و حضور معلولان در سطح شهر درنظر گرفت. هرچه حضور معلولان در سطح شهر بیشتر باشد، مشخص کننده کیفیت بالاتر مناسب‌سازی است؛ چراکه مشخص می‌شود به قدری امکانات فراهم شده است که افراد دارای معلولیت امکان تردد خارج از منزل را دارند و مجبور به خانه‌نشینی و گوشه‌گیری نیستند.
وضعیت مناسب‌سازی معابر در اصفهان چگونه است؟
نمی‌توان گفت در شهر اصفهان اقدامی در راستای کمک به معلولان انجام نشده است؛ چراکه شهرداری و سازمان بهزیستی استان اصفهان در تلاش بسیاری برای این موضوع هستند اما با ایده‌آل‌ها هنوز فاصله داریم. هنگامی که حداقل ۸۰ درصد گروه‌های هدف معلولان در سطح شهر دیده شوند، می‌توان گفت به شهر دوستدار معلول تبدیل شده‌ایم اما متأسفانه در سطح شهر اصفهان با تمام تلاشی که برای مناسب سازی شده است هنوز هم موانع بسیاری وجود دارد که اگر فرد دارای معلولیت بخواهد از درب منزل خود تا محل کار برود یا برای خریدی ساده از منزل خارج شود، با مشکلات و موانع متعددی که فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی است، روبه‌رو می‌شود.
در بسیاری موارد معلولان، معلول نیستند و این شهر است که آنها را معلول کرده است؛ چراکه هر فردی با توجه با محدودیت‌های فیزیکی که دارد باید توان تردد در شهر را داشته باشد. جامعه هدف ما صرفاً افراد دارای معلولیت نیستند و گروه‌هایی نظیر افراد کم‌توان، معلولان موقت نظیر افراد دارای شکستگی، سالمندان، زنان باردار و بیماران ام‌اس، صرع نیز از جامعه هدف محسوب می‌شوند و اگر از این منظر به این موضوع نگاه کنیم، متوجه گستردگی جامعه هدف می‌شویم و متأسفانه شهر پاسخگوی این جامعه هدف در همه زمینه‌ها نیست.
برای درک این افراد و مطالبات آنها کافی است چند لحظه تصور کنیم که خود دارای معلولیت هستیم و در این صورت می‌توان به این سوال پاسخ داد که آیا شهر دوستدار معلول هست یا خیر. هر مسئولی در برابر حقوق مدنی معلولان، مسئول است و وظایف وی در قانون جامع حمایت از معلولان به صورت واضح و صریح ذکر شده و کافی است افراد به وظایف خود عمل کند. انتظار می‌رود دستگاه‌های مختلف معلولان را در طرح‌ها و طراحی‌ها ببینند و پیمان‌کاران نیز تحت آموزش قرار گیرند.
معلولان با چه کاستی‌هایی در شهرها روبه‌رو هستند؟
اگر پای صحبت معلولان در هر حوزه‌ای بنشینیم، گله‌های بسیاری دارند و کاستی‌هایی برای افراد دارای معلولیت وجود دارد. افراد جامعه در مواجهه با یک فرد دارای معلولیت نتوانسته‌اند حقوق افراد معلولان را زنده نگه دارند. حتی پرسش‌های بی‌جایی نظیر علت معلولیت و محدودیت‌ها که هنگام برخورد با یک معلول پرسیده می‌شود از مصادیق نقض حقوق آنها است. اگر حقوق معلولان به رسمیت شناخته شوند، بسیاری از مشکلات آنها کاسته شده و قابل حل خواهد بود تا این افراد به یک زندگی معمول مانند سایر افراد، مشغول شوند.
تاکنون در مؤسسه فرصت برابر برای مناسب‌سازی چه اقداماتی انجام شده است؟
مؤسسه فرصت برابر آریا سپاهان، اولین مؤسسه تخصصی مناسب‌سازی در کشور است که از سازمان بهزیستی مجوز دارد. این مؤسسه فعالیت تخصصی خود را در سه حوزه مناسب‌سازی فیزیکی، مناسب‌سازی فرهنگی و مناسب‌سازی مجازی انجام می‌دهد. بخشی از فعالان این مؤسسه متشکل از مهندسان رشته‌های معماری، عمران و شهرسازی است و بخشی از آن را معلولان صاحب‌نظر در حوزه مناسب‌سازی تشکیل داده‌اند تا بار علمی و تجربی در مؤسسه به صورت ملموس مدیریت و مناسب‌سازی به صورت کامل انجام شود.
به طور کلی مناسب‌سازی فیزیکی در رابطه با ساختمان‌ها، مکان‌های عمومی و زیرساخت‌های شهری به کار گرفته می‌شود. در مناسب‌سازی فیزیکی به آسانسور، سطح شیب‌دار، سرویس‌های بهداشتی فرنگی، ورودی‌ها و پله‌ها پرداخته می‌شود. در مناسب‌سازی فرهنگی به آموزش و فرهنگ‌سازی نظیر آموزش نحوه صحیح برخورد با افراد دارای معلولیت، آموزش ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی ویژه افراد دارای معلولیت و تهیه محتوا یا بروشور، پرداخته می‌شود.
در مناسب‌سازی مجازی سعی می‌شود از نرم‌افزارها و سخت‌افزارها در راستای مناسب‌سازی بهره‌گیری شود تا میان شهروندان، مسئولان و معلولان فعالیت‌هایی انجام شود. مجموع این اقدامات موجب آگاه شدن مسئولان از وظایف خود، آگاه شدن معلولان از حقوق مدنی خود و آگاه شدن شهروندان نسبت به معلولان و حقوق آنها، می‌شود.
افرادی که علاقه‌مند به فعالیت در حوزه مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری برای افراد دارای معلولیت هستند می‌توانند با این مؤسسه همکاری داشته باشند و از ایده‌ها، پیشنهادات، انتقادها و طرح‌های آنها استقبال می‌شود. این مؤسسه به عنوان یک مؤسسه تخصصی در زمینه مطالبه‌گری رسالت خود را انجام می‌دهد اما با ایده‌آل‌ها فاصله وجود دارد و نیاز به همکاری مسئولان و معلولان وجود دارد.
اخیراً دوره آموزشی برای پرسنل مترو برگزار شده و نحوه برخورد صحیح با افراد دارای معلولیت به آنها آموزش داده شده است و امید است این آموزش‌ها توسعه داده شود. برای شهرداری‌ها و دهیاری‌های شهرستان‌های استان اصفهان با همکاری سازمان بهزیستی دوره‌های آموزشی برگزار شده و مطالب فنی لازم تحت عنوان کارگاه‌هایی اطلاع‌رسانی شده است.
نظر شما