به گزارش خبرنگار ایمنا، کم‌توانی ذهنی در نظر بیشتر افراد با مفهوم آی‌کیو و بهره هوشی گره خورده است و نخستین چیزی که با شنیدن عقب‌ماندگی یا کم‌توانی ذهنی به فکر می‌رسد، پایین بودن هوش است؛ درست است که یکی از ویژگی‌های افراد کم‌توان ذهنی، پایین بودن هوش آن‌هاست اما این تمام ماجرا نیست!
در تقسیم‌بندی طبقات مختلف، افرادی در طبقه معلولان ذهنی قرار می‌گیرند که دچار نارسایی یا تأخیر در رشد قوای ذهنی شده باشند. به‌عنوان نمونه کم‌توانی ذهنی این افراد از جنبه‌های آموزشی، تربیتی و توان‌بخشی به سه دسته آموزش‌پذیر با داشتن بهره هوشی بین ۵۰ تا ۷۵، تربیت‌پذیر با بهره هوشی بین ۲۵ تا ۵۰ و پناهگاهی یا ایزوله با بهره هوشی کمتر از ۲۵ تقسیم‌بندی می‌شود.
کم‌توانی ذهنی، نقص یا نارسایی در رشد ذهنی است که با اختلال در مهارت‌های رشد مشخص می‌شود و بر توانایی‌های شناختی، کلامی، حرکتی و اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارد. در کشورهای درحال‌توسعه ۶/۴ درصد افراد زیر ۱۸ سال و در کشورهای پیشرفته ۲.۵–۰.۵ درصد این افراد دچار کم‌توانی ذهنی هستند. این‌گونه اشخاص اغلب ازنظربدنی، عقلی یا روان‌شناختی ناتوان و به مراقبت، درمان و آموزش ویژه‌ای نیازمند هستند.
در کنار این عوامل نادیده‌گرفتن شدن این افراد در جامعه و بی‌توجهی متولیان امر برای اجرای سیاست‌های حمایتی از آنان، بر مشکلاتشان می‌افزاید. به مناسبت روز معلولیت ذهنی با لیلا یزدنیاپور، کارشناس مسئول دفاتر توان‌بخشی روزانه و توان‌پزشکی اداره کل بهزیستی استان اصفهان گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
آخرین آمار افراد دچار معلولیت ذهنی در کشور و استان اصفهان چگونه است؟
معلول ذهنی به فردی اطلاق می‌شود که از لحاظ بهره هوشی زیر ۷۰ است. این افراد به اختلال‌های شناختی، رفتاری، حرکتی و گفتاری مبتلا هستند و اگر بخواهیم افراد دارای معلولیت ذهنی را با افراد سالم هم‌سن خود مقایسه کنیم، به‌طورمعمول پایین‌تر از هم‌سن‌های خود به لحاظ سازگاری اجتماعی و رفتاری قرار دارند.
آنچه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است در تمام کشورها به‌طورمعمول بین ۱۰ تا ۱۵ درصد جمعیت هر کشوری دارای معلولیت هستند که بیشترین آمار معلولیت به افراد دارای معلولیت ذهنی اختصاص می‌یابد. از میان معلولان ذهنی کشور، سه درصد دچار معلولیت ذهنی شدید هستند، زیرا معلولیت ذهنی به سه دسته معلولیت ذهنی خفیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی می‌شود.
براساس آخرین آمار بیش از ۱.۵ میلیون نفر از جمعیت ایران دارای معلولیت ذهنی هستند. استان اصفهان ۲۳ هزار معلول ذهنی دارد که از این تعداد سه درصد دارای معلولیت ذهنی بسیار شدید هستند. خوشبختانه طی سال‌های اخیر به دلیل اقدامات حوزه پیشگیری از معلولیت‌ها و انجام مشاوره‌ها ژنتیکی روند افراد دارای معلولیت ذهنی در کشور و استان، کاهشی بوده اما بااین‌حال آمار معلولیت ذهنی در استان و کشور نسبت به آمار سایر معلولیت‌ها، بالا است.
مشکلات یک معلول ذهنی چیست؟
بیماران دارای معلولیت ذهنی مشکلات چندبعدی دارند. جدا از وضعیت جسمی، بیشترین مشکل این افراد در بحث فرهنگی است؛ متأسفانه مردم از فرد دارای معلولیت ذهنی تصور اشتباهی دارند و فکر می‌کنند این افراد هیچ استعدادی ندارند و سربار جامعه هستند، درصورتی‌که دارای استعدادهای فراوان هستند و می‌توانند مهارت‌های گوناگونی را برای اشتغال و خودکفایی خود فراگیرند.
مسئله فرهنگی مهم دیگر که بیشتر در خانواده‌های فرد دارای معلول ذهنی می‌بینیم، ترحم به این افراد است. اگرچه معلول ذهنی نسبت به افراد هم‌سن خود از لحاظ رفتار و سازگاری اجتماعی پایین باشد، اما این افراد دارای درک شناختی و رشدی هستند؛ به همین جهت خانواده‌ها و افراد جامعه به‌جای ترحم باید به این درک برسند که افراد دارای معلولیت ذهنی همچون افراد عادی جامعه هستند اما نیازهای ویژه نسبت به افراد فاقد معلولیت ذهنی دارند.
اگر دید ترحم در جامعه و والدین وجود داشته باشد افراد داری معلولیت ذهنی، وابسته تربیت می‌شوند و حتی از آموزش رفتارهای معمول خود همچون بستن بند کفش، لباس پوشیدن، غذا خوردن و استحمام بدون کمک دیگران بازمی‌مانند؛ تنها افراد دارای معلولیت ذهنی بسیار شدید نیاز به کمک و مراقبت ویژه دارند و افراد دارای معلولیت ذهنی کم و متوسط، می‌توانند به‌مرور مهارت‌های شناختی، خودیاری، زندگی و ارتباطی را فراگیرند و تا حدودی مستقل شوند.
وضعیت استان اصفهان ازلحاظ مراکز خدمت‌رسانی به معلولان ذهنی چگونه است؟
بهزیستی استان اصفهان دارای ۱۲۷ مراکز روزانه است که عمده این مراکز در حوزه افراد دارای معلولیت ذهنی فعالیت می‌کنند. در واقع اداره کل بهزیستی استان در حوزه افراد دارای معلولیت ذهنی دارای ۲۶ مرکز توان‌بخشی روزانه ذهنی زیر ۱۴ سال، ۴۸ مرکز توان‌بخشی روزانه ذهنی حرفه‌آموزی، ۱۱ کارگاه تولیدی حمایتی، ۱۴ مرکز شبانه‌روزی ذهنی، سه خانه کوچک، پنج مرکز مراقبت در منزل و شش مرکز مدیریت در منزل است.
با وجود تعدد مراکز، اما هنوز در برخی از شهرستان‌ها این مراکز دایر نیست، به همین دلیل و با توجه به اهمیت مهارت‌آموزی افراد دارای معلولیت ذهنی و آموزش خانواده‌های این افراد جهت برخورد و نگهداری صحیح معلولان ذهنی، نیاز است که مسئولان استان و کشور مساعدت لازم برای توسعه این مراکز در تمام شهرستان‌های استان انجام دهد.
در بهزیستی استان چه راهبردهایی در حوزه معلولان ذهنی دنبال می‌شود؟
ایجاد مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی برای افراد دارای معلولیت ذهنی زیر ۱۴ سال در استان دنبال می‌شود که این کودکان در مراکز توان‌بخشی روزانه ذهنی زیر ۱۴ سال آموزش‌های مهارت‌های خودیاری و زندگی را فرا گیرند؛ در کنار آن خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی برای این کودکان صورت می‌گیرد، سپس پس از رسیدن به سن ۱۴ سالگی این افراد برای آموزش‌های مهارت‌های کسب‌وکار و اشتغال، وارد مراکز توان‌بخشی روزانه ذهنی حرفه‌آموزی می‌شوند.
این افراد در مراکز توان‌بخشی روزانه ذهنی حرفه‌آموزی استعدادیابی می‌شوند و بر این اساس، هرکدام در حرفه موردنظر همچون صنایع‌دستی، مهارت‌های لازم را فرامی‌گیرند و حتی بسیاری از این افراد می‌توانند اشتغال پیدا کنند و اگر دارای معلولیت ذهنی باشند که نیاز به مراقبت‌های بیشتر داشته باشند، می‌توانند تولید صنایع‌دستی در مراکز حرفه‌آموزی داشته باشند و محصولات آنان در نمایشگاه‌های بهزیستی که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود، به فروش می‌رود و دستمزد دریافت می‌کنند.
تصورات اشتباه جامعه در مورد معلولیت ذهنی چیست؟
نباید تصور داشته باشیم که یک معلول ذهنی، همچون کودک کم‌سن نیاز به نگهداری و مراقبت ویژه دارد. در بهزیستی استان اصفهان، افراد دارای معلولیت ذهنی خفیف در کارگاه تولیدی حمایتی مشغول به فعالیت هستند و در این کارگاه‌ها بدون دریافت هیچ هزینه‌ای وارد بازار کار می‌شوند و خوشبختانه این کارگاه‌ها به‌واسطه تولیدات خوبی که داشته توانسته است از شرکت‌ها و نهاده‌ای مختلف سفارش کار دریافت کند که نمونه بارز آن را می‌توان در دوخت لباس برای بیمارستان‌ها اشاره کرد.
بیشترین نگرانی یک خانواده دارای معلول ذهنی چیست؟
این نگرانی همیشه برای خانواده‌های دارای فرد معلولیت ذهنی شدید وجود دارد که اگر والدین یا دیگر اعضای خانواده فوت کنند، تکلیف این عضو معلول خانواده چه می‌شود؟ به همین خاطر مراکز شبانه‌روزی ذهنی برای این افراد راه‌اندازی شده است که از افراد دارای معلولیت ذهنی شدید نگهداری می‌کند که خوشبختانه تعداد کمی از خانواده‌ها فرد دارای معلولیت ذهنی شدید را برای نگهداری به این مراکز می‌آورند.
هزینه نگهداری معلولان ذهنی در این مراکز رایگان است؟
خیر، هزینه نگهداری معلول در مراکز رایگان نیست زیرا استان اصفهان دارای مرکز نگهداری معلولیت ذهنی دولتی نیست و برای نگهداری فرد معلول بخش عمده‌ای از نگهداری فرد معلول توسط یارانه دولتی پرداخت و بخش اندکی تحت عنوان مشارکت خانواده، توسط خانواده فرد معلول پرداخت می‌شود.
وضعیت اعتبارات استان اصفهان در حوزه معلولان ذهنی چگونه است؟
خوشبختانه اعتبارات اختصاص یافته به استان اصفهان جهت یارانه مراکز روزانه معلولیت ذهنی افزایشی بوده به‌گونه‌ای که این اعتبارها در سال جدید به ۷۰ درصد افزایش یافته است اما با این حال این اعتبارها نمی‌تواند تمام نیازهای جامعه معلولیت ذهنی استان اصفهان را برطرف کند و نیاز است در کنار مشارکت خیران مسئولان کشوری نسبت به افزایش این اعتبارها مساعدت‌های لازم را داشته باشند.
هزینه نگهداری یک معلول ذهنی، روزانه چقدر است؟
نمی‌توان گفت یک معلول ذهنی در یک روز چه میزان هزینه دارد چون درصد معلولیت در افراد متفاوت است، اما هزینه نگهداری یک معلول ذهنی در مراکز روزانه مبلغی بالغ‌بر یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تا یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است که هم‌اکنون سازمان بهزیستی در قالب یارانه مبلغ یک‌میلیون و ۳۵۰ هزار تومان آن را پرداخت می‌کند و مابقی مبلغ توسط خانواده مددجو یا خیران پرداخت می‌شود.
معلولان ذهنی بیشتر از چه خانواده‌هایی هستند؟
این تصور اشتباهی است که فکر کنیم بیشتر نوزادان دارای معلولان ذهنی از خانواده‌های دارای سطح پایین تسهیلات، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه هستند، بلکه ما شاهد تولد بیشتر نوزادان معلول ذهنی در خانواده‌های سطح بالا از لحاظ رفاه، موقعیت اجتماعی و تحصیلات نسبت به خانواده‌های سطح پایین ازلحاظ اقتصادی و تحصیلی هستیم، در واقع عامل معلولیت ذهنی برای یک فرد به خاطر ژنتیک، ارث و یا ایجاد حادثه برای فرد است.
بهترین راهکار پیشگیری از تولد نوزاد معلول چیست؟
بهترین راهکار برای پیشگیری از به دنیا آمدن یک نوزاد دارای معلولیت ذهنی، انجام مشاوره‌ها و غربالگری ژنتیک است که مراکز مشاوره ژنتیک غربالگری و مشاوره ژنتیک را برای زوج‌ها انجام می‌دهند، به همین جهت از مردم تقاضا داریم این مشاوره‌ها را جدی گرفته و انجام دهند حتی خانمی که باردار است می‌تواند در این مراکز آزمایش انجام دهد تا جنین از نظر معلولیت ذهنی بررسی شود.
افراد داری معلولیت ذهنی با چه مشکلاتی ازلحاظ خدمات‌رسانی مواجه هستند؟
افراد دارای معلولیت ذهنی بیشترین مشکلی که دارند در برخی خدمات پزشکی به‌ویژه دندان‌پزشکی است. این افراد به دلیل بیماری خود بیشترین مشکل را در بحث دندان دارند و خدمات دندان‌پزشکی برای آن‌ها با قیمت مناسب صورت نمی‌گیرد، به همین خاطر نیاز است که حمایت‌های بیشتری در حوزه خدمات پزشکی صورت گیرد ضمن اینکه برخی اقلام دارویی برای افراد دارای معلولیت ذهنی افزایش قیمت بالایی داشته است.
آماری از معلول‌آزاری در استان اصفهان موجود است؟
نمی‌توان پدیده معلول‌آزاری را کتمان کرد و این مسئله در تمام کشور وجود دارد اما آمار آن در استان اصفهان بسیار کم و حتی نادر است، زیرا معلول‌آزاری ارتباط مستقیمی با نداشتنِ درک صحیح خانواده نسبت به معلولیت دارد. بهزیستی استان با توجه به اقدامات مؤثری که در آموزش خانواده‌های دارای معلولیت ذهنی داشته توانسته است این آمار را در دهه اخیر به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
برنامه‌ای برای ارتقای سطح سلامت روان افراد دارای معلولیت ذهنی دارید؟
فرد معلول همچون فرد عادی احساس دارد و به‌طورقطع او هم دچار استرس و فشارهای روحی می‌شود ضمن اینکه فشار روحی فراوانی به خانواده‌های دارای معلول وارد می‌شود، به همین دلیل ارتقای سلامت روان این خانواده‌ها و افراد دارای معلولیت ذهنی در بهزیستی استان یک اولویت است و در همین راستا همه خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی برای این افراد و خانواده‌های آن‌ها رایگان است و حتی افراد معلولیت ذهنی که امکان خارج شدن از منزل ندارند، مشاوره و یا روان‌شناس سازمان بهزیستی در منزل آن فرد خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی را انجام می‌دهد.
تابه‌حال سوءاستفاده از کودکان معلول جهت تکدی‌گری در استان وجود داشته است؟
تاکنون موردی نبوده است که خانواده دارای فرد معلول ذهنی در استان اصفهان بخواهد از فرزند معلول خود به‌عنوان متکدی یا کودک خیابانی بهره‌کشی کند، زیرا بهزیستی استان توسط مددکاران نظارت‌های مستمری از خانواده‌های افراد دارای معلولیت دارد و نمی‌گذارد این اتفاق بیفتد؛ ضمن اینکه طی رصدهایی که انجام‌شده تاکنون به این‌گونه موارد برنخورده‌ایم، اما اینکه خانواده دارای فرزند معلول بخواهد از فرزند دارای معلولیت ذهنی جهت کمک به حرفه و شغل خود استفاده کند وجود داشته، به‌عنوان نمونه مواردی بوده که پدر کشاورز بوده و از فرزند معلول خود در کنار فرزندان دیگر خود جهت برداشت محصول کمک گرفته است.
خدمات‌رسانی به خانواده اتباع که دارای فرد معلول ذهنی هستند چگونه است؟
ارائه خدمات به خانواده اتباع که دارای فرزند معلول ذهنی هستند، همچون یک شهروند عادی صورت می‌گیرد و تنها شرط آن داشتن کارت اتباع است.
نظر شما