به گزارش خبرنگار ایمنا، علم نجوم و ستاره‌شناسی فعالیت‌های بسیاری را شامل می‌شود و در علوم مختلف کاربردهای بسیاری دارد. یکی از کاربردهای مهم ستاره‌شناسی مشخص کردن اوقات شرعی با رؤیت هلال ماه است که برای کشورهای مسلمان از جمله ایران و عربستان بسیار اهمیت دارد. هلال ماه شرایط خاصی دارد و در طول روزهای قمری اشکال مختلفی به خود می‌گیرد؛ به طور مثال نخستین روز ماه قمری در سمت غرب آسمان ماه به صورت هلالی بسیار باریک مشاهده می‌شود، اما این هلال با گذشت روزهای ماه رشد می‌کند و در شب چهاردهم به صورت قرصی کامل از سمت شرق طلوع می‌کند.
برای رؤیت هلال ماه نیاز است که این جرم با خورشید در فاصله‌ای مناسب از یکدیگر قرار بگیرند؛ البته ماه و خورشید از نظر فیزیک هیچ‌گاه به یکدیگر نزدیک نمی‌شود، بلکه تنها از دید ناظر زمینی فاصله بین خورشید و ماه افزایش یا کاهش می‌یابد. ماه در هنگام مقارنه با خورشید اصلاً قابل رؤیت نیست زیرا نور خورشید مانع پدیدار شدن آن می‌شود و در این زمان به اصطلاح ماه نو متولد می‌شود؛ به مرور زمان و هنگامی که ماه در فاصله مناسبی نسبت به خورشید قرار می‌گیرد رصد هلال آن بسیار ساده بوده و با چشم غیر مسلح نیز قابل مشاهده است، اما گاهی اوقات ماه در موقعیتی نسبت به خورشید قرار می‌گیرد که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست، اما با ابزارهای تخصصی می‌توان آن را رصد کرد. در این حالت به اصطلاح «ماه بحرانی» رخ‌داده است و به دلیل اینکه رؤیت هلال ماه پارامتری برای تشخیص ماه‌های قمری و اوقات شرعی محسوب می‌شود، در شرایط ماه بحرانی پیچیدگی مشخص کردن اوقات شرعی بیشتر خواهد شد.
حرکت و تغییر هلال ماه
عمران مرادی با بیان اینکه در رؤیت هلال ماه پارامترهایی وجود دارد، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هلال ماه در اولین روز نخستین ماه قمری در سمت غرب آسمان به صورت هلالی بسیار باریک قابل مشاهده است و در طول زمان رشد می‌کند.
وی می‌افزاید: هرچقدر که روزهای یک ماه قمری بگذرد، هلال ماه دیرتر غروب می‌کند و ارتفاع آن افزایش می‌یابد تا زمانی که به شب هفتم ماه قمری می‌رسیم؛ در این شب هنگامی که خورشید غروب می‌کند ماه وسط آسمان قرار می‌گیرد و حرکت و رشد ماه تا شب چهاردهم ادامه خواهد داشت.
این پژوهشگر نجوم ادامه می‌دهد: در شب چهاردهم هنگامی که خورشید از سمت غرب غروب می‌کند ماه کاملاً مخالف آن و از سمت شرق به صورت قرصی کامل طلوع می‌کند؛ درواقع خورشید و ماه در ابتدا به یکدیگر نزدیک است، اما در طول ماه فاصله بین آن‌ها افزایش می‌یابد تا شب چهاردهم که در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرد.
وی اشاره می‌کند: از شب چهاردهم به بعد قرص کامل ماه شروع به کوچک شدن کرده و به مرور تبدیل به هلال می‌شود به طوری که در آخرین روز ماه قمری، هلالی باریک در شرق آسمان و پیش از طلوع خورشید دیده می‌شود.
مرادی در همین رابطه می‌افزاید: هنگامی که آخرین هلال ماه دیده شد، جریان برعکس شده و ماه به مرور زمان در راستای خورشید قرار می‌گیرد. ماه گاهی از خورشید دور شده و زمانی دوباره به آن نزدیک می‌شود؛ بنابراین هنگامی که فاصله ماه از خورشید زیاد می‌شود، رصد آن بسیار ساده است، اما در هنگامی که ماه در راستای خورشید قرار می‌گیرد، رصد آن ممکن نیست.
مقارنه ماه و خورشید
وی در رابطه با مقارنه ماه و خورشید می‌گوید: در نجوم هنگامی که از نظر ناظر زمینی دو جرم در راستای یکدیگر و با فاصله‌ای بسیار نزدیک مشاهده می‌شود، مقارنه رخ‌داده است؛ بنابراین هنگامی که ماه و خورشید در راستای یکدیگر قرار می‌گیرد، مقارنه ماه و خورشید رخ می‌دهد که در این حالت ماه قابل مشاهده نیست زیرا نور خورشید مانع از پدید شدن ماه می‌شود.
این پژوهشگر نجوم ادامه می‌دهد: هنگامی که مقارنه ماه و خورشید رخ می‌دهد در اصطلاح ماه نو متولد می‌شود و هر چقدر که از زمان مقارنه بگذرد، سن ماه افزایش می‌یابد؛ بنابراین یکی از پارامترهای مهم در رؤیت هلال ماه، سن آن است زیرا هر چه سن ماه بیشتر شود، رویت‌پذیری آن نیز افزایش می‌یابد.
وی افزاید: پس از مقارنه ماه و خورشید باید صبر کنیم تا این دو جرم از یکدیگر فاصله گرفته و در به لحاظ ظاهری نسبت فاصله بین آن‌ها به هفت درجه برسد. در این فاصله به دلیل اینکه ماه از خورشید به قدر کافی دور شده و دیرتر از خورشید غروب می‌کند می‌توان آن را رصد کرد.
آیا هلال ماه شوال امشب دیده می‌شود؟
مرادی در رابطه با ماه بحرانی می‌گوید: گاهی اوقات شرایط برای رصد ماه کاملاً مطلوب است مانند ماه شوال پیش‌رو که با چشم غیر مسلح نیز قابل مشاهده است، اما گاهی ماه به طوری نسبت به خورشید قرار می‌گیرد که با چشم غیر مسلح مشاهده نمی‌شود، اما ممکن است با دوربین و تلسکوپ مشاهده شود که به این شرایط ماه بحرانی گفته می‌شود.
وی می‌افزاید: امسال مقارنه ماه و خورشید ساعت ۵۸ دقیقه بامداد روز یکشنبه _۱۱ اردیبهشت‌ماه_ رخ می‌دهد و ماه نو در این زمان متولد می‌شود؛ بنابراین در شامگاه دوشنبه _۱۲ اردیبهشت‌ماه_ که حدود ۴۲ ساعت از عمر ماه می‌گذرد شرایط برای رصد ماه کاملاً مناسب است.
این پژوهشگر نجوم تاکید می‌کند: یکشنبه _۱۱ اردیبهشت‌ماه_ با ماه بحرانی روبه‌رو هستیم که در این شرایط به ابزار تخصصی برای رصد هلال ماه نیازمندیم.
وی خاطرنشان می‌کند: در روز دوشنبه _۱۲ اردیبهشت‌ماه_ مدت مکث ماه (مدت زمانی که پس از غروب خورشید ماه در آسمان است) حدود ۹۸ دقیقه است؛ بنابراین برای رصد ماه شوال هیچ مشکلی وجود ندارد و با چشم غیر مصلح نیز قابل مشاهده است.
نظر شما